Jest to opis pewnego epizodu z życia dworskiego króla Ahaszwerosza (zwanego także Assuerusem, w formie greckiej Kserksesem), w którym zasadniczą rolę odgrywa Estera, młoda Izraelitka oraz jej stryjeczny brat i opiekun Mardocheusz, związany z dworem perskim. Po oddaleniu swej żony Waszti, król wybrał na nową małżonkę Esterę, nie wiedząc nic o jej żydowskim pochodzeniu. Wielki wezyr królestwa, Haman, wróg Mardocheusza, planuje zagładę nie tylko swego nieprzyjaciela, ale także wszystkich Żydów na terenie Persji. Estera udaremnia ten plan swoją interwencją, uzyskuje od króla wyrok śmierci na Hamana i nieprzyjaciół Żydów, Mardocheusz zaś otrzymuje godność wezyra. Na pamiątkę tego zdarzenia zostaje ustanowione święto Purim ("losów", od losu rzucanego, celem ustalenia dnia zagłady Żydów przez Hamana), obchodzone 14/15 Adar (tj. na przełomie lutego i marca).
Opowiadanie opiera się na faktach i realiach historycznych, lecz sposób ich zestawienia jest dowolny. Obok znacznie skróconej perspektywy historycznej (np. Mardocheusz przedstawiony jest jako jeden z uprowadzonych do niewoli przez Nabuchodonozora, musiałby mieć więc ponad 100 lat), zawiera księga szereg nieścisłości i niekonsekwencji (różna rola doradców królewskich w różnych wypadkach, Herodot podaje inną królowę Persów w opisywanych latach, odroczenie dekretu zagłady o 9 lub 11 miesięcy itd.). Trudno też dowieść, że opisane zdarzenie spowodowało wprowadzenie Święta Purim. Wskazówka o ustanowieniu tego święta czyni wrażenie późniejszego dodatku, a księga ma, być może, uzasadnić genezę istniejącego już święta.
Rodzaj literacki księgi nie należy do prostych; skupia on obok opowiadania historycznego elementy mądrościowe, anegdoty, swobodne opisy i dekrety. Sposób ich zestawienia, a nawet charakterystyka osób wskazują na budujące tendencje autora. Chciał on zapewne napisać opowiadanie do czytania w synagodze w Święto Purim. Księga wprawdzie - w tekście hebrajskim - nie wymienia ani razu imienia Boga (a nawet unika go tam, gdzie należałoby je wymienić), zakłada jednak Jego Opatrzność, posługującą się wypadkami dziejowymi. Nadto autor zwraca niekiedy pośrednio uwagę na teksty ksiąg świętych, stwierdzające działanie Boże w historii oraz na ideę wolnego wyboru Izraela i Przymierza z Bogiem; to właśnie gwarantuje wzmiankowaną w 4,14 "pomoc z innego miejsca" (tj. od Boga).
Daty napisania księgi nie da się ustalić dokładnie. Powstała ona niewątpliwie w okresie między III a I w. przed Chr. Już 2 Mch (ok. r. 50 przed Chr.), zna dobrze "dzień Mardocheusza" jako święto żydowskie. Być może podatną atmosferą dla przypomnienia cudownego uwolnienia Izraelitów od zagłady były tragiczne chwile przed wystąpieniem Machabeuszów lub pewne epizody ich walk.
Kanoniczność Est była powszechnie przyjmowana z wyjątkiem pewnych wtórnokanonicznych dodatków, zachowanych (lub napisanych) w języku greckim: są to dekrety królewskie, sen Mardocheusza z wyjaśnieniem, modlitwy Mardocheusza i Estery oraz kilka urywków o charakterze historycznym. Tłumaczenie greckie dołączyło te dodatki do poszczególnych rozdziałów tekstu zasadniczego. Tak również jest w obecnym tłumaczeniu. Wulgata natomiast i zależne od niej przekłady umieszczają je na końcu księgi (Est 10,4-16,24).
Estera, podobnie jak Judyta, dzięki uratowaniu ludu Bożego od zagłady uchodzi w tradycji i liturgii za typ Maryi.