Biblia Tysiąclecia

Apokalipsa św. Jana

Prolog

1 Objawienie Jezusa Chrystusa,
które dał Mu Bóg,
aby ukazać swym sługom, co musi stać się niebawem¹,
a On wysławszy swojego anioła
oznajmił przez niego za pomocą znaków
słudze swojemu Janowi.
2 Ten poświadcza, że słowem Bożym
i świadectwem Jezusa Chrystusa
jest wszystko, co widział.
3 Błogosławiony, który odczytuje, i którzy słuchają słów Proroctwa,
a strzegą tego, co w nim napisane,
bo chwila jest bliska.

Listy "do siedmiu Kościołów, które są w Azji"

Adres

4 Jan do siedmiu Kościołów, które są w Azji:
Łaska wam i pokój
od Tego, Który jest, i Który był i Który przychodzi²,
i od Siedmiu Duchów², które są przed Jego tronem,
5 i od Jezusa Chrystusa, Świadka Wiernego,
Pierworodnego umarłych
i Władcy królów ziemi³.
Temu, który nas miłuje
i który przez swą krew uwolnił nas od naszych grzechów,
6 i uczynił nas królestwem - kapłanami⁴ dla Boga i Ojca swojego,
Jemu chwała i moc na wieki wieków! Amen.
7 Oto nadchodzi z obłokami,
i ujrzy Go wszelkie oko i wszyscy, którzy Go przebili.
I będą Go opłakiwać wszystkie pokolenia ziemi⁵.
Tak: Amen.
8 Jam jest Alfa i Omega⁶, mówi Pan Bóg,
Który jest, Który był i Który przychodzi,
Wszechmogący.

Widzenie wstępne

9 Ja, Jan, wasz brat
i współuczestnik w ucisku i królestwie, i wytrwałości w Jezusie,
byłem na wyspie, zwanej Patmos,
z powodu słowa Bożego i świadectwa Jezusa⁷.
10 Doznałem zachwycenia w dzień Pański⁸
i posłyszałem za sobą potężny głos
jak gdyby trąby
11 mówiącej:
«Co widzisz, napisz w księdze
i poślij siedmiu Kościołom:
do Efezu, Smyrny, Pergamonu, Tiatyry, Sardów, Filadelfii i Laodycei»⁹.
12 I obróciłem się, by widzieć, co za głos do mnie mówił;
a obróciwszy się, ujrzałem siedem złotych świeczników,
13 i pośród świeczników kogoś podobnego do Syna Człowieczego¹⁰,
obleczonego [w szatę] do stóp
i przepasanego na piersiach złotym pasem.
14 Głowa Jego i włosy - białe jak biała wełna, jak śnieg,
a oczy Jego jak płomień ognia.
15 Stopy Jego podobne do drogocennego metalu,
jak gdyby w piecu rozżarzonego,
a głos Jego jak głos wielu wód.
16 W prawej swej ręce miał siedem gwiazd
i z Jego ust wychodził miecz obosieczny, ostry.
A Jego wygląd - jak słońce, kiedy jaśnieje w swej mocy.
17 Kiedym Go ujrzał,
do stóp Jego upadłem jak martwy,
a On położył na mnie prawą rękę, mówiąc:
«Przestań się lękać!
Jam jest Pierwszy i Ostatni 18 i żyjący.
Byłem umarły, a oto jestem żyjący na wieki wieków
i mam klucze śmierci i Otchłani¹¹.
19 Napisz więc to, co widziałeś,
i to, co jest, i to, co potem musi się stać¹².
20 Co do tajemnicy siedmiu gwiazd, które ujrzałeś w mojej prawej ręce,
i co do siedmiu złotych świeczników:
siedem gwiazd - to są Aniołowie¹³ siedmiu Kościołów,
a siedem świeczników - to jest siedem Kościołów.

Wstęp

Ap 1, 1 - Wyroki Boże spełnią się niezawodnie (por. Dn 2,28) i to - z punktu widzenia Bożego (por. 2 P 3,8) już niebawem.

Ap 1, 4 - "Który... przychodzi" - Bóg objawiony (por. Wj 3,14), zbliżający się na sąd; "Siedmiu Duchów": siedmioraki w darach Duch Święty. Inni widzą tu siedmiu archaniołów.

Ap 1, 5 - Ps 89[88],38.28; Kol 1,18.

Ap 1, 6 - Mowa o powszechnym kapłaństwie wiernych, na wzór Izraela (por. Wj 19,6; 1 P 2,5.9).

Ap 1, 7 - Chrystus-Sędzia spełni proroctwo Dn 7,13; Za 12,10.14, wywołując wyrzuty sumienia u winowajców.

Ap 1, 8 - Pierwsza i ostatnia litera alfabetu gr. - symbol Boga jako praprzyczyny i celu ostatecznego wszechrzeczy (Ap 21,6; Ap 22,13).

Ap 1, 9 - Aluzja do karnego zesłania (zob. Wstęp).

Ap 1, 10 - Tj. w niedzielę.

Ap 1, 11 - Siedem dobrze Apostołowi znanych Kościołów lokalnych, leżących na drodze okrążającej najludniejsze okolice Azji Mniejszej. W symbolicznej tej siódemce należy widzieć Kościół powszechny wszystkich czasów.

Ap 1, 13-16 - Uwielbiony Chrystus, odmalowany rysami zapożyczonymi z Dn 7,9.13; Dn 10,5n i Ez 43,2, ukazuje się jako król, arcykapłan, sędzia i władca Kościoła.

Ap 1, 18 - Odpowiednik hebr. Szeolu: Chrystus zmartwychwstały panuje i nad zmarłymi.

Ap 1, 19 - Zapowiedź dwu części dzieła: "to, co jest", odnosi się do listów do siedmiu Kościołów; "co potem musi się stać" - to część prorocka.

Ap 1, 20 - Są to symbole; uosobienia ducha każdego z Kościołów, wcielone w osobę biskupa.

List do Kościoła w Efezie

1 Aniołowi¹ Kościoła w Efezie¹ napisz:
To mówi Ten, który trzyma w prawej ręce siedem gwiazd,
Ten, który się przechadza wśród siedmiu złotych świeczników:
2 Znam twoje czyny: trud i twoją wytrwałość,
i to że złych nie możesz znieść,
i że próbie poddałeś tych, którzy zwą samych siebie apostołami, a nimi nie są,
i żeś ich znalazł kłamcami.
3 Ty masz wytrwałość:
i zniosłeś cierpienie dla imienia mego -
niezmordowany.
4 Ale mam przeciw tobie to, że odstąpiłeś od twej pierwotnej miłości.
5 Pamiętaj więc, skąd spadłeś,
i nawróć się,
i pierwsze czyny podejmij!
Jeśli zaś nie - przyjdę do ciebie
i ruszę świecznik twój z jego miejsca,
jeśli się nie nawrócisz.
6 Ale masz tę [zaletę], że nienawidzisz czynów nikolaitów²,
których to czynów i Ja nienawidzę.
7 Kto ma uszy, niechaj posłyszy, co mówi Duch³ do Kościołów.
Zwycięzcy dam spożyć owoc z drzewa życia⁴, które jest w raju Boga.

List do Kościoła w Smyrnie

8 Aniołowi Kościoła w Smyrnie⁵ napisz:
To mówi Pierwszy i Ostatni⁵,
który był martwy, a ożył:
9 Znam twój ucisk i ubóstwo -
ale ty jesteś bogaty -
i [znam] obelgę wyrządzoną przez tych, co samych siebie zowią Żydami,
a nie są nimi, lecz synagogą szatana⁶.
10 Przestań się lękać tego, co będziesz cierpiał.
Oto diabeł ma niektórych spośród was wtrącić do więzienia,
abyście próbie zostali poddani,
a znosić będziecie ucisk przez dziesięć dni⁷.
Bądź wierny aż do śmierci,
a dam ci wieniec życia.
11 Kto ma uszy, niechaj posłyszy, co mówi Duch do Kościołów.
Zwycięzcy śmierć druga⁸ na pewno nie wyrządzi szkody.

List do Kościoła w Pergamonie

12 Aniołowi Kościoła w Pergamonie⁹ napisz:
To mówi Ten, który ma miecz obosieczny, ostry.
13 Wiem, gdzie mieszkasz: tam, gdzie jest tron szatana,
a trzymasz się mego imienia
i wiary mojej się nie zaparłeś,
nawet we dni Antypasa, wiernego świadka mojego,
który został zabity u was, tam gdzie mieszka szatan¹⁰.
14 Ale mam nieco przeciw tobie,
bo masz tam takich, co się trzymają nauki Balaama¹¹,
który pouczył Balaka, jak podsunąć synom Izraela sposobność do grzechu
przez spożycie ofiar składanych bożkom i uprawianie rozpusty.
15 Tak i ty także masz takich, co się trzymają podobnie nauki nikolaitów.
16 Nawróć się zatem!
Jeśli zaś nie - przyjdę do ciebie niebawem
i będę z nimi walczył mieczem moich ust.
17 Kto ma uszy, niechaj posłyszy, co mówi Duch do Kościołów.
Zwycięzcy dam manny ukrytej¹²
i dam mu biały kamyk¹²,
a na kamyku wypisane imię nowe¹²,
którego nikt nie zna oprócz tego, kto [je] otrzymuje.

List do Kościoła w Tiatyrze

18 Aniołowi Kościoła w Tiatyrze¹³ napisz:
To mówi Syn Boży:
Ten, który ma oczy jak płomień ognia,
a nogi Jego podobne są do drogocennego metalu.
19 Znam twoje czyny, miłość, wiarę, posługę i twoją wytrwałość,
i czyny twoje ostatnie liczniejsze od pierwszych,
20 ale mam przeciw tobie to,
że pozwalasz działać niewieście Jezabel¹⁴,
która nazywa siebie prorokinią,
a naucza i zwodzi moje sługi, by uprawiali rozpustę¹⁴
i spożywali ofiary składane bożkom.
21 Dałem jej czas, by się mogła nawrócić,
a ona nie chce się odwrócić od swojej rozpusty.
22 Oto rzucam ją na łoże boleści,
a tych, co z nią cudzołożą¹⁵ - w wielkie utrapienie,
jeśli od czynów jej się nie odwrócą;
23 i dzieci jej porażę śmiercią.
A wszystkie Kościoły poznają,
że Ja jestem Ten, co przenika nerki i serca;
i dam każdemu z was według waszych czynów.
24 Wam zaś, pozostałym w Tiatyrze, mówię,
wszystkim, co tej nauki nie mają, tym, co - jak mówią - nie poznali "głębin szatana"¹⁶:
nie nakładam na was nowego brzemienia,
25 to jednak, co macie, zatrzymajcie, aż przyjdę.
26 ¹⁷ A zwycięzcy
i temu, co czynów mych strzeże do końca,
dam władzę nad poganami,
27 a rózgą żelazną będzie ich pasł:
jak naczynie gliniane będą rozbici -
28 jak i Ja to wziąłem od mojego Ojca -
i dam mu gwiazdę poranną¹⁸.
29 Kto ma uszy, niechaj posłyszy, co mówi Duch do Kościołów.

Ap 2, 1 - "Aniołowi": zob. Ap 1,20; "Efez": ówczesna stolica Azji Mniejszej.

Ap 2, 6 - Sekta gnostycka głosząca nieskrępowaną swobodę obyczajów (por. Ap 2,15, a także Ap 2,14.20.24).

Ap 2, 7 - "Duch" - Święty; "drzewo życia" (por. Rdz 2,9) to Chrystus jako źródło życia tu w Kościele i w niebie.

Ap 2, 8 - "Smyrna" - prastare, uroczo położone miasto, stolica biskupia św. Polikarpa (zm. ok. 155); "Pierwszy i Ostatni": Chrystus określa siebie Boskim przymiotem z Iz 44,6.

Ap 2, 9 - Żydzi nienawróceni, prześladowcy pierwotnego Kościoła.

Ap 2, 10 - Tzn. w ogóle krótko (por. Rdz 24,55; Lb 11,19; Dn 1,14).

Ap 2, 11 - Symbol wiecznego potępienia (por. Ap 20,14; Ap 21,8).

Ap 2, 12 - "Pergamon" - dawna stolica władców Mizji - Attalidów.

Ap 2, 13 - Aluzja do położenia na górze miasta, siedziby wielu kultów bałwochwalczych.

Ap 2, 14 - Por. Lb 25,1n; Lb 31,16; 2 P 2,15; Jud 0,11. NT śladem tradycji judaistycznej uważa Balaama za typ przewrotnego doradcy. Podobne niebezpieczeństwo grozi chrześcijanom ze strony Nikolaitów.

Ap 2, 17 - "Manny...": por. Wj rozdz. 16 [->Wj 16,1]; J 6,31nn. Symbol życiodajnego pokarmu duchowego, a więc i Eucharystii; "kamyk": symbol dopuszczenia do królestwa Bożego; "imię nowe" (jak w Ap 3,12; Ap 19,12) pozostaje w związku z Iz 62,2; Iz 65,17; i oznacza nową osobowość. Związkowi z Chrystusem towarzyszy wzajemna znajomość nie do przekazania innym.

Ap 2, 18 - "Tiatyra" - przemysłowy ośrodek w Lidii (por. Dz 16,14).

Ap 2, 20 - Imię symboliczne (brzmienie wg LXX) - nosiła je w ST żona Achaba, zwolenniczka kultów pogańskich (1 Krl 16,31; 2 Krl 9,22); "rozpustę": jak w ST (por. np. Jr 3,2-9) oznacza ona przede wszystkim niewierność wobec Boga. Mógł się z nią łączyć nierząd sakralny.

Ap 2, 22 - Sens ten sam, co "rozpusty" w w. 20n.

Ap 2, 24 - Ślady gnozy: wiedza tajemna ma czynić ich odpornymi na zło moralne.

Ap 2, 26 - Obietnica udziału we władzy Mesjasza (por. Ps 2,8n).

Ap 2, 28 - Jest nią sam Chrystus (por. Ap 22,16; 2 P 1,19) lub symbol władzy.

List do Kościoła w Sardes

1 Aniołowi Kościoła w Sardes¹ napisz:
To mówi Ten, co ma Siedem Duchów Boga i siedem gwiazd:
Znam twoje czyny:
masz imię, [które mówi], że żyjesz,
a jesteś umarły.
2 Stań się czujnym i umocnij resztę, która miała umrzeć,
bo nie znalazłem twych czynów doskonałymi wobec mego Boga.
3 Pamiętaj więc, jak wziąłeś i usłyszałeś,
strzeż tego i nawróć się!
Jeśli więc czuwać nie będziesz, przyjdę jak złodziej²,
i nie poznasz, o której godzinie przyjdę do ciebie.
4 Lecz w Sardes masz kilka osób, co swoich szat nie splamiły;
będą chodzić ze Mną w bieli³, bo są godni.
5 Tak szaty białe przywdzieje zwycięzca,
i z księgi życia⁴ imienia jego nie wymażę.
I wyznam imię jego przed moim Ojcem i Jego aniołami.
6 Kto ma uszy, niechaj posłyszy, co mówi Duch do Kościołów.

List do Kościoła w Filadelfii

7 Aniołowi Kościoła w Filadelfii⁵ napisz:
To mówi Święty, Prawdomówny,
Ten, co ma klucz Dawida,
Ten, co otwiera, a nikt nie zamknie,
i Ten, co zamyka, a nikt nie otwiera⁶.
8 Znam twoje czyny.
Oto postawiłem jako dar przed tobą drzwi otwarte⁷,
których nikt nie może zamknąć,
bo ty chociaż moc masz znikomą,
zachowałeś moje słowo
i nie zaparłeś się mego imienia.
9 Oto Ja ci daję [ludzi] z synagogi szatana⁸,
spośród tych, którzy mówią o sobie, że są Żydami -
a nie są nimi, lecz kłamią.
Oto sprawię, iż przyjdą i padną na twarz przed twymi stopami,
a poznają, że Ja cię umiłowałem⁹.
10 Skoro zachowałeś nakaz mojej wytrwałości
i Ja cię zachowam od próby,
która ma nadejść na cały obszar zamieszkany,
by wypróbować mieszkańców ziemi¹⁰.
11 Przyjdę niebawem:
Trzymaj, co masz,
by nikt twego wieńca nie zabrał!
12 Zwycięzcę uczynię filarem w świątyni¹¹ Boga mojego
i już nie wyjdzie na zewnątrz.
I na nim imię Boga mojego napiszę
i imię miasta Boga mojego,
Nowego Jeruzalem¹², co z nieba zstępuje od mego Boga,
i moje nowe imię.
13 Kto ma uszy, niechaj posłyszy, co mówi Duch do Kościołów.

List do Kościoła w Laodycei

14 Aniołowi Kościoła w Laodycei¹³ napisz:
To mówi Amen¹³,
Świadek wierny i prawdomówny,
Początek¹³ stworzenia Bożego:
15 Znam twoje czyny, że ani zimny, ani gorący nie jesteś.
Obyś był zimny albo gorący!
16 A tak, skoro jesteś letni
i ani gorący, ani zimny,
chcę cię wyrzucić z mych ust¹⁴.
17 Ty bowiem mówisz: "Jestem bogaty", i "wzbogaciłem się", i "niczego mi nie potrzeba",
a nie wiesz, że to ty jesteś nieszczęsny i godzien litości,
i biedny i ślepy, i nagi.
18 Radzę ci kupić u mnie
złota w ogniu oczyszczonego,
abyś się wzbogacił,
i białe szaty,
abyś się oblókł,
a nie ujawniła się haniebna twa nagość,
i balsamu do namaszczenia twych oczu,
byś widział.
19 Ja wszystkich, których kocham, karcę i ćwiczę.
Bądź więc gorliwy i nawróć się!
20 Oto stoję u drzwi i kołaczę:
jeśli kto posłyszy mój głos i drzwi otworzy,
wejdę do niego i będę z nim wieczerzał,
a on ze Mną.
21 Zwycięzcy dam zasiąść ze Mną na moim tronie,
jak i Ja zwyciężyłem i zasiadłem z mym Ojcem na Jego tronie.
22 Kto ma uszy, niechaj posłyszy, co mówi Duch do Kościołów».

Ap 3, 1 - "Sardes" - dawna stolica Lidii, ośrodek przemysłu włókienniczego.

Ap 3, 3 - Por. Ap 16,15; 2 P 3,10.

Ap 3, 4 - W Ap symbol nie tylko niewinności, lecz i triumfu, zwłaszcza niebian.

Ap 3, 5 - Symbol powołania do łaski (Ap 13,8; Ap 13,8).

Ap 3, 7 - "Filadelfia" - małe miasto w Lidii, nawiedzane trzęsieniami ziemi; "otwiera": por. Iz 22,22. Symbol pełnej i wyłącznej władzy Chrystusa nad nowym "domem Dawida" - Kościołem (por. Łk 1,33; Ef 1,22).

Ap 3, 8 - Por. 1 Kor 16,9; 2 Kor 2,12; Kol 4,3. Symbol możliwości apostolskiego głoszenia Ewangelii.

Ap 3, 9 - "Synagogi szatana" - zob. Ap 2,9; "przyjdą... umiłowałem" - Iz 45,14; Iz 60,14; Iz 43,4.

Ap 3, 10 - Ap określa tak tylko pogan jako wrogów Boga.

Ap 3, 12 - "Świątyni" - tj. Kościoła, tu i w wieczności; "Nowe Jeruzalem" (por. Ap 21,2nn) - symbol Kościoła w kształcie ostatecznym lub w aspekcie mesjańskim.

Ap 3, 14 - "Laodycea" - miasto we Frygii, słynące z bogactw, wyrobów wełnianych i środków leczniczych; "Amen" - por. Iz 65,16; 2 Kor 1,20. Chrystus urzeczywistnia w sobie proroctwa i poręcza wysłuchanie modlitw; "Początek" - zarazem "zasada" - por. Kol 1,15n.

Ap 3, 16 - Tzn. oziębłość jest wstrętna dla Chrystusa.

Wizje prorocze: siedem pieczęci, siedem trąb i siedem czasz jako zwiastuny wielkiego dnia gniewu Bożego

Losy całej ludzkości

Bóg wręcza Barankowi księgę przeznaczeń

1 Potem ujrzałem:
Oto drzwi otwarte w niebie,
a głos, ów pierwszy, jaki usłyszałem,
jak gdyby trąby mówiącej ze mną, powiedział:
«Wstąp tutaj, a to ci ukażę, co potem musi się stać».
2 Doznałem natychmiast zachwycenia:
A oto w niebie stał tron
i na tronie [ktoś] zasiadał¹.
3 A Zasiadający był podobny z wyglądu do jaspisu i do krwawnika,
a tęcza² dokoła tronu - podobna z wyglądu do szmaragdu.
4 Dokoła tronu - dwadzieścia cztery trony,
a na tronach dwudziestu czterech siedzących Starców³,
odzianych w białe szaty,
a na ich głowach złote wieńce.
5 A z tronu wychodzą błyskawice i głosy, i gromy,
i płonie przed tronem siedem lamp ognistych⁴,
które są siedmiu Duchami Boga.
6 Przed tronem - niby szklane morze⁵ podobne do kryształu,
a w środku tronu i dokoła tronu
cztery Zwierzęta⁶ pełne oczu z przodu i z tyłu:
7 Zwierzę pierwsze podobne do lwa,
Zwierzę drugie podobne do wołu,
Zwierzę trzecie mające twarz jak gdyby ludzką
i Zwierzę czwarte podobne do orła w locie.
8 Cztery Zwierzęta - a każde z nich ma po sześć skrzydeł - dokoła i wewnątrz są pełne oczu,
i nie mają spoczynku, mówiąc dniem i nocą:
Święty, Święty, Święty, Pan Bóg wszechmogący⁷,
Który był i Który jest, i Który przychodzi.
9 A ilekroć Zwierzęta oddadzą chwałę i cześć, i dziękczynienie
Zasiadającemu na tronie,
Żyjącemu na wieki wieków,
10 upada dwudziestu czterech Starców przed Zasiadającym na tronie
i oddaje pokłon Żyjącemu na wieki wieków,
i rzuca przed tronem wieńce swe, mówiąc:
11 «Godzien jesteś, Panie i Boże nasz,
odebrać chwałę i cześć, i moc,
boś Ty stworzył wszystko,
a dzięki Twej woli istniało i zostało stworzone».

Ap 4, 2 - Bóg - jak w wizjach ST (np. Iz 6,1; Ez 1,26; Dn 7,9).

Ap 4, 3 - Symbol Bożego miłosierdzia. Por. Rdz 9,12-17.

Ap 4, 4 - Zapewne są to święci ST.

Ap 4, 5 - Symbol Ducha Świętego (por. Ap 1,4), wzorowany na świeczniku przybytku (Wj 25,37; Za 4,2).

Ap 4, 6 - "Morze" - symbol odległości Stwórcy od stworzenia; "Zwierzęta" - wyobrażenia wzorowane na Iz 6,1; Ez 1,5nn; Ez 10,14. Są to aniołowie rządzący światem materii. Część tradycji upatruje w nich symbole czterech Ewangelistów.

Ap 4, 8 - Por. Iz 6,3.

1 I ujrzałem na prawej ręce Zasiadającego na tronie
księgę zapisaną wewnątrz i na odwrocie
zapieczętowaną na siedem pieczęci¹.
2 I ujrzałem potężnego anioła, obwieszczającego głosem donośnym:
«Kto godzien jest otworzyć księgę i złamać jej pieczęcie?»
3 A nie mógł nikt -
na niebie ani na ziemi, ani pod ziemią -
otworzyć księgi ani na nią patrzeć.
4 A ja bardzo płakałem,
że nikt nie znalazł się godzien, by księgę otworzyć ani na nią patrzeć.
5 I mówi do mnie jeden ze Starców:
«Przestań płakać:
Oto zwyciężył Lew z pokolenia Judy,
Odrośl Dawida²,
tak że otworzy księgę i siedem jej pieczęci».
6 I ujrzałem między tronem z czworgiem Zwierząt
a kręgiem Starców
stojącego Baranka jakby zabitego,
a miał siedem rogów i siedmioro oczu,
którymi jest siedem Duchów Boga wysłanych na całą ziemię³.
7 On poszedł,
i z prawicy Zasiadającego na tronie wziął księgę.
8 A kiedy wziął księgę,
czworo Zwierząt i dwudziestu czterech Starców upadło przed Barankiem,
każdy mając harfę i złote czasze pełne kadzideł,
którymi są modlitwy świętych.
9 I taką nową pieśń śpiewają:
«Godzien jesteś wziąć księgę i jej pieczęcie otworzyć,
bo zostałeś zabity
i nabyłeś Bogu krwią twoją [ludzi] z każdego pokolenia, języka, ludu i narodu,
10 i uczyniłeś ich Bogu naszemu królestwem i kapłanami⁴,
a będą królować na ziemi».
11 I ujrzałem,
i usłyszałem głos wielu aniołów
dokoła tronu i Zwierząt, i Starców,
a liczba ich była miriady miriad i tysiące tysięcy,
12 mówiących głosem donośnym:
«Baranek zabity jest godzien
wziąć potęgę i bogactwo, i mądrość, i moc, i cześć, i chwałę, i błogosławieństwo».
13 A wszelkie stworzenie, które jest w niebie
i na ziemi, i pod ziemią, i na morzu,
i wszystko, co w nich przebywa,
usłyszałem, jak mówiło:
«Zasiadającemu na tronie
i Barankowi
błogosławieństwo i cześć, i chwała, i moc, na wieki wieków!»
14 A czworo Zwierząt mówiło: «Amen».
Starcy zaś upadli i oddali pokłon.

Ap 5, 1 - Symbol wyroków Bożych w sprawie losów świata. Por. Ap 3,5; Ap 10,2; Ez 2,9; Dn 12,4.9. Inni widzą w niej ST. "Księga" ma tu formę zwoju.

Ap 5, 5 - Tytuły Mesjasza; Rdz 49,9n; Iz 11,1.

Ap 5, 6 - Chrystus - Odkupiciel przedstawiony jako Baranek paschalny (J 1,29.36; J 19,36; 1 Kor 5,7) posiada Boskie przymioty; pełnię władzy ("rogi") i pełnię wiedzy ("oczy"). Wysyła On Ducha Świętego (por. Ap 1,4; Ap 4,5).

Ap 5, 10 - Zob. Ap 1,6.

Baranek otwiera sześć pierwszych pieczęci¹

1 I ujrzałem:
gdy Baranek otworzył pierwszą z siedmiu pieczęci,
usłyszałem pierwsze z czterech Zwierząt
mówiące jakby głosem gromu:
«Przyjdź!»
2 I ujrzałem:
oto biały koń,
a siedzący na nim miał łuk.
I dano mu wieniec,
i wyruszył jako zwycięzca, by [jeszcze] zwyciężać².
3 A gdy otworzył pieczęć drugą,
usłyszałem drugie Zwierzę mówiące:
«Przyjdź!»
4 I wyszedł inny koń barwy ognia,
a siedzącemu na nim dano odebrać ziemi pokój,
by się wzajemnie ludzie zabijali -
i dano mu wielki miecz³.
5 A gdy otworzył pieczęć trzecią,
usłyszałem trzecie Zwierzę, mówiące:
«Przyjdź!»
I ujrzałem:
a oto czarny koń,
a siedzący na nim miał w ręce wagę⁴.
6 I usłyszałem jakby głos w pośrodku czterech Zwierząt, mówiący:
«Kwarta pszenicy za denara
i trzy kwarty jęczmienia za denara,
a nie krzywdź oliwy i wina!»⁵
7 A gdy otworzył pieczęć czwartą,
usłyszałem głos czwartego Zwierzęcia mówiącego:
«Przyjdź!»
8 I ujrzałem:
oto koń trupio blady,
a imię siedzącego na nim Śmierć,
i Otchłań⁶ mu towarzyszyła.
I dano im władzę nad czwartą częścią ziemi,
by zabijali mieczem i głodem, i morem, i przez dzikie zwierzęta⁷.
9 A gdy otworzył pieczęć piątą,
ujrzałem pod ołtarzem dusze zabitych dla Słowa Bożego⁸
i dla świadectwa, jakie mieli.
10 I głosem donośnym tak zawołały:
«Dokądże, Władco święty i prawdziwy,
nie będziesz sądził i wymierzał za krew naszą kary tym, co mieszkają na ziemi?»
11 I dano każdemu z nich białą szatę
i powiedziano im, by jeszcze krótki czas odpoczęli,
aż pełną liczbę osiągną także ich współsłudzy oraz bracia,
którzy, jak i oni, mają być zabici.
12 ⁹ I ujrzałem:
gdy otworzył pieczęć szóstą,
stało się wielkie trzęsienie ziemi
i słońce stało się czarne jak włosienny wór,
a cały księżyc stał się jak krew.
13 I gwiazdy spadły z nieba na ziemię,
podobnie jak drzewo figowe wstrząsane silnym wiatrem zrzuca na ziemię swe niedojrzałe owoce.
14 Niebo zostało usunięte jak księga, którą się zwija,
a każda góra i wyspa z miejsc swych poruszone.
15 A królowie ziemscy, wielmoże i wodzowie,
bogacze i możni,
i każdy niewolnik, i wolny
ukryli się do jaskiń i górskich skał.
16 I mówią do gór i do skał:
«Padnijcie na nas
i zakryjcie nas przed obliczem Zasiadającego na tronie
i przed gniewem Baranka,
17 bo nadszedł Wielki Dzień Jego gniewu,
a któż zdoła się ostać?»

Ap 6, 1-16 - Sens: Chrystus jest władcą dziejów, a klęski są zwiastunami dnia gniewu Bożego.

Ap 6, 2 - Symbol zwycięstwa pochodu Ewangelii (lub potęg wojskowych).

Ap 6, 4 - Symbol wojny.

Ap 6, 5 - Symbol głodu.

Ap 6, 6 - Zagadkowy ten zakaz łączy się zapewne z ówczesną sytuacją gospodarczą. Część tradycji widziała tu aluzję do sakramentów świętych.

Ap 6, 8 - "Otchłań" - tu uosobienie krainy zmarłych; "mieczem... zwierzęta" - Ez 14,21.

Ap 6, 9 - Tj. męczenników.

Ap 6, 12-17 - Rysy obrazu zaczerpnięte z Iz 34,4; Iz 2,10.19; Oz 10,8; Jl 2,11; Jl 3,4; Am 8,9; por. Mt rozdz. 24 [->Mt 24,1].

Pieczętowanie Bożych sług

1 Potem ujrzałem czterech aniołów
stojących na czterech narożnikach ziemi¹,
powstrzymujących cztery wiatry ziemi,
aby wiatr nie wiał po ziemi
ani po morzu, ani na żadne drzewo.
2 I ujrzałem innego anioła, wstępującego od wschodu słońca,
mającego pieczęć Boga żywego.
Zawołał on donośnym głosem do czterech aniołów,
którym dano moc wyrządzić szkodę ziemi i morzu:
3 «Nie wyrządzajcie szkody ziemi ni morzu, ni drzewom,
aż opieczętujemy na czołach sługi Boga naszego»².
4 ³ I usłyszałem liczbę opieczętowanych:
sto czterdzieści cztery tysiące opieczętowanych
ze wszystkich pokoleń synów Izraela⁴:
5 z pokolenia Judy dwanaście tysięcy opieczętowanych,
z pokolenia Rubena dwanaście tysięcy,
z pokolenia Gada dwanaście tysięcy,
6 z pokolenia Asera dwanaście tysięcy,
z pokolenia Neftalego dwanaście tysięcy,
z pokolenia Manassesa dwanaście tysięcy,
7 z pokolenia Symeona dwanaście tysięcy,
z pokolenia Lewiego dwanaście tysięcy,
z pokolenia Issachara dwanaście tysięcy,
8 z pokolenia Zabulona dwanaście tysięcy,
z pokolenia Józefa dwanaście tysięcy,
z pokolenia Beniamina dwanaście tysięcy opieczętowanych.

Triumf wybranych⁵

9 Potem ujrzałem:
a oto wielki tłum,
którego nie mógł nikt policzyć,
z każdego narodu i wszystkich pokoleń, ludów i języków,
stojący przed tronem i przed Barankiem.
Odziani są w białe szaty,
a w ręku ich palmy.
10 I głosem donośnym tak wołają:
«Zbawienie u Boga naszego, Zasiadającego na tronie
i u Baranka».
11 A wszyscy aniołowie stanęli wokół tronu i Starców, i czworga Zwierząt,
i na oblicza swe padli przed tronem,
i pokłon oddali Bogu, 12 mówiąc:
«Amen.
Błogosławieństwo i chwała, i mądrość, i dziękczynienie, i cześć, i moc, i potęga Bogu naszemu na wieki wieków! Amen».
13 A jeden ze Starców odezwał się do mnie tymi słowami:
«Ci przyodziani w białe szaty
kim są i skąd przybyli?»
14 I powiedziałem do niego:
«Panie, ty wiesz».
I rzekł do mnie:
«To ci, którzy przychodzą z wielkiego ucisku
i opłukali swe szaty,
i w krwi Baranka je wybielili⁶.
15 Dlatego są przed tronem Boga
i w Jego świątyni cześć Mu oddają we dnie i w nocy.
A Zasiadający na tronie rozciągnie namiot nad nimi⁷.
16 ⁸ Nie będą już łaknąć ani nie będą już pragnąć,
i nie porazi ich słońce ani żaden upał,
17 bo paść ich będzie Baranek, który jest pośrodku tronu,
i poprowadzi ich do źródeł wód życia:
i każdą łzę otrze Bóg z ich oczu».

Ap 7, 1 - W pojęciu Hebrajczyków ziemia była płaską, czworokątną tarczą. Wiatry wiejące "z narożników" uważano za szkodliwe.

Ap 7, 3 - Symboliczna ta czynność wyciska na wybranych duchowe znamię przynależności do Boga, które uchroni ich od złud szatańskich i plag spadających na niepoprawnych (por. Wj 12,12n; Ez 9,4.6; Ef 1,13; Ef 4,30; 2 Tm 2,19). Najstarsza tradycja "pieczęcią" nazywała sakrament chrztu i bierzmowania.

Ap 7, 4-7 - W tej liście zostało opuszczone dla względów nie dość wyjaśnionych imię Dana, piątego z kolei syna Jakuba (Rdz 30,6). Natomiast obok Józefa jest tu i Manasses, jego syn, a więc wprawdzie nie syn Jakuba, jednak usynowiony przez niego (Rdz 48,5) wraz z bratem Efraimem, tu nie podanym.

Ap 7, 4 - "Izraelem Bożym" (Ga 6,16) jest Kościół powszechny Nowego Przymierza. Liczba symboliczna (liczba pokoleń Izraela do kwadratu, mnożona przez tysiąc) = mnóstwo.

Ap 7, 9-17 - Scena ta ukazuje, jak powstaje Kościół triumfujący.

Ap 7, 14 - Męczennicy zawdzięczają swój triumf odkupieniu dokonanemu przez Chrystusa.

Ap 7, 15 - Symbol szczególnej obecności Boga wśród swego ludu (por. Wj 25,8; Lb 35,34; J 1,14).

Ap 7, 16 - Iz 49,10; Iz 25,8.

Otwarcie siódmej pieczęci - wizja trąb

1 A gdy otworzył pieczęć siódmą,
zapanowała w niebie cisza jakby na pół godziny.
2 I ujrzałem siedmiu aniołów,
którzy stoją przed Bogiem, a dano im siedem trąb.
3 I przyszedł inny anioł,
i stanął przy ołtarzu, mając złote naczynie na żar¹,
i dano mu wiele kadzideł,
aby dał je w ofierze
jako modlitwy wszystkich świętych,
na złoty ołtarz, który jest przed tronem.
4 I wzniósł się dym kadzideł,
jako modlitwy świętych,
z ręki anioła przed Bogiem.
5 Anioł zaś wziął naczynie na żar,
napełnił je ogniem z ołtarza
i zrzucił na ziemię,
a nastąpiły gromy, głosy, błyskawice, trzęsienie ziemi².

Cztery pierwsze trąby³

6 A siedmiu aniołów,
mających siedem trąb,
przygotowało się, aby zatrąbić.
7 I pierwszy zatrąbił.
A powstał grad i ogień - pomieszane z krwią,
i spadły na ziemię.
A spłonęła trzecia część ziemi
i spłonęła trzecia część drzew,
i spłonęła wszystka trawa zielona.
8 I drugi anioł zatrąbił:
i jakby wielka góra płonąca ogniem została w morze rzucona,
a trzecia część morza stała się krwią
9 i wyginęła w morzu trzecia część stworzeń
- te, które mają dusze -
i trzecia część okrętów uległa zniszczeniu.
10 I trzeci anioł zatrąbił:
i spadła z nieba wielka gwiazda, płonąca jak pochodnia,
a spadła na trzecią część rzek i na źródła wód.
11 A imię gwiazdy zowie się Piołun.
I trzecia część wód stała się piołunem,
i wielu ludzi pomarło od wód, bo stały się gorzkie.
12 I czwarty anioł zatrąbił:
i została rażona trzecia część słońca
i trzecia część księżyca i trzecia część gwiazd,
tak iż zaćmiła się trzecia ich część
i dzień nie jaśniał w trzeciej swej części,
i noc - podobnie.
13 I ujrzałem,
a usłyszałem jednego orła lecącego przez środek nieba, mówiącego donośnym głosem:
«Biada, biada, biada
mieszkańcom ziemi
wskutek pozostałych głosów trąb trzech aniołów, którzy mają [jeszcze] trąbić!»

Ap 8, 3.5 - Rodzaj płaskiej szufli do przenoszenia żaru z ołtarza na ołtarz (por. Wj 27,3; Wj 38,3; 1 Krl 7,50).

Ap 8, 5 - Por. Ez 10,2; Kpł 16,12. Sens sceny: błagalne modlitwy uciśnionego Kościoła sprowadzają karę Bożą na świat.

Ap 8, 6-13 - Symboliczne plagi wzorowane są na plagach egipskich (Wj 7,14-10,29).

Trąba piąta - pierwsze "Biada"

1 I piąty anioł zatrąbił:
i ujrzałem gwiazdę¹, która z nieba spadła na ziemię,
i dano jej klucz od studni Czeluści².
2 I otworzyła studnię Czeluści,
a dym się uniósł ze studni jak dym z wielkiego pieca,
i od dymu studni zaćmiło się słońce i powietrze.
3 A z dymu wyszła szarańcza³ na ziemię,
i dano jej moc, jaką mają ziemskie skorpiony.
4 I powiedziano jej, by nie czyniła szkody trawie na ziemi ani żadnej zieleni, ani żadnemu drzewu,
lecz tylko ludziom, którzy nie mają pieczęci Boga na czołach.
5 I dano jej nakaz, by ich nie zabijała,
lecz aby pięć miesięcy cierpieli katusze.
A katusze przez nią zadane są jak zadane przez skorpiona, kiedy ugodzi człowieka.
6 I w owe dni ludzie szukać będą śmierci,
ale jej nie znajdą,
i będą chcieli umrzeć, ale śmierć od nich ucieknie.
7 A wygląd⁴ szarańczy - podobne do koni uszykowanych do boju,
na głowach ich jakby wieńce podobne do złota,
oblicza ich jakby oblicza ludzi,
8 i miały włosy jakby włosy kobiet,
a zęby ich były jakby zęby lwów,
9 i przody tułowi miały jakby pancerze żelazne,
a łoskot ich skrzydeł jak łoskot wielokonnych wozów, pędzących do boju.
10 I mają ogony podobne do skorpionowych oraz żądła;
a w ich ogonach jest ich moc szkodzenia ludziom przez pięć miesięcy.
11 Mają nad sobą króla - anioła Czeluści;
imię jego po hebrajsku: ABADDON⁵,
a w greckim języku ma imię APOLLYON⁵.
12 Minęło pierwsze "biada":
oto jeszcze dwa "biada" potem nadchodzą.

Trąba szósta - drugie "Biada"

13 I szósty anioł zatrąbił:
i usłyszałem jeden głos od czterech rogów złotego ołtarza⁶,
który jest przed Bogiem,
14 mówiący do szóstego anioła, który miał trąbę:
«Uwolnij czterech aniołów,
związanych⁷ nad wielką rzeką Eufratem!»
15 I zostali uwolnieni czterej aniołowie,
gotowi na godzinę, dzień, miesiąc i rok,
by pozabijać trzecią część ludzi.
16 A liczba wojsk - konnicy: dwie miriady miriad
- posłyszałem ich liczbę.
17 I tak ujrzałem w widzeniu konie i tych, co na nich siedzieli,
mających pancerze barwy ognia, hiacyntu i siarki.
A głowy koni jak głowy lwów,
a z pysków ich wychodzi ogień, dym i siarka⁸.
18 Od tych trzech plag została zabita trzecia część ludzi,
od ognia, dymu i siarki,
wychodzących z ich pysków.
19 Moc bowiem koni jest w ich pyskach
i w ich ogonach,
bo ich ogony - podobne do węży:
mają głowy i nimi czynią szkodę.
20 A pozostali ludzie,
nie zabici przez te plagi,
nie odwrócili się od dzieł swoich rąk,
tak by nie wielbić demonów
ani bożków złotych, srebrnych, spiżowych, kamiennych, drewnianych,
które nie mogą ni widzieć, ni słyszeć, ni chodzić⁹.
21 Ani się nie odwrócili od swoich zabójstw, swych czarów, swego nierządu i swych kradzieży.

Ap 9, 1 - "Gwiazda" - tu anioł karzący; "Czeluść" - w odróżnieniu od Otchłani (Ap 1,18; Ap 6,8) to miejsce przebywania złych duchów (por. Łk 8,31; 2 P 2,4; Jud 1,6).

Ap 9, 3 - Symbol działania złych duchów. Obraz: por. Jl rozdz. 1n [->Jl 1,1].

Ap 9, 7 - Charakterystyka usposobienia złych duchów.

Ap 9, 11 - ABADDON - dosł.: "Zatracenie" - w ST synonim lub uosobienie Szeolu: Hi 26,6; Hi 28,22; Ps 88[87],12; Prz 15,11; APOLLYON = Niszczyciel. Wlg dodaje przekład Exterminans.

Ap 9, 13 - Mówi zapewne Bóg po wysłuchaniu modlitw Kościoła (por. Ap 8,3nn).

Ap 9, 14 - Złe duchy - narzędzia kary Bożej, przywódcy piekielnej konnicy.

Ap 9, 17 - Żywioły kary Bożej (por. Rdz 19,24.28).

Ap 9, 20 - Iz 17,8; Dn 5,4; Ps 135[134],15nn.

Książeczka ostatecznych wyroków

1 I ujrzałem innego potężnego anioła,
zstępującego z nieba,
obleczonego w obłok,
tęcza¹ była nad jego głową,
a oblicze jego było jak słońce,
a nogi jego jak słupy ogniste,
2 i w prawej ręce miał otwartą książeczkę².
Nogę prawą postawił na morzu,
a lewą na ziemi.
3 I zawołał donośnym głosem tak, jak ryczy lew.
A kiedy zawołał,
siedem gromów przemówiło swym głosem.
4 Skoro przemówiło siedem gromów,
zabrałem się do pisania,
lecz usłyszałem głos mówiący z nieba:
«Zapieczętuj to³, co siedem gromów powiedziało,
i nie pisz tego!»
5 Anioł zaś, którego ujrzałem stojącego na morzu i na ziemi,
podniósł ku niebu prawą rękę
6 i przysiągł na Żyjącego na wieki wieków,
który stworzył niebo i to, co w nim jest,
i ziemię, i to, co w niej jest,
i morze, i to, co w nim jest⁴,
że już nie będzie zwłoki⁴,
7 ale w dniach głosu siódmego anioła,
gdy będzie miał trąbić,
misterium Boga się dokona,
tak jak podał On dobrą nowinę sługom swym prorokom⁵.
8 A głos, który słyszałem z nieba,
znów usłyszałem, jak zwracał się do mnie w słowach:
«Idź,
weź księgę otwartą w ręce anioła stojącego na morzu i na ziemi!».
9 Poszedłem więc do anioła,
mówiąc mu, by dał mi książeczkę.
I rzecze mi:
«Weź i połknij ją,
a napełni wnętrzności twe goryczą,
lecz w ustach twych będzie słodka jak miód».
10 I wziąłem książeczkę z ręki anioła
i połknąłem ją,
a w ustach moich stała się słodka jak miód,
a gdy ją spożyłem,
goryczą napełniły się moje wnętrzności⁶.
11 I mówią mi:
«Trzeba ci znów prorokować o ludach, narodach, językach i o wielu królach».

Ap 10, 1 - Por. Ap 4,3.

Ap 10, 2 - Ez 2,9n. Oznacza niewielką liczbę faktów, ujawnionych i zrozumiałych (odwrotnie: Ap 5,1).

Ap 10, 4 - Tzn. "zachowaj w tajemnicy". To objawienie otrzymał św. Jan tylko dla siebie.

Ap 10, 6 - "W nim jest" - Dn 12,7; "zwłoki" z karą (por. Ap 6,10n).

Ap 10, 7 - Dn 9,6.10; Am 3,7.

Ap 10, 10 - Sens: treść objawiona zawiera fakty i radosne, i bolesne: Ez 2,8; Ez 3,1nn.

Dwaj świadkowie

1 Potem dano mi trzcinę podobną do mierniczego pręta,
i powiedziano:
«Wstań i zmierz¹ Świątynię Bożą i ołtarz,
i tych, co wielbią w niej Boga.
2 Dziedziniec² zewnętrzny Świątyni pomiń zupełnie i nie mierz go,
bo został dany poganom,
i będą deptać Miasto Święte czterdzieści dwa miesiące³.
3 Dwom moim Świadkom⁴ dam władzę,
a będą prorokować obleczeni w wory, przez tysiąc dwieście sześćdziesiąt dni».
4 Oni są dwoma drzewami oliwnymi i dwoma świecznikami,
co stoją przed Panem ziemi.
5 A jeśli kto chce ich skrzywdzić,
ogień wychodzi z ich ust i pożera ich wrogów.
Jeśliby zechciał ktokolwiek ich skrzywdzić,
w ten sposób musi być zabity.
6 Mają oni władzę zamknąć niebo,
by deszcz nie zraszał dni ich prorokowania,
i mają władzę nad wodami,
by w krew je przemienić,
i wszelką plagą uderzyć ziemię,
ilekroć zechcą.
7 A gdy dopełnią swojego świadectwa,
Bestia⁵, która wychodzi z Czeluści, wyda im wojnę, zwycięży ich i zabije.
8 A zwłoki ich [leżeć] będą na placu wielkiego miasta,
które duchowo zwie się: Sodoma i Egipt,
gdzie także ukrzyżowano ich Pana⁶.
9 I [wielu] spośród ludów, szczepów, języków i narodów przez trzy i pół dnia⁷ ogląda ich zwłoki;
a zwłok ich nie zezwalają złożyć do grobu.
10 Wobec nich mieszkańcy ziemi cieszą się i radują;
i dary sobie nawzajem będą przesyłali,
bo ci dwaj prorocy mieszkańcom ziemi⁸ zadali katuszy.
11 A po trzech i pół dniach
duch życia z Boga w nich wstąpił
i stanęli na nogi⁹.
A wielki strach padł na tych, co ich oglądali.
12 Posłyszeli oni donośny głos z nieba do nich mówiący:
«Wstąpcie tutaj!»
I w obłoku wstąpili do nieba,
a ich wrogowie ich zobaczyli¹⁰.
13 W owej godzinie nastąpiło wielkie trzęsienie ziemi
i runęła dziesiąta część miasta,
i skutkiem trzęsienia ziemi zginęło siedem tysięcy osób¹¹.
A pozostali ulegli przerażeniu
i oddali chwałę Bogu nieba.

Trąba siódma

14 Minęło drugie "biada",
a oto trzecie "biada" niebawem nadchodzi.
15 I siódmy anioł zatrąbił,
i w niebie powstały donośne głosy mówiące:
«Nastało nad światem królowanie Pana naszego i Jego Pomazańca
i będzie królować na wieki wieków».
16 A dwudziestu czterech Starców,
zasiadających na tronach swych przed tronem Boga,
padło na oblicza i oddało pokłon Bogu,
17 mówiąc:
«Dzięki czynimy Tobie, Panie, Boże wszechmogący,
Który jesteś i Który byłeś,
żeś objął wielką Twą władzę i zaczął królować.
18 I rozgniewały się narody,
a nadszedł Twój gniew
i pora na umarłych, aby zostali osądzeni,
i aby dać zapłatę sługom Twym prorokom
i świętym,
i tym, co się boją Twojego imienia,
małym i wielkim,
i aby zniszczyć tych, którzy niszczą ziemię».
19 Potem Świątynia Boga w niebie się otwarła,
i Arka Jego Przymierza ukazała się w Jego Świątyni¹²,
a nastąpiły błyskawice, głosy, gromy, trzęsienie ziemi i wielki grad.

Ap 11, 1 - Rozdział 11 zawiera teologię katastrofy, jaką dla Izraela stanowiło zburzenie Jerozolimy w roku 70; "zmierz" - symboliczna czynność mierzenia oznacza zachowanie "Świątyni Bożej" - Kościoła (por. Ez 40,3; 1 Kor 3,16n; 2 Kor 6,16; Ef 2,21) od przyszłych nieszczęść.

Ap 11, 2 - "Dziedziniec" - to odrzucona Synagoga; "czterdzieści dwa miesiące" = trzy i pół roku = 1260 dni (Ap 11,3; Ap 12,6; Ap 13,5) - symbol doczesności z jej próbami. Por. też Ap 17,12nn.

Ap 11, 3-6 - Dwaj Świadkowie to symbol apostołów Chrystusa, rekrutujących się spośród hierarchii i laikatu, wzorowany na wielu postaciach ST (Wj 7,17-20; 1 Krl 17,1; 2 Krl 1,10.12; Jr 5,14a; Ap 11,2.11).

Ap 11, 7 - Symbol doczesnej potęgi wrogiej Bogu i Kościołowi (zob. Ap 13,1), inspirowanej przez piekło. Chwilowo jej zwycięstwo polega na odebraniu życia Świadkom.

Ap 11, 8 - Jest to "Jeruzalem, które zabija proroków" (Mt 23,37).

Ap 11, 9 - Liczba symbolizująca niepełność: triumf zła będzie przelotny.

Ap 11, 10 - Zob. Ap 3,10.

Ap 11, 11 - Ez 37,5.10.

Ap 11, 12 - Symbol pośmiertnego triumfu męczenników.

Ap 11, 13 - Sens: wiele ofiar ze wszystkich warstw społecznych. Por. Ez 38,19n.

Ap 11, 19 - Sens: duchowe dziedzictwo Izraela ocalało w Kościele, mimo zburzenia Jerozolimy i świątyni.

Losy Kościoła

Niewiasta i Smok¹

1 Potem wielki znak się ukazał na niebie:
Niewiasta² obleczona w słońce
i księżyc pod jej stopami,
a na jej głowie wieniec z gwiazd dwunastu.
2 A jest brzemienna.
I woła cierpiąc bóle i męki rodzenia.
3 I inny znak się ukazał na niebie:
Oto wielki Smok³ barwy ognia,
mający siedem głów i dziesięć rogów
- a na głowach jego siedem diademów.
4 I ogon jego zmiata trzecią część gwiazd nieba:
i rzucił je na ziemię.
I stanął Smok przed mającą rodzić Niewiastą,
ażeby skoro porodzi, pożreć jej dziecię.
5 I porodziła Syna - Mężczyznę,
który wszystkie narody będzie pasł rózgą żelazną.
I zostało porwane jej Dziecię do Boga
i do Jego tronu⁴.
6 A Niewiasta zbiegła na pustynię,
gdzie miejsce ma przygotowane przez Boga,
aby ją tam żywiono przez tysiąc dwieście sześćdziesiąt dni⁵.
7 I nastąpiła walka⁶ na niebie:
Michał⁶ i jego aniołowie mieli walczyć ze Smokiem.
I wystąpił do walki Smok i jego aniołowie,
8 ale nie przemógł,
i już się miejsce dla nich w niebie nie znalazło.
9 I został strącony wielki Smok,
Wąż starodawny,
który się zwie diabeł i szatan,
zwodzący całą zamieszkałą ziemię,
został strącony na ziemię,
a z nim strąceni zostali jego aniołowie⁷.
10 I usłyszałem donośny głos mówiący w niebie: «Teraz nastało zbawienie, potęga i królowanie Boga naszego
i władza Jego Pomazańca,
bo oskarżyciel braci naszych został strącony,
ten, co dniem i nocą oskarża⁸ ich przed Bogiem naszym.
11 A oni zwyciężyli dzięki krwi Baranka
i dzięki słowu swojego świadectwa
i nie umiłowali dusz swych - aż do śmierci.
12 Dlatego radujcie się, niebiosa i ich mieszkańcy!
Biada ziemi i biada morzu -
bo zstąpił do was diabeł,
pałając wielkim gniewem,
świadom, że mało ma czasu».
13 A kiedy ujrzał Smok, że został strącony na ziemię,
począł ścigać Niewiastę, która porodziła Mężczyznę⁹.
14 I dano Niewieście dwa skrzydła orła wielkiego,
by na pustynię leciała na swoje miejsce,
gdzie jest żywiona przez czas i czasy, i połowę czasu,
z dala od Węża¹⁰.
15 A Wąż za Niewiastą wypuścił z gardzieli
wodę jak rzekę,
żeby ją rzeka uniosła.
16 Lecz ziemia przyszła z pomocą Niewieście
i otworzyła ziemia swą gardziel,
i pochłonęła rzekę, którą Smok ze swej gardzieli wypuścił.
17 I rozgniewał się Smok na Niewiastę,
i odszedł rozpocząć walkę z resztą jej potomstwa¹¹,
z tymi, co strzegą przykazań Boga
i mają świadectwo Jezusa.
18 I stanął na piasku [nad brzegiem] morza.

Ap 12, 1 - Rozdział ten ilustruje walkę szatana z Kościołem w ciągu wieków. "Niewiasta" ma rysy: 1. indywidualne - Matki Mesjasza (Iz 7,11.14; Mi 5,2); 2. zbiorowe - jako symbol społeczności Izraela (Jr 3,6-10.20; Ez 16,8-14; Oz rozdz. 2 [->Oz 2,1]), a także Syjonu (Iz 26,17; Iz 49,25) lub Jerozolimy (Iz 66,7); 3. mieszane - Niewiasty z Protoewangelii (Rdz 3,14n). Jest to symbol ludu Bożego obu Testamentów. A jego konkretną przedstawicielką jest Maryja, rodząca historycznego Chrystusa. Część tradycji upatrywała tu tylko Maryję.

Ap 12, 3 - Symbol szatana (por. Ap 12,9), "władcy tego świata" (J 12,31; J 14,30; J 16,11), walczącego ze światłością, czyhającego na Mesjasza.

Ap 12, 5 - Ps 2,9. Mesjasz jest niedostępny dla napaści szatana. Tajemnica wniebowstąpienia ujęta w perspektywie dziejów Mistycznego Ciała Chrystusa.

Ap 12, 6 - Zob. przypis do Ap 12,14nn.

Ap 12, 7 - "Walka" - w jeden obraz ujęte wszystkie napaści i porażki złych duchów od początku do końca świata; "Michał" - archanioł, rzecznik ludu Bożego (Dn 10,13.21).

Ap 12, 9 - Por. Łk 10,18; J 12,31.

Ap 12, 10 - Por. Hi 1,9nn; Hi 2,4n; Za 3,1.

Ap 12, 13 - Zniweczona napaść na Mesjasza każe szatanowi przenieść ataki na Kościół.

Ap 12, 14 - Mimo tych ataków Kościół jako całość ma w ciągu doczesności (por. Ap 11,2n; Ap 12,6; Ap 13,5) zapewnioną opiekę Bożą - jest również nietykalny w najgłębszej swej istocie.

Ap 12, 17 - Są to poszczególni wierni.

Smok przekazuje władzę Bestii

1 I ujrzałem Bestię wychodzącą z morza,
mającą dziesięć rogów i siedem głów,
a na rogach jej dziesięć diademów,
a na jej głowach imiona bluźniercze¹.
2 Bestia, którą widziałem, podobna była do pantery,
łapy jej - jakby niedźwiedzia,
paszcza jej - jakby paszcza lwa.
A Smok dał jej swą moc, swój tron i wielką władzę.
3 I ujrzałem jedną z jej głów jakby śmiertelnie zranioną,
a rana jej śmiertelna została uleczona².
A cała ziemia w podziwie powiodła wzrokiem za Bestią,
4 i pokłon oddali Smokowi,
bo władzę dał Bestii.
I Bestii pokłon oddali, mówiąc:
«Któż jest podobny do Bestii
i któż potrafi rozpocząć z nią walkę?»
5 A dano jej usta mówiące wielkie rzeczy i bluźnierstwa,
i dano jej możność przetrwania czterdziestu dwu miesięcy³.
6 Zatem otworzyła swe usta dla bluźnierstw przeciwko Bogu,
by bluźnić Jego imieniu i Jego przybytkowi,
i mieszkańcom nieba.
7 Potem dano jej wszcząć walkę ze świętymi
i zwyciężyć ich⁴,
i dano jej władzę nad każdym szczepem, ludem, językiem i narodem.
8 Wszyscy mieszkańcy ziemi będą oddawać pokłon władcy⁵,
każdy, którego imię nie jest zapisane od założenia świata w księdze życia zabitego Baranka.
9 Jeśli kto ma uszy, niechaj posłyszy!
10 Jeśli kto do niewoli jest przeznaczony, idzie do niewoli,
jeśli kto na zabicie mieczem - musi być mieczem zabity⁶.
Tu się okazuje wytrwałość i wiara świętych.

Bestia druga, czyli Fałszywy Prorok, na usługach pierwszej

11 Potem ujrzałem inną Bestię, wychodzącą z ziemi:
miała dwa rogi podobne do rogów Baranka,
a mówiła jak Smok⁷.
12 I całą władzę pierwszej Bestii przed nią wykonuje,
i sprawia, że ziemia i jej mieszkańcy oddają pokłon pierwszej Bestii,
której rana śmiertelna została uleczona.
13 I czyni wielkie znaki,
tak iż nawet każe ogniowi zstępować z nieba na ziemię na oczach ludzi.
14 I zwodzi mieszkańców ziemi
znakami, które jej dano uczynić przed Bestią,
mówiąc mieszkańcom ziemi, by wykonali obraz Bestii,
która otrzymała cios mieczem,
a ożyła.
15 I dano jej, by duchem obdarzyła obraz Bestii,
tak iż nawet przemówił obraz Bestii
i by sprawił, że wszyscy zostaną zabici,
którzy nie oddadzą pokłonu obrazowi Bestii⁸.
16 ⁹ I sprawia, że wszyscy:
mali i wielcy,
bogaci i biedni,
wolni i niewolnicy
otrzymują znamię na prawą rękę lub na czoło
17 i że nikt nie może kupić ni sprzedać,
kto nie ma znamienia -
imienia Bestii
lub liczby jej imienia.
18 Tu jest [potrzebna] mądrość.
Kto ma rozum, niech liczbę Bestii przeliczy:
liczba to bowiem człowieka.
A liczba jego: sześćset sześćdziesiąt sześć¹⁰.

Ap 13, 1 - Por. Ap 11,7. Pierwszym narzędziem szatana do walki z Kościołem jest bałwochwalcze mocarstwo doczesne (por. Dn 7,3-11.21.25). W oczach św. Jana pierwszym jego wcieleniem był pogański Rzym, nadający swym władcom "imiona bluźniercze" w postaci tytułów boskich.

Ap 13, 3 - Zbiorowy Antychryst - parodią Chrystusa umęczonego i zmartwychwstałego (Ap 5,6). Szatańskie "cuda" zapowiada Mt 24,24; 2 Tes 2,8-12.

Ap 13, 5 - Por. Ap 11,2.

Ap 13, 7 - Jak w Ap 11,7. Por. Dn 7,21.

Ap 13, 8 - Dosł.: "mu".

Ap 13, 10 - Jr 15,2.

Ap 13, 11 - Druga Bestia, czyli Fałszywy Prorok (Ap 16,13; Ap 19,20; Ap 20,10), to symbol fałszywych kultów religijnych, które są na usługach Bestii pierwszej; parodia Ducha Świętego.

Ap 13, 15 - Aluzja do prześladowań, przede wszystkim ze strony cesarstwa rzymskiego.

Ap 13, 16 - Symbol bojkotu społecznego i ekonomicznego.

Ap 13, 18 - Zagadkowej liczby imienia (tj. sumy wartości cyfrowej liter) dotąd nie odszyfrowano jednoznacznie. Adresatom Apokalipsy wyjaśniał ją urzędowy lektor podczas nabożeństwa. Najbliższe prawdy rozwiązanie to: "Cezar Nero" czy "Cezar - nowy bóg", lub jako trzy szóstki - wcielone zaprzeczenie niedoskonałości.

Dziewiczy orszak Baranka¹

1 Potem ujrzałem:
A oto Baranek stojący na górze Syjon,
a z Nim sto czterdzieści cztery tysiące,
mające imię Jego i imię Jego Ojca wypisane na czołach.
2 I usłyszałem z nieba głos jakby głos mnogich wód
i jakby głos wielkiego gromu.
A głos, który usłyszałem, [brzmiał] jak gdyby harfiarze uderzali w swe harfy.
3 I śpiewają jakby pieśń nową przed tronem
i przed czterema Zwierzętami, i przed Starcami:
a nikt tej pieśni nie mógł się nauczyć
prócz stu czterdziestu czterech tysięcy² -
wykupionych z ziemi.
4 To ci, którzy z kobietami się nie splamili:
bo są dziewicami³;
ci, którzy Barankowi towarzyszą, dokądkolwiek idzie;
ci spośród ludzi zostali wykupieni
na pierwociny dla Boga i dla Baranka,
5 a w ustach ich kłamstwa nie znaleziono:
są nienaganni.

Zapowiedź godziny sądu

6 Potem ujrzałem innego anioła lecącego przez środek nieba,
mającego odwieczną Dobrą Nowinę do obwieszczenia
wśród tych, którzy siedzą na ziemi,
wśród każdego narodu, szczepu, języka i ludu.
7 Wołał on głosem donośnym:
«Ulęknijcie się Boga i dajcie Mu chwałę,
bo godzina sądu Jego nadeszła.
Oddajcie pokłon Temu, co niebo uczynił i ziemię,
i morze, i źródła wód!»
8 A inny anioł, drugi, przyszedł w ślad mówiąc: «Upadł, upadł wielki Babilon⁴,
co winem zapalczywości swego nierządu
napoił wszystkie narody!»
9 A inny anioł, trzeci, przyszedł w ślad za nimi, mówiąc donośnym głosem:
«Jeśli kto wielbi Bestię, i obraz jej,
i bierze sobie jej znamię na czoło lub rękę,
10 ten również będzie pić wino zapalczywości Boga
przygotowane, nierozcieńczone, w kielichu Jego gniewu;
i będzie katowany ogniem i siarką
wobec świętych aniołów
i wobec Baranka.
11 A dym ich katuszy na wieki wieków się wznosi i nie mają spoczynku we dnie i w nocy
czciciele Bestii i jej obrazu,
i ten, kto bierze znamię jej imienia».
12 Tu się okazuje wytrwałość świętych,
tych, którzy strzegą przykazań Boga i wiary Jezusa.
13 I usłyszałem głos, który z nieba mówił:
«Napisz:
Błogosławieni, którzy w Panu umierają - już teraz⁵.
Zaiste, mówi Duch, niech odpoczną od swoich mozołów,
bo idą wraz z nimi ich czyny».

Żniwo i winobranie⁶

14 Potem ujrzałem:
oto biały obłok -
a Siedzący na obłoku, podobny do Syna Człowieczego,
miał złoty wieniec na głowie,
a w ręku ostry sierp.
15 I wyszedł inny anioł ze świątyni,
wołając głosem donośnym do Siedzącego na obłoku:
«Zapuść Twój sierp i żniwa dokonaj,
bo przyszła już pora dokonać żniwa,
bo dojrzało żniwo na ziemi!»
16 A Siedzący na obłoku rzucił swój sierp na ziemię
i ziemia została zżęta.
17 I wyszedł inny anioł ze świątyni, która jest w niebie,
i on miał ostry sierp.
18 I wyszedł inny anioł od ołtarza,
mający władzę nad ogniem⁷,
i donośnie zawołał do mającego ostry sierp:
«Zapuść twój ostry sierp
i poobcinaj grona winorośli ziemi,
bo jagody jej dojrzały!»
19 I rzucił anioł swój sierp na ziemię,
i obrał z gron winorośl ziemi,
i wrzucił je do tłoczni Bożego gniewu - ogromnej.
20 I wydeptano tłocznię poza miastem,
a z tłoczni krew wytrysnęła aż po wędzidła koni,
na tysiąc i sześćset stadiów⁸.

Ap 14, 1-5 - Obraz niebiańskiej świętości Kościoła na ziemi.

Ap 14, 3 - Por. Ap 7,4.

Ap 14, 4 - Dziewiczym jest Kościół w swej wierności dla Chrystusa, tak jak odstępstwo określa Pismo święte mianem cudzołóstwa (zob. Ap 2,20). Zarówno męczeństwo (Ap 7,14), jak i dziewictwo charakteryzuje chrześcijan, oczywiście w niejednakowym stopniu.

Ap 14, 8 - Jak u proroków (Iz 21,9; Jr 51,8; Dn 4,27) symbol mocarstwa wrogiego Bogu, tutaj w pierwszym rzędzie - Rzymu (por. Ap rozdz. 17n [->Ap 17,1]).

Ap 14, 13 - Zbawieni dostępują nagrody za czyny "już teraz", tzn. przed paruzją (por. Łk 16,22; Łk 23,43; 2 Kor 5,6-10; Flp 1,21nn).

Ap 14, 14-20 - Alegoria Sądu Ostatecznego. "Żniwo" dotyczy zbawionych (por. Mt 9,37n; Mt 13,30.39; Mk 4,29; Łk 10,2; J 4,35-38), deptanie zaś tłoczni po obraniu "winorośli ziemi" - potępienie (por. Iz 63,2-6; Jl 4,13). Sędzią jest Mesjasz (por. Dn 7,13).

Ap 14, 18 - Zapewne aluzja do kary wiecznej.

Ap 14, 20 - Por. Ap 19,15. Liczba symbolizuje ogólnoświatowe rozmiary klęski wrogów Boga.

Hymn Mojżesza i Baranka

1 I ujrzałem na niebie znak inny -
wielki i godzien podziwu:
siedmiu aniołów trzymających siedem plag, tych ostatecznych,
bo w nich się dopełnił gniew Boga.
2 I ujrzałem jakby morze szklane, pomieszane z ogniem¹,
i tych, co zwyciężają Bestię i obraz jej,
i liczbę jej imienia,
stojących nad morzem szklanym,
mających harfy Boże.
3 A taką śpiewają pieśń Mojżesza, sługi Bożego²,
i pieśń Baranka:
«Dzieła Twoje są wielkie i godne podziwu,
Panie, Boże wszechwładny!
Sprawiedliwe i wierne są Twoje drogi,
o Królu narodów!
4 Któż by się nie bał, o Panie, i Twego imienia nie uczcił?
Bo Ty sam jesteś Święty,
bo przyjdą wszystkie narody i padną na twarz przed Tobą,
bo ujawniły się słuszne Twoje wyroki».

Wizja siedmiu czasz i siedmiu plag

5 Potem ujrzałem:
w niebie została otwarta świątynia Przybytku Świadectwa
6 i ze świątyni wyszło siedmiu aniołów, mających siedem plag,
odzianych w czysty, lśniący len,
przepasanych na piersiach złotymi pasami.
7 I jedno z czterech Zwierząt³ podało siedmiu aniołom siedem czasz złotych,
pełnych gniewu Boga żyjącego na wieki wieków.
8 A świątynia napełniła się dymem
od chwały Boga i Jego potęgi.
I nikt nie mógł wejść do świątyni,
aż się spełniło siedem plag siedmiu aniołów⁴.

Ap 15, 2 - Por. Ap 4,6. Ogień każe myśleć o gniewie Bożym, nadto przypomina Morze Czerwone i Wyjście z Egiptu.

Ap 15, 3 - Wj 15,1-19; Pwt 32,1-43.

Ap 15, 7 - Por. Ap 4,6 - klęski żywiołowe są w ręku cheruba rządzącego światem materii.

Ap 15, 8 - Sens: żadne wstawiennictwo nie wpłynie na zmianę wyroków Boży
ch.

1 Potem posłyszałem donośny głos ze świątyni, mówiący do siedmiu aniołów:
«Idźcie, a wylejcie siedem czasz gniewu Boga na ziemię!»
2 I poszedł pierwszy,
i wylał swą czaszę na ziemię.
A wrzód złośliwy, bolesny, wystąpił na ludziach¹,
co mają znamię Bestii,
i na tych, co wielbią jej obraz.
3 ² A drugi wylał swą czaszę na morze.
I stało się ono krwią jakby zmarłego,
i każda z istot żywych poniosła śmierć -
te, które są w morzu.
4 A trzeci wylał swą czaszę na rzeki i źródła wód:
i stały się krwią.
5 I usłyszałem anioła wód, mówiącego:
«Ty jesteś sprawiedliwy,
Który jesteś, Który byłeś,
o Święty,
że tak osądziłeś.
6 Ponieważ wylali krew świętych i proroków,
krew również pić im dałeś.
Godni są tego!»
7 I usłyszałem, jak mówił ołtarz³:
«Tak, Panie, Boże wszechwładny,
prawdziwe są Twoje wyroki i sprawiedliwe».
8 A czwarty wylał swą czaszę na słońce:
i dano mu władzę dotknąć ogniem ludzi.
9 I ludzie zostali dotknięci wielkim upałem,
i bluźnili imieniu Boga, który ma moc nad tymi plagami,
a nie nawrócili się, by oddać Mu chwałę.
10 A piąty wylał swą czaszę na tron Bestii:
i w jej królestwie nastały ciemności⁴,
a ludzie z bólu gryźli języki
11 i Bogu nieba bluźnili za bóle swoje i wrzody,
ale od czynów swoich się nie odwrócili.
12 A szósty wylał swą czaszę na rzekę wielką, na Eufrat.
A wyschła jej woda,
by dla królów ze wschodu słońca droga stanęła otworem⁵.
13 I ujrzałem wychodzące z paszczy Smoka i z paszczy Bestii,
i z ust Fałszywego Proroka⁶
trzy duchy nieczyste jakby ropuchy⁷;
14 a są to duchy czyniące znaki - demony,
które wychodzą ku królom całej zamieszkanej ziemi,
by ich zgromadzić na wojnę w wielkim dniu wszechmogącego Boga.
15 Błogosławiony, który czuwa
i strzeże swych szat,
by nago nie chodzić i by sromoty jego nie widziano>⁸.
16 I zgromadziły ich na miejsce, zwane po hebrajsku Har-Magedon⁹.
17 Siódmy wylał swą czaszę w powietrze:
a ze świątyni od tronu dobył się donośny głos mówiący:
«Stało się!»
18 I nastąpiły błyskawice i głosy, i gromy,
i nastąpiło wielkie trzęsienie ziemi,
jakiego nie było, odkąd jest człowiek na ziemi:
takie trzęsienie ziemi, tak wielkie.
19 A wielkie miasto rozpadło się na trzy części¹⁰
i miasta pogan runęły.
I wspomniał Bóg na Wielki Babilon,
by mu dać kielich wina - gniewu zapalczywości swej.
20 I pierzchła każda wyspa, i gór już nie znaleziono.
21 I grad ogromny o wadze jakby talentu spadł z nieba na ludzi.
A ludzie Bogu bluźnili za plagę gradu,
bo plaga jego jest bardzo wielka.

Ap 16, 2 - Wj 9,10n.

Ap 16, 3-6 - Por. Wj 7,19-24.

Ap 16, 7 - Echo wysłuchanych modlitw (por. Ap 8,4n).

Ap 16, 10 - Wj 10,21nn.

Ap 16, 12 - Nawiązanie do przejścia przez Morze Czerwone i Jordan.

Ap 16, 13 - "Fałszywy Prorok", czyli Bestia druga (Ap 13,11; Ap 19,20; Ap 20,10); "ropuchy" symbolizują gadatliwą propagandę szatańską.

Ap 16, 15 - Wiersz ten, przerywający kontekst, został tu umieszczony zapewne przez późniejszego redaktora. Por. Ap 3,3n.18.

Ap 16, 16 - Symboliczne miejsce światowej klęski wrogów Boga (por. Sdz 5,19; 2 Krl 9,27; 2 Krl 23,29; Za 12,11).

Ap 16, 19 - Oznacza doszczętną zagładę.

Kara na "Wielki Babilon"

Wielka Nierządnica

1 Potem przyszedł jeden z siedmiu aniołów, mających siedem czasz,
i tak odezwał się do mnie:
«Chodź, ukażę ci wyrok na Wielką Nierządnicę¹,
która siedzi nad wielu wodami, 2 z którą nierządu się dopuścili królowie ziemi,
a mieszkańcy ziemi się upili
winem jej nierządu».
3 I zaniósł mnie w stanie zachwycenia na pustynię.
I ujrzałem Niewiastę siedzącą na Bestii szkarłatnej²,
pełnej imion bluźnierczych,
mającej siedem głów i dziesięć rogów.
4 A Niewiasta była odziana w purpurę i szkarłat,
cała zdobna w złoto, drogi kamień i perły,
miała w swej ręce złoty puchar pełen obrzydliwości
i brudów swego nierządu.
5 A na jej czole wypisane imię - tajemnica:
"Wielki Babilon.
Macierz nierządnic i obrzydliwości ziemi".
6 I ujrzałem Niewiastę pijaną krwią świętych i krwią świadków Jezusa³,
a widząc ją bardzo się zdumiałem.
7 I rzekł do mnie anioł:
«Czemu się zdumiałeś?
Ja ci wyjaśnię tajemnicę Niewiasty
i Bestii, która ją nosi,
a ma siedem głów i dziesięć rogów.
8 Bestia, którą widziałeś, była i nie ma jej,
ma wyjść z Czeluści, i zdąża na zagładę.
A zdumieją się mieszkańcy ziemi,
ci, których imię nie jest zapisane w księdze życia
od założenia świata -
spoglądając na Bestię,
iż była i nie ma jej, a ma przybyć⁴.
9 Tu trzeba zrozumienia, o mający mądrość!
Siedem głów to jest siedem gór⁵ tam,
gdzie siedzi na nich Niewiasta.
10 "/> I siedmiu jest królów:
pięciu upadło,
jeden istnieje,
inny jeszcze nie przyszedł,
a kiedy przyjdzie, ma na krótko pozostać⁶.
11 A Bestia, która była i nie ma jej,
i ona jest ósmym,
a jest spośród siedmiu
i zdąża na zagładę⁷.
12 A dziesięć rogów, które widziałeś, to dziesięciu jest królów⁸,
którzy władzy królewskiej jeszcze nie objęli,
lecz wezmą władzę jakby królowie na jedną godzinę wraz z Bestią.
13 Ci mają jeden zamysł,
a potęgę i władzę swą dają oni Bestii.
14 Ci będą walczyć z Barankiem,
a Baranek ich zwycięży,
bo Panem jest panów
i Królem królów -
a także ci, co z Nim są:
powołani, wybrani i wierni».
15 I rzecze do mnie:
«Wody, które widziałeś,
gdzie Nierządnica ma siedzibę,
to są ludy i tłumy,
narody i języki.
16 A dziesięć rogów, które widziałeś,
i Bestia -
ci nienawidzić będą Nierządnicy
i sprawią, że będzie spustoszona i naga,
i będą jedli jej ciało,
i spalą ją ogniem⁹,
17 bo Bóg natchnął ich serca, aby wykonali Jego zamysł,
i to jeden zamysł wykonali -
i dali Bestii królewską swą władzę,
aż Boże słowa się spełnią¹⁰.
18 A Niewiasta, którą widziałeś, jest to Wielkie Miasto,
mające władzę królewską nad królami ziemi».

Ap 17, 1 - Prorocy (Iz 23,16n; Na 3,4) tak określali miasta - ośrodki bałwochwalstwa, które jest "nierządem" z bogami (np. Ez rozdz. 16 [->Ez 16,1]; Ez rozdz. 23 [->Ez 23,1]). Wielką zaś Nierządnicą był w oczach św. Jana Rzym pogański, zarówno stolica cezaryzmu, jak i siedlisko zepsucia moralnego, a po Rzymie - mocarstwa prześladujące Kościół.

Ap 17, 3 - Bogini Roma dosiada Bestii, znanej już z Ap 13,1, symbolu całego mocarstwa.

Ap 17, 6 - Aluzja do prześladowań.

Ap 17, 8 - Parodia przymiotów Bożych z Ap 1,4, a także zmartwychwstania Chrystusa (Ap 1,17; Ap 2,8). Punktem wyjścia mogą być dzieje Rzymu w I w., zwłaszcza legenda o powrocie Nerona na czele Partów celem zniszczenia Rzymu.

Ap 17, 9 - Aluzja do siedmiu pagórków Rzymu.

Ap 17, 10 - Nie ma dotąd zgody co do sposobu liczenia władców Rzymu: najprawdopodobniej pierwszym jest Juliusz Cezar, szóstym Nero, ósmym Domicjan. Zresztą Rzym stanowi tu tylko typ powtarzających się w dziejach mocarstw walczących z Kościołem.

Ap 17, 11 - Por. Ap 13,3.12.14. Inni widzą w tym niejasnym wierszu zabieg redaktora, który chciał utożsamić Bestię z jedną z głów, godząc dane równoległych opisów (zob. Wstęp).

Ap 17, 12 - Typ wasalów wysługujących się mocarstwom prześladowczym.

Ap 17, 16 - Bunt wasalów spowoduje zagładę stolicy: po raz pierwszy proroctwo to spełniło się na Rzymie spustoszonym w V w. przez hordy barbarzyńskie.

Ap 17, 17 - Sens: szatan niszczy swe narzędzia, a dzieje się to według odwiecznych planów Bożych.

Zapowiedź upadku "Wielkiego Babilonu"

1 Potem ujrzałem innego anioła - zstępującego z nieba
i mającego wielką władzę,
a ziemia od chwały jego rozbłysła.
2 I głosem potężnym tak zawołał:
«Upadł, upadł Babilon - stolica¹.
I stała się siedliskiem demonów
i kryjówką wszelkiego ducha nieczystego,
i kryjówką wszelkiego ptaka nieczystego i budzącego wstręt,
3 bo winem zapalczywości swojego nierządu napoiła wszystkie narody,
i królowie ziemi dopuścili się z nią nierządu,
a kupcy ziemi wzbogacili się ogromem jej przepychu».

Nakaz ucieczki

4 I usłyszałem inny głos z nieba mówiący:
«Ludu mój, wyjdźcie z niej²,
byście nie mieli udziału w jej grzechach
i żadnej z jej plag nie ponieśli:
5 bo grzechy jej narosły - aż do nieba,
i wspomniał Bóg na jej zbrodnie.
6 Odpłaćcie jej tak, jak ona odpłacała,
i za jej czyny oddajcie podwójnie:
w kielichu, w którym przyrządzała wino, podwójny dział dla niej przyrządźcie!
7 Ile się wsławiła i osiągnęła przepychu,
tyle jej zadajcie katuszy i smutku!
Ponieważ mówi w swym sercu:
"Zasiadam jak królowa
i nie jestem wdową³,
i z pewnością nie zaznam żałoby",
8 dlatego w jednym dniu nadejdą jej plagi:
śmierć i smutek, i głód;
i będzie ogniem spalona,
bo mocny jest Pan Bóg, który ją osądził.

Opłakiwanie zagłady Babilonu⁴

9 I będą płakać i lamentować nad nią królowie ziemi,
którzy nierządu z nią się dopuścili i żyli w przepychu,
kiedy zobaczą dym jej pożaru.
10 Stanąwszy z daleka ze strachu przed jej katuszami, powiedzą:
"Biada, biada, wielka stolico,
Babilonie, stolico potężna!
Bo w jednej godzinie sąd na ciebie przyszedł!"
11 A kupcy ziemi płaczą i żalą się nad nią,
bo ich towaru nikt już nie kupuje:
12 towaru - złota i srebra,
drogiego kamienia i pereł,
bisioru i purpury,
jedwabiu i szkarłatu,
wszelkiego drewna tujowego i przedmiotów z kości słoniowej,
wszelkich przedmiotów z drogocennego drewna, spiżu, żelaza, marmuru,
13 cynamonu i wonnej maści amomum,
pachnideł, olejku, kadzidła,
wina, oliwy, najczystszej mąki, pszenicy,
bydła i owiec,
koni, powozów oraz ciał i dusz ludzkich⁵.
14 Dojrzały owoc, pożądanie twej duszy, odszedł od ciebie,
a przepadły dla ciebie wszystkie rzeczy wyborne i świetne,
i już ich nie znajdą.
15 Kupcy tych [towarów], którzy wzbogacili się na niej,
staną z daleka ze strachu przed jej katuszami,
płacząc i żaląc się, w słowach:
16 "Biada, biada, wielka stolico,
odziana w bisior, purpurę i szkarłat,
cała zdobna w złoto, drogi kamień i perłę,
17 bo w jednej godzinie przepadło tak wielkie bogactwo!"
A każdy sternik i każdy żeglarz przybrzeżny,
i marynarze, i wszyscy, co pracują na morzu,
stanęli z daleka
18 i patrząc na dym jej pożaru, tak wołali:
"Jakież jest miasto podobne do stolicy?"
19 I rzucali proch sobie na głowy,
i wołali płacząc i żaląc się w słowach:
"Biada, biada, bo wielka stolica,
w której się wzbogacili wszyscy, co mają okręty na morzu,
dzięki jej dostatkowi,
przepadła w jednej godzinie".
20 Wesel się nad nią, niebo, i święci, apostołowie, prorocy, bo przeciw niej Bóg rozsądził waszą sprawę».
21 I potężny jeden anioł dźwignął kamień
jak wielki kamień młyński,
i rzucił w morze, mówiąc:
«Tak z rozmachem Babilon, wielka stolica, zostanie rzucona
i już jej nie będzie można znaleźć.
22 ⁶ I głosu harfiarzy, śpiewaków, fletnistów, trębaczy
już w tobie się nie usłyszy.
I żadnego mistrza jakiejkolwiek sztuki
już w tobie nie będzie można znaleźć.
I terkotu żaren
już w tobie nie będzie słychać.
23 I światło lampy
już w tobie nie rozbłyśnie.
I głosu oblubieńca i oblubienicy
już w tobie się nie usłyszy:
bo kupcy twoi byli możnowładcami na ziemi,
bo twymi czarami omamione zostały wszystkie narody -
24 i w niej znalazła się krew proroków i świętych, i wszystkich zabitych na ziemi».

Ap 18, 2 - Por. Ap 14,8 (dublet).

Ap 18, 4 - Iz 48,20; Iz 52,11; Jr 50,8; Jr 51,45.

Ap 18, 7 - Iz 47,7n.

Ap 18, 9-24 - Cała scena jest symboliczna, szczegółów jej nie należy brać dosłownie. Por. Ez rozdz. 27n [->Ez 27,1].

Ap 18, 13 - Aluzja do handlu niewolnikami.

Ap 18, 22 - Jr 25,10.

Dziękczynne Alleluja niebiańskie

1 Potem usłyszałem jak gdyby głos donośny
wielkiego tłumu w niebie - mówiących:
«Alleluja!¹
Zbawienie i chwała, i moc u Boga naszego,
2 bo wyroki Jego prawdziwe są i sprawiedliwe,
bo osądził Wielką Nierządnicę,
co znieprawiała nierządem swym ziemię,
i zażądał od niej² poniesienia kary
za krew swoich sług».
3 I rzekli powtórnie:
«Alleluja!»
A dym jej wznosi się na wieki wieków.
4 A dwudziestu czterech Starców upadło
i czworo Zwierząt,
i pokłon oddało Bogu zasiadającemu na tronie, mówiąc:
«Amen! Alleluja!»
5 I wyszedł głos od tronu, mówiący:
«Chwalcie Boga naszego, wszyscy Jego słudzy,
którzy się Go boicie, mali i wielcy!»³
6 I usłyszałem jakby głos wielkiego tłumu
i jakby głos mnogich wód,
i jakby głos potężnych gromów,
które mówiły:
«Alleluja,
bo zakrólował Pan Bóg nasz, Wszechmogący.
7 Weselmy się i radujmy,
i dajmy Mu chwałę,
bo nadeszły Gody Baranka,
a Jego Małżonka⁴ się przystroiła,
8 i dano jej oblec bisior lśniący i czysty» -
bisior bowiem oznacza czyny sprawiedliwe świętych.
9 I mówi mi:
«Napisz:
Błogosławieni, którzy są wezwani na ucztę Godów Baranka!»
I mówi mi:
«Te prawdziwe słowa są Boże».
10 I upadłem przed jego stopami, by oddać mu pokłon.
I mówi:
«Bacz, abyś tego nie czynił,
bo jestem twoim współsługą
i braci twoich, co mają świadectwo Jezusa:
Bogu samemu złóż pokłon!»
Świadectwem bowiem Jezusa jest duch proroctwa.

Zagłada wrogich narodów

Pierwsza walka zwycięskiego Słowa

11 Potem ujrzałem niebo otwarte:
a oto - biały koń,
a Ten, co na nim siedzi, zwany Wiernym i Prawdziwym,
oto sprawiedliwie sądzi i walczy⁵.
12 Oczy Jego jak płomień ognia,
a wiele diademów na Jego głowie.
Ma wypisane imię, którego nikt nie zna prócz Niego⁶.
13 Odziany jest w szatę we krwi skąpaną,
a imię Jego nazwano: Słowo Boga⁷.
14 A wojska, które są w niebie, towarzyszyły Mu na białych koniach -
wszyscy odziani w biały, czysty bisior.
15 A z Jego ust wychodzi ostry miecz,
by nim uderzyć narody:
On paść je będzie rózgą żelazną
i On wyciska tłocznię wina zapalczywego gniewu Wszechmogącego Boga⁸.
16 A na szacie i na biodrze swym ma wypisane imię:
KRÓL KRÓLÓW I PAN PANÓW.
17 I ujrzałem innego anioła stojącego w słońcu:
I zawołał on głosem donośnym
do wszystkich ptaków lecących środkiem nieba:
«Pójdźcie, zgromadźcie się na wielką ucztę Boga⁹,
18 aby pożreć trupy królów, trupy wodzów i trupy mocarzy,
trupy koni i tych, co ich dosiadają,
trupy wszystkich -
wolnych i niewolników,
małych i wielkich!»
19 I ujrzałem Bestię
i królów ziemi,
i wojska ich
zebrane po to, by stoczyć bój z Siedzącym na koniu
i z Jego wojskiem.
20 I pochwycono Bestię,
a z nią Fałszywego Proroka,
co czynił wobec niej znaki,
którymi zwiódł tych, co wzięli znamię Bestii
i oddawali pokłon jej obrazowi.
Oboje żywcem wrzuceni zostali do ognistego jeziora,
gorejącego siarką¹⁰.
21 A inni zostali zabici mieczem Siedzącego na koniu,
[mieczem], który wyszedł z ust Jego.
Wszystkie zaś ptaki najadły się ciał ich do syta.

Ap 19, 1 - Alleluja - liturgiczna aklamacja (= chwalcie Jahwe) z ST (por. Tb 13,18 [LXX]; Ps 111[110]-118[117] [->Ps 111[110],1]).

Ap 19, 2 - Dosł.: "z jej ręki".

Ap 19, 5 - Por. Ps 22[21],24; Ps 115[113],13; Ps 134[133],1; Ps 135[134],1.

Ap 19, 7 - Kościół triumfujący w ostatecznym swym kształcie. Por. Ap 21,2nn.

Ap 19, 11 - Por. Ap 1,5; Ap 3,7.14; Ap 6,2. Rysy z ST: Mdr 18,15; Iz 11,4; Iz 63,1-6.

Ap 19, 12 - Głębia tajemnicy Chrystusa jest niewyczerpana. Por. Ef 3,8.

Ap 19, 13 - Por. J 1,1nn; 1 J 1,1.

Ap 19, 15 - Ps 2,9; Iz 63,3.

Ap 19, 17 - Por. Ez 39,4.17-20.

Ap 19, 20 - Piekło. Por. Syr 7,17; Iz 66,24; Mt 5,22.29n; Mt 18,9; Jk 3,6.

Tysiącletnie królestwo¹

1 Potem ujrzałem anioła, zstępującego z nieba,
który miał klucz od Czeluści²
i wielki łańcuch w ręce.
2 I pochwycił Smoka,
Węża starodawnego,
którym jest diabeł i szatan,
i związał go na tysiąc lat³.
3 I wtrącił go do Czeluści,
i zamknął, i pieczęć nad nim położył,
by już nie zwodził narodów,
aż tysiąc lat się dopełni.
A potem ma być na krótki czas uwolniony⁴.
4 I ujrzałem trony -
a na nich zasiedli [sędziowie],
i dano im władzę sądzenia -
i ujrzałem dusze ściętych dla świadectwa Jezusa i dla Słowa Bożego,
i tych, którzy pokłonu nie oddali Bestii ani jej obrazowi
i nie wzięli sobie znamienia na czoło ani na rękę.
Ożyli oni
i tysiąc lat królowali z Chrystusem.
5 A nie ożyli inni ze zmarłych, aż tysiąc lat się skończyło.
To jest pierwsze zmartwychwstanie⁵.
6 Błogosławiony i święty, kto ma udział w pierwszym zmartwychwstaniu:
nad tymi nie ma władzy śmierć druga⁶,
lecz będą kapłanami Boga i Chrystusa
i będą z Nim królować tysiąc lat.

Walka ostateczna i potępienie wrogów Boga⁷

7 A gdy się skończy tysiąc lat,
z więzienia swego szatan zostanie zwolniony.
8 I wyjdzie, by omamić narody
z czterech narożników ziemi,
Goga i Magoga⁸,
by ich zgromadzić na bój,
a liczba ich jak piasek morski.
9 Wyszli oni na powierzchnię ziemi
i otoczyli obóz świętych i miasto umiłowane⁹;
a zstąpił ogień od Boga z nieba
i pochłonął ich.
10 A diabła, który ich zwodzi,
wrzucono do jeziora ognia i siarki,
tam gdzie są Bestia i Fałszywy Prorok.
I będą cierpieć katusze we dnie i w nocy na wieki wieków¹⁰.

Sąd nad narodami¹¹

11 Potem ujrzałem wielki biały tron
i na nim Zasiadającego,
od którego oblicza uciekła ziemia i niebo,
a miejsca dla nich nie znaleziono.
12 I ujrzałem umarłych -
wielkich i małych -
stojących przed tronem,
a otwarto księgi.
I inną księgę otwarto,
która jest księgą życia.
I osądzono zmarłych z tego, co w księgach zapisano,
według ich czynów.
13 I morze wydało zmarłych, co w nim byli,
i Śmierć, i Otchłań wydały zmarłych, co w nich byli,
i każdy został osądzony według swoich czynów.
14 A Śmierć i Otchłań wrzucono do jeziora ognia¹².
To jest śmierć druga - jezioro ognia.
15 Jeśli się ktoś nie znalazł zapisany w księdze życia,
został wrzucony do jeziora ognia.

Ap 20, 1-6 - Jest to szczególny aspekt Kościoła w doczesności - pokój Chrystusowy oparty na łasce, będącej zadatkiem nieba. - Nie brakło w ciągu wieków prób dosłownego rozumienia "tysiąca lat" (chiliazm - millenaryzm).

Ap 20, 1 - Zob. Ap 9,1.

Ap 20, 2 - Ograniczenie wpływów szatana.

Ap 20, 3 - Por. Ap 6,11; Ap 12,12.

Ap 20, 5 - Oznacza życie łaski. Por. Ez rozdz. 37 [->Ez 37,1].

Ap 20, 6 - Zob. Ap 2,11.

Ap 20, 7 - Obrazowa zapowiedź ostatecznego usunięcia wpływów szatana.

Ap 20, 8 - Na podstawie Ez 38,2 urobiony symbol potęg wrogich Izraelowi, tu zaś - Kościołowi.

Ap 20, 9 - Określenia Kościoła w fazie doczesnej nawiązują do lat wędrówki i do Jerozolimy, stolicy teokracji.

Ap 20, 10 - Wieczne potępienie jest karą dla szatana i jego narzędzi.

Ap 20, 11-15 - Obraz powszechnego zmartwychwskrzeszenia i sądu ostatecznego wykazuje w dzisiejszym tekście brak porządku chronologicznego. Zob. Wstęp.

Ap 20, 14 - Sens: skończy się dotychczasowe panowanie śmierci - dzieła szatana.

Nowe Jeruzalem

Nowe stworzenie - Jeruzalem niebiańskie¹

1 I ujrzałem niebo nowe i ziemię nową,
bo pierwsze niebo i pierwsza ziemia przeminęły,
i morza już nie ma.
2 I Miasto Święte - Jeruzalem Nowe
ujrzałem zstępujące z nieba od Boga,
przystrojone jak oblubienica zdobna w klejnoty dla swego męża.
3 I usłyszałem donośny głos mówiący od tronu:
«Oto przybytek Boga z ludźmi:
i zamieszka wraz z nimi,
i będą oni Jego ludem,
a On będzie "BOGIEM Z NIMI"².
4 I otrze z ich oczu wszelką łzę,
a śmierci już odtąd nie będzie.
Ani żałoby, ni krzyku, ni trudu
już [odtąd] nie będzie,
bo pierwsze rzeczy przeminęły».
5 I rzekł Zasiadający na tronie:
«Oto czynię wszystko nowe».
I mówi:
«Napisz:
Słowa te wiarygodne są i prawdziwe».
6 I rzekł mi:
«Stało się.
Jam Alfa i Omega,
Początek i Koniec.
Ja pragnącemu
dam darmo pić ze źródła wody życia.
7 Zwycięzca to odziedziczy
i będę Bogiem dla niego,
a on dla mnie będzie synem³.
8 A dla tchórzów, niewiernych, obmierzłych, zabójców, rozpustników, guślarzy, bałwochwalców i wszelkich kłamców:
udział w jeziorze gorejącym ogniem i siarką.
To jest śmierć druga».

Jeruzalem czasów mesjańskich⁴

9 I przyszedł jeden z siedmiu aniołów,
co trzymają siedem czasz pełnych siedmiu plag ostatecznych⁵,
i tak się do mnie odezwał:
«Chodź,
ukażę ci Oblubienicę,
Małżonkę Baranka».
10 I uniósł mnie w zachwyceniu na górę wielką i wyniosłą,
i ukazał mi Miasto Święte -
Jeruzalem,
zstępujące z nieba od Boga,
11 mające chwałę Boga.
Źródło jego światła podobne do kamienia drogocennego,
jakby do jaspisu o przejrzystości kryształu:
12 Miało ono mur wielki a wysoki,
miało dwanaście bram,
a na bramach - dwunastu aniołów
i wypisane imiona,
które są imionami dwunastu pokoleń synów Izraela⁶.
13 Od wschodu trzy bramy
i od północy trzy bramy,
i od południa trzy bramy,
i od zachodu trzy bramy.
14 A mur Miasta ma dwanaście warstw fundamentu,
a na nich dwanaście imion dwunastu Apostołów Baranka⁷.
15 A ten, który mówił ze mną, miał złotą trzcinę jako miarę,
by zmierzyć Miasto⁸ i jego bramy, i jego mur.
16 A Miasto układa się w czworobok⁹
i długość jego tak wielka jest, jak i szerokość.
I zmierzył Miasto trzciną poprzez dwanaście tysięcy¹⁰ stadiów:
długość, szerokość i wysokość jego są równe.
17 I zmierzył jego mur - sto czterdzieści cztery łokcie:
miara, którą ma anioł, jest miarą człowieka.
18 A mur jego jest zbudowany z jaspisu,
a Miasto - to czyste złoto do szkła czystego podobne.
19 A warstwy fundamentu pod murem Miasta
zdobne są wszelakim drogim kamieniem¹¹.
Warstwa pierwsza - jaspis,
druga - szafir,
trzecia - chalcedon,
czwarta - szmaragd,
20 piąta - sardoniks,
szósta - krwawnik,
siódma - chryzolit,
ósma - beryl,
dziewiąta - topaz,
dziesiąta - chryzopraz,
jedenasta - hiacynt,
dwunasta - ametyst.
21 A dwanaście bram to dwanaście pereł:
każda z bram była z jednej perły.
I rynek Miasta to czyste złoto jak szkło przeźroczyste.
22 A świątyni w nim nie dojrzałem:
bo jego świątynią jest Pan Bóg wszechmogący
oraz Baranek¹².
23 I Miastu nie trzeba słońca ni księżyca,
by mu świeciły,
bo chwała Boga je oświetliła,
a jego lampą - Baranek.
24 I w jego świetle będą chodziły narody,
i wniosą do niego królowie ziemi swój przepych.
25 I za dnia bramy jego nie będą zamknięte:
bo już nie będzie tam nocy¹³.
26 I wniosą do niego przepych i skarby narodów.
27 A nic nieczystego do niego nie wejdzie
ani ten, co popełnia ohydę i kłamstwo,
lecz tylko zapisani w księdze życia Baranka.

Ap 21, 1-8 - Ukazuje się przemieniony wszechświat, a w nim Kościół w fazie ostatecznej jako Nowe Jeruzalem - przeciwieństwo Wielkiego Babilonu (por. Iz 65,17; Iz 66,22; Mt 19,28; Rz 8,19-23; 2 P 3,13).

Ap 21, 3 - Por. Iz 7,14.

Ap 21, 7 - Rdz 17,7; Ps 89[88],27. Por. J 1,12; Rz 8,17; Ga 3,29; Ga 4,7.

Opis ten wzorowany na Iz 54,11-17; Ez 40,2; Ez 48,30-35 ukazuje szczególny aspekt Kościoła jako Jeruzalem czasów mesjańskich, w odróżnieniu od poprzedniego dubletu Ap 21,1-4, ściśle niebiańskiego.

Ap 21, 9 - Por. Ap 15,6n.

Ap 21, 12 - Symbol powszechności Kościoła - Nowego Izraela (por. Ap 7,4).

Ap 21, 14 - Kościół w czasie i w wieczności jest apostolski (por. Mt 19,28; Ef 2,20; Ef 4,11).

Ap 21, 15 - W przeciwieństwie do Ap 11,1, a zgodnie z Ez 40,3.5; Za Ap 2,6 symboliczna ta czynność ma wykazać doskonałość dzieła Bożego, jakim jest Kościół.

Ap 21, 16 - "Czworobok" - to symbol doskonałości; "dwanaście tysięcy" - symbol ogromu i powszechności.

Ap 21, 19 - Por. Iz 54,11n; Tb 13,17. Nawiązanie do drogich kamieni z pektorału arcykapłana, reprezentujących pokolenia Izraela (Wj 28,17-21).

Ap 21, 22 - W zestawieniu z Ap 3,12; Ap 7,15 itd. okazuje się, że Boża obecność symbolizowana przez świątynię rozszerza się na całe Miasto Boże (por. Ez 48,35; Za 14,20; J 4,21nn; 1 Kor 3,16; Ef 2,21). Kult Boski odbiera również zmartwychwstały Chrystus (por. J 2,21).

Ap 21, 25 - Symbol zupełnego bezpieczeństwa i gościnności. Por. Iz 60,11.

1 I ukazał mi rzekę wody życia,
lśniącą jak kryształ,
wypływającą z tronu Boga i Baranka¹.
2 Pomiędzy rynkiem Miasta a rzeką,
po obu brzegach,
drzewo życia, rodzące dwanaście owoców -
wydające swój owoc każdego miesiąca -
a liście drzewa [służą] do leczenia narodów².
3 Nic godnego klątwy
już [odtąd] nie będzie.
I będzie w nim tron Boga i Baranka,
a słudzy Jego będą Mu cześć oddawali.
4 I będą oglądać Jego oblicze,
a imię Jego - na ich czołach.
5 I [odtąd] już nocy nie będzie.
A nie potrzeba im światła lampy
i światła słońca,
bo Pan Bóg będzie świecił nad nimi
i będą królować na wieki wieków.
6 I rzekł mi:
«Te słowa wiarygodne są i prawdziwe,
a Pan, Bóg duchów proroków,
wysłał swojego anioła,
by sługom swoim ukazać, co musi stać się niebawem.
7 A oto niebawem przyjdę.
Błogosławiony, kto strzeże słów proroctwa tej księgi».
8 To właśnie ja, Jan,
słyszę i widzę te rzeczy.
A kiedym usłyszał i ujrzał,
upadłem, by oddać pokłon
przed stopami anioła, który mi je ukazał.
9 Na to rzekł do mnie:
«Bacz, byś tego nie czynił,
bo jestem współsługą twoim
i braci twoich, proroków,
i tych, którzy strzegą słów tej księgi.
Bogu samemu złóż pokłon!»
10 Dalej powiedział do mnie:
«Nie kładź pieczęci na słowa proroctwa tej księgi,
bo chwila jest bliska³.
11 Kto krzywdzi, niech jeszcze krzywdę wyrządzi,
i plugawy niech się jeszcze splugawi,
a sprawiedliwy niech jeszcze wypełni sprawiedliwość,
a święty niechaj się jeszcze uświęci!
12 Oto przyjdę niebawem,
a moja zapłata jest ze mną,
by tak każdemu odpłacić, jaka jest jego praca.
13 Jam Alfa i Omega,
Pierwszy i Ostatni,
Początek i Koniec.
14 Błogosławieni, którzy płuczą swe szaty⁴, aby władza nad drzewem życia do nich należała
i aby bramami wchodzili do Miasta.
15 Na zewnątrz są psy⁵, guślarze, rozpustnicy, zabójcy, bałwochwalcy
i każdy, kto kłamstwo kocha i nim żyje.

Epilog

16 Ja, Jezus, posłałem mojego anioła,
by wam zaświadczyć o tym, co dotyczy Kościołów.
Jam jest Odrośl i Potomstwo Dawida,
Gwiazda świecąca, poranna»⁶.
17 A Duch⁷ i Oblubienica⁷ mówią:
«Przyjdź!»⁷
A kto słyszy, niech powie:
«Przyjdź!»
I kto odczuwa pragnienie, niech przyjdzie,
kto chce, niech wody życia darmo zaczerpnie.
18 Ja świadczę
każdemu, kto słucha słów proroctwa tej księgi:
jeśliby ktoś do nich cokolwiek dołożył,
Bóg mu dołoży plag zapisanych w tej księdze.
19 A jeśliby ktoś odjął co ze słów księgi tego proroctwa,
to Bóg odejmie jego udział w drzewie życia
i w Mieście Świętym -
które są opisane w tej księdze.
20 Mówi Ten, który o tym świadczy:
«Zaiste, przyjdę niebawem».
Amen. Przyjdź, Panie Jezu!
21 Łaska Pana Jezusa ze wszystkimi!⁸

Ap 22, 1 - Por. Ez 47,1-12; Jl 4,18; Za 14,8. Zapewne symbol Ducha Świętego, pochodzącego od Ojca i Syna.

Ap 22, 2 - Aleja "drzew życia" - symbol utraconego raju (por. Rdz 2,9; Rdz 3,22nn), a przez odkupienie przywróconego ludziom życia łaski, która uzdrawia członków Kościoła. Por. Ez 47,7.12.

Ap 22, 10 - Por. Ap 1,3.

Ap 22, 14 - Symbol stosowania sakramentalnych środków oczyszczenia duszy - warunku wstępu do Niebieskiego Jeruzalem, miasta nieśmiertelnych.

Ap 22, 15 - Zapewne aluzja do popełniających nadużycia seksualne (por. Pwt 23,18n).

Ap 22, 16 - Iz 11,1.10; Rz 1,3; Lb 24,17.

Ap 22, 17 - "Duch" = trzecia Osoba Boska; "Oblubienica" = Kościół; "przyjdź" - liturgiczne Marana tha! (por. 1 Kor 16,22; Flp 4,5).

Ap 22, 21 - Część rkp dodaje: "świętymi. Amen".