2 Kor 1, 1 - "Tymoteusz" - uczeń i towarzysz św. Pawła (zob. Dz 16,1 itd.), adresat dwóch jego listów; "w ...Achai" - w dzisiejszej Grecji.
2 Kor 1, 5
- Będąc członkami organizmu, którym jest Chrystus, wierni uczestniczą
na swój sposób w cierpieniach Chrystusa. Tu jednak chyba szczególna
aluzja do cierpień związanych z pracami apostolskimi Pawła.
2 Kor 1, 8 - Tekst wskazujący na możliwość faktu uwięzienia Pawła w Efezie (por. 1 Kor 15,32). Nie wydaje się natomiast, by chodziło tu o aluzję do jakiegoś fizycznego cierpienia.
2 Kor 1, 11 - Por. 2 Kor 4,15; 2 Kor 9,11n; Kol 3,15.
2 Kor 1, 13 - Prawdopodobnie przez swych przeciwników był Paweł posądzany o dwulicowość i niejasną postawę wobec gminy.
2 Kor 1, 14 - Por. 1 Kor 1,7n.
2 Kor 1, 15 - Za zaszczyt i za łaskę Bożą winni sobie poczytywać Koryntianie wizytę Pawła u nich.
2 Kor 1, 16 - Nieco inną trasę wyznaczył sobie Paweł w 1 Kor 16,5n.
2 Kor 1, 17
- Jest to najwyraźniej odpowiedź na postawiony zapewne Pawłowi zarzut
chwiejności i niezdecydowania w postępowaniu z ludźmi "według ciała".
2 Kor 1, 20 - Znanych z ST.
2 Kor 1, 22
- "Pieczęć" - przenośnia wskazująca na to, że przynależność do
Chrystusa zostawia szczególne znamię na całym sposobie bycia
chrześcijanina; "zadatek Ducha" - jako przedsmak już tu na ziemi
przyszłego szczęścia w niebie.
2 Kor 1, 24 - Prawdopodobnie cytuje tu Paweł wysuwany przeciwko sobie zarzut.
2 Kor 2, 1 - Aluzja do wizyty, która poprzedziła napisanie 2 Kor.
2 Kor 2, 6 - Człowiek, który dopuścił się niewłaściwego czynu, lecz o którym nic ponadto nie wiemy.
2 Kor 2, 11 - Przez brak miłosierdzia względem winnego.
2 Kor 2, 12 - "Do Troady" - por. Dz 16,8.11; Dz 20,5-12; "bramy... otwarte" - por. 1 Kor 16,9.
2 Kor 2, 13
- Nieodłączny towarzysz podróży misyjnych Apostoła, miał z jego
polecenia załatwić sprawę drażliwego zajścia w Koryncie. Wywiązawszy się
pomyślnie z tego zadania (2 Kor 7,5nn), został wkrótce ponownie posłany do Koryntu, by zorganizować zbiórkę na wiernych Kościoła jerozolimskiego.
2 Kor 2, 14
- W starożytności w pochodzie triumfalnym przed zwycięzcą niesiono
kadzidło. Chrześcijanie swoim postępowaniem niby wonią kadzidła głoszą
zwycięstwo Chrystusa.
2 Kor 2, 16 - Tzn. kto potrafi bez specjalnej pomocy Bożej wypełnić taką misję?
2 Kor 2, 17 - Aluzja do rzekomych apostołów (por. Flp 2,21).
2 Kor 3, 1 - Owo "zalecanie siebie słuchaczom" było prawdopodobnie zarzucane Pawłowi przez jego przeciwników.
2 Kor 3, 2 - Tzn. Pawła i jego towarzyszy w głoszeniu Ewangelii.
2 Kor 3, 3 - Por. Wj 24,12; Ez 11,19; Ez 36,26.
2 Kor 3, 5 - Stwierdzenie to odnosi się zresztą nie tylko do samych Apostołów, lecz do wszystkich wiernych.
2 Kor 3, 6 - Zob. Rz 7,6.
2 Kor 3, 7
- "Śmierci" - Prawo, nakładając przeróżne obowiązki, a nie dając
równocześnie żadnej mocy do ich wypełniania, było w pewnym sensie
powodem zguby dla człowieka, który łamał przepisy Prawa; "literami w
kamieniu" - zob. Wj 32,16; "jasności..., która miała przeminąć" - zob. Wj 34,30.
2 Kor 3, 13 - "Twarz" - por. Wj 34,33nn; "przemijające", tj. na chwałę Mojżesza, jako symbolu przemijania posługi wobec Starego Prawa.
2 Kor 3, 14 - "Zasłona" - inni tłum.: "pozostaje zakryte Stare Przymierze".
2 Kor 3, 17 - Tzn. bądź 1. Chrystus jest Duchem, dającym nowe życie (1 Kor 15,45),
życie wolnych ludzi - zatem mowa tu o pewnej tożsamości Chrystusa z
Duchem Świętym w zakresie działania w Kościele; bądź 2. Chrystus
odsłania duchowy (por. 2 Kor 3,6) sens Prawa, wyzwalający od śmiercionośnej "litery"; bądź 3. Panem w 2 Kor 3,16 (Wj 34,34) jest Duch Święty, wówczas przekład winien brzmieć: "Panem zaś jest Duch..."
2 Kor 3, 18
- "Wpatrujemy się" - inni tłum.: "odbijamy w sobie; "jasność Pańską" -
tzn. jasność samego Chrystusa: "za sprawą Ducha Pańskiego" - tzn. blask
Chrystusa przejawia się w działalności Ducha Świętego lub w sensie
ducha przeciwstawionego "literze" (2 Kor 3,6).
2 Kor 4, 2
- Aluzja do metod misjonarskich rzekomych apostołów, którzy być może w
przeświadczeniu, że są wśród prawd Ewangelii rzeczy hańbiące,
fałszowali na swój sposób naukę Chrystusa.
2 Kor 4, 4 - "Bóg tego świata" = szatan (por. Łk 4,6; J 12,31; J 14,30; J 16,11; Ef 2,2); "obrazem Boga" - por. J 12,41.45; J 14,9; Kol 1,15; Hbr 1,3.
2 Kor 4, 6 - Por. Rdz 1,3; Ga 1,16.
2 Kor 4, 10 - Udręki apostolskie, przyrównywane do cierpień i konania Jezusa.
2 Kor 4, 12 - Tzn. kosztem cielesnej śmierci Apostołów wierni zyskują życie Boże.
2 Kor 4, 16 - Tzn. doczesne ciało człowieka.
2 Kor 5, 2 - Tj. przyszłe, chwalebne ciało.
2 Kor 5, 3
- Chęć posiadania przyszłego, chwalebnego ciała, bez konieczności
jednak pozbycia się przez śmierć fizyczną ciała doczesnego. Ten stan
byłby udziałem ludzi, którzy by doczekali się paruzji jeszcze za życia.
2 Kor 5, 5 - Por. 2 Kor 1,22.
2 Kor 5, 7 - Por. 1 Kor 13,12.
2 Kor 5, 9 - Por. Mt 6,10; Flp 1,20-23; 1 Tes 5,10.
2 Kor 5, 12 - Por. 2 Kor 3,1; 2 Kor 10,12; 2 Kor 12,11.
2 Kor 5, 13 - Tu prawdopodobnie aluzja do zarzutów, jakie czyniono Pawłowi w związku z jego postawą tak wobec Boga, jak i wobec ludzi.
2 Kor 5, 14 - "Chrystusa" - tzn. miłość, jaką Chrystus nam okazuje, lecz zarazem i nasza miłość ku Chrystusowi; "za wszystkich" - por. Rz 3,22-25; 1 Tm 2,6; "wszyscy pomarli" - sobie samym, grzechowi lub Staremu Prawu.
2 Kor 5, 15 - Por. Rz 4,25; Rz 14,7nn.
2 Kor 5, 16
- Nie znaczy to, że Paweł znał Chrystusa za życia, lecz że to, co
przedtem o Nim wiedział, było poznaniem wyłącznie ludzkim, doczesnym.
2 Kor 5, 17 - Por. Rz 6,4; Rz 8,2.10; Ga 6,15; Ef 4,24; Kol 3,10; Tt 3,5. "Wszystko" - Wlg za wielu rkp gr.
2 Kor 5, 21 - Albo w sensie przyjęcia solidarności zewnętrznej z grzesznym rodzajem ludzkim (por. Rz 8,3), albo grzechem w oczach ówczesnych Żydów, uważających za zbrodniarza każdego, kto umierał na krzyżu (por. Ga 3,13), bądź w sensie ofiary za grzechy (por. Iz 53,10nn), co ST oddaje niekiedy terminem "grzechu".
2 Kor 6, 4-10 - Prośba wyjaśnienia wiernym dziwnego czasem - być może - postępowania Apostoła; wszystko, cokolwiek czynił zmierzało jednak zawsze ku zbawieniu Koryntian.
2 Kor 6,7 - Być może aluzja do dokonywanych cudów.
2 Kor 6, 10 - Por. 1 Kor 7,31.
2 Kor 6, 14 - Por. Pwt 22,10.
2 Kor 6, 16 - Tekst, który następuje, stanowi mozaikę: Kpł 26,11n; Ez 37,27; Iz 52,11; Jr 51,45; Ez 20,41; 2 Sm 7,14; Jr 31,9; Iz 43,6.
2 Kor 7, 1 - Por. Flp 2,12; Hbr 10,22; Hbr 12,1.
2 Kor 7, 2 - Najprawdopodobniej dosłowny cytat zarzutów, jakie Pawłowi czyniono.
2 Kor 7, 5 - "Macedonii" - por. Dz 20,1; "zewnątrz... wewnątrz" - wzmianka o trudnościach stwarzanych przez ludzi oraz o rozterce, jaką Paweł nosił we własnym sercu.
2 Kor 7, 6 - Zob. 2 Kor 2,13.
2 Kor 7, 11 - Zwłaszcza człowiekowi, który był sprawcą przykrego zajścia w Koryncie (por. 2 Kor 2,5-8).
2 Kor 7, 15 - Prawdopodobnie w przeświadczeniu, że chodzi o kogoś, kto jest w pewnym sensie wysłannikiem Boga samego.
2 Kor 8, 1 - Por. Rz 15,26.
2 Kor 8, 7 - Tzn. wspierania ubogich.
2 Kor 8, 9 - Aluzja nie tylko do wcielenia, lecz także do krzyża Chrystusa; por. Flp 2,5-11; Hbr 12,2.
2 Kor 8, 18 - Był nim prawdopodobnie Łukasz ewangelista.
2 Kor 8, 20 - Prawdopodobnie z tytułu rzekomej nieuczciwości Apostoła w przekazaniu zebranych darów.
2 Kor 8, 21 - Prz 3,4 (LXX).
2 Kor 8, 22 - Nie wiadomo, kim był ów brat.
2 Kor 9, 1 - Tu - wiernych Kościoła jerozolimskiego.
2 Kor 9, 7 - Prz 22,8 (LXX).
2 Kor 10, 1 - Zarzut czyniony Pawłowi przez jego przeciwników.
2 Kor 10, 2 - Tzn. na sposób tylko ludzi, doczesny, nie nadprzyrodzony.
2 Kor 10, 3 - Tzn. na sposób tylko ludzi, doczesny, nie nadprzyrodzony.
2 Kor 10, 4 - Tzn. na sposób tylko ludzi, doczesny, nie nadprzyrodzony.
2 Kor 10, 7 - Być może tzw. "partia Chrystusowych" z 1 Kor 1,12.
2 Kor 10, 15 - W swym apostołowaniu nie wkracza Paweł na teren prac innych misjonarzy ani nie przypisuje sobie cudzych osiągnięć.
2 Kor 11, 2
- Stosunek gminy korynckiej do Chrystusa przedstawił Paweł na wzór
relacji: oblubienica - oblubieniec, przy czym Paweł jest jakby drużbą.
Przenośnia oblubienicy zachodzi często, np. Iz 49,14-21; Iz 50,1; Iz 54,1-10; Iz 62,4n; Jr 2,1-7; Jr 3,1-13; Jr 31,22; Jr 51,5; Ez 16,8-14; Oz 2,18.21n; Mt 22,2; Mt 25,1-12; J 3,28n; Ef 5,25-33; Ap 19,7; Ap 21,2.
2 Kor 11, 3 - Por. Rdz 3,1-7.
2 Kor 11, 5 - Paweł przyrównuje się do pozostałych apostołów (por. 2 Kor 12,11)
albo, co jest nawet bardziej prawdopodobne, czyni tu aluzję do swoich
przeciwników, których nazywa ironicznie "wielkimi apostołami".
2 Kor 11, 9 - Por. Flp 4,15.
2 Kor 11, 11 - Zarzut przeciwników Pawła.
2 Kor 11, 18 - Tj. sprawami często doczesnymi.
2 Kor 11, 20 - Aluzja do nadużyć popełnionych przez rzekomych apostołów.
2 Kor 11, 24 - Przewidując za pewne przestępstwa karę chłosty Pwt 25,3
dopuszcza czterdzieści uderzeń, w praktyce jednak, by czasem nie
przekroczyć tego przepisu, zatrzymywano się na trzydziestu dziewięciu
razach.
2 Kor 11, 32 - Aretas IV (rok 9 przed Chr. do 40 po Chr.) król nabatejski, teść Heroda Antypasa, z którym później prowadził wojnę.
2 Kor 11, 33 - Por. Dz 9,23nn.
2 Kor 12, 2 - Tj. około roku 43. Chodzi oczywiście o samego Pawła.
2 Kor 12, 6 - Bądź: o mnie.
2 Kor 12, 7 - Zob. przypis do Dz 26,14.
Bliżej nie znane doświadczenia. Wymienia się jako przypuszczenie:
upokarzające pokusy bądź chorobę utrudniającą apostolstwo, bądź wyrzuty
sumienia za dawne życie prześladowcy.
2 Kor 12, 16 - Nowe zarzuty przeciwników Pawła.
2 Kor 12, 20 - Zob. Rz 1,29nn.
2 Kor 13, 1
- "Po raz trzeci" - po raz pierwszy, gdy zakładał gminę w Koryncie,
drugi raz - w czasie dzielącym wysłanie pierwszego od drugiego listu;
"sprawa" - Pwt 19,15.