Biblia Tysiąclecia

Księga Izajasza

Księga Gróźb

Wypowiedzi przeciw Judzie i Jerozolimie
poprzedzające wojnę syro-efraimską

Tytuł

1 Widzenie¹ Izajasza, syna Amosa, które miał w sprawie Judy i Jerozolimy, w czasach królów judzkich: Ozjasza, Jotama, Achaza i Ezechiasza.

Niewierność i głupota narodu

2 Niebiosa, słuchajcie, ziemio, nadstaw uszu,
bo Pan przemawia:
«Wykarmiłem i wychowałem synów,
lecz oni wystąpili przeciw Mnie.
3 Wół rozpoznaje swego pana
i osioł żłób swego właściciela,
Izrael na niczym się nie zna,
lud mój niczego nie rozumie».

Kara na Judę

4 Biada ci, narodzie grzeszny, ludu obciążony nieprawością,
plemię zbójeckie, dzieci wyrodne!
Opuścili Pana, wzgardzili Świętym Izraela,
odwrócili się wstecz.
5 Gdzie was jeszcze uderzyć,
skoro mnożycie przestępstwa?
Cała głowa chora, całe serce osłabłe;
6 od stopy nogi do szczytu głowy nie ma w nim części nietkniętej:
rany i sińce i opuchnięte pręgi,
nie opatrzone ani przewiązane,
ni złagodzone oliwą².
7 Kraj wasz spustoszony, wasze miasta ogniem spalone,
cudzoziemcy tratują wam niwy na waszych oczach:
spustoszenie jak po zagładzie Sodomy³.
8 Córa Syjonu ostała się
jak chatka w winnicy,
jak szałas w ogrodzie warzywnym,
jak miasto oblężone.
9 Gdyby nam Pan Zastępów nie zostawił Reszty⁴,
stalibyśmy się jak Sodoma,
podobni bylibyśmy Gomorze.

Przeciw religijnej obłudzie⁵

10 Słuchajcie słowa Pańskiego, wodzowie sodomscy,
daj posłuch prawu naszego Boga, ludu Gomory!
11 ⁶ «Co mi po mnóstwie waszych ofiar? -
mówi Pan.
Syt jestem całopalenia kozłów
i łoju tłustych cielców.
Krew wołów i baranów,
i kozłów mi obrzydła.
12 Gdy przychodzicie, by stanąć przede Mną,
kto tego żądał od was,
żebyście wydeptywali me dziedzińce?
13 Przestańcie składania czczych ofiar!
Obrzydłe Mi jest wznoszenie dymu;
święta nowiu, szabaty, zwoływanie świętych zebrań...
Nie mogę ścierpieć świąt i uroczystości.
14 Nienawidzę całą duszą
waszych świąt nowiu i obchodów;
stały Mi się ciężarem;
sprzykrzyło Mi się je znosić!
15 Gdy wyciągniecie ręce,
odwrócę od was me oczy.
Choćbyście nawet mnożyli modlitwy,
Ja nie wysłucham.
Ręce wasze pełne są krwi.
16 Obmyjcie się, czyści bądźcie!
Usuńcie zło uczynków waszych
sprzed moich oczu!
Przestańcie czynić zło!
17 Zaprawiajcie się w dobrem!
Troszczcie się o sprawiedliwość⁷,
wspomagajcie uciśnionego,
oddajcie słuszność sierocie,
w obronie wdowy stawajcie!
18 Chodźcie i spór ze Mną wiedźcie! -
mówi Pan.
Choćby wasze grzechy były jak szkarłat,
jak śnieg wybieleją;
choćby czerwone jak purpura,
staną się jak wełna.
19 Jeżeli będziecie ulegli i posłuszni,
dóbr ziemskich będziecie zażywać.
20 Ale jeśli się zatniecie w oporze,
miecz was wytępi».
Albowiem usta Pańskie [to] wyrzekły.

Elegia nad Jerozolimą

21 Jakżeż to miasto wierne
stało się nierządnicą?
Syjon⁸ był pełen rozsądku,
sprawiedliwość w nim mieszkała,
a teraz zabójcy!
22 Twe srebro żużlem się stało,
wino twoje z wodą zmieszane.
23 Twoi książęta zbuntowani,
wspólnicy złodziei;
wszyscy lubią podarki,
gonią za wynagrodzeniem.
Nie oddają sprawiedliwości sierocie,
sprawa wdowy nie dociera do nich.
24 Przeto [taka jest] wyrocznia Pana,
Boga Zastępów, Wszechwładcy Izraela;
«Ach! uraduję się kosztem moich wrogów,
pomszczę się na mych nieprzyjaciołach.
25 Obrócę rękę moją na ciebie,
wypalę do czysta twą rudę
i usunę cały twój ołów.
26 Przywrócę twoich sędziów jak dawniej,
i twoich radnych jak na początku.
Wówczas cię nazwą: Miastem Sprawiedliwości⁹,
Grodem Wiernym⁹».
27 Syjon okupi się poszanowaniem prawa,
a jego nawróceni sprawiedliwością.
28 Buntownicy zaś i grzesznicy razem będą starci,
a odstępujący od Pana wyginą.

Przeciw świętym drzewom

29 Zaiste, wstyd wam będzie z powodu terebintów,
któreście umiłowali,
zarumienicie się wobec gajów,
któreście obrali sobie.
30 Bo będziecie jak terebint
ze zwiędłym listowiem
i jak ogród, w którym nie ma wody.
31 I stanie się mocarz podpałką,
a dzieło jego iskrą.
Zapłoną razem oboje,
a nikt nie ugasi.

Wstęp

Iz 1, 1 - W sensie szerszym - objawienie Boże. Tytuł ogólny, dodany przez redaktora mów Izajasza. Czasy Izajasza: od śmierci króla Ozjasza (739 przed Chr.) do Ezechiasza.

Iz 1, 6 - Wiersz o pokaranym przez Boga Izraelu stosuje liturgia Kościoła do cierpiącego Chrystusa.

Iz 1, 7 - Zagłada Sodomy i Gomory - przysłowiowa (por. Rdz rozdz. 19 [->Rdz 19,1]).

Iz 1, 9 - Tekst cytowany w Rz 9,29. Hebr. dodaje: "jak odrobinę".

Iz 1, 10 - Por. Iz 29,13n; Am 5,21n.

Iz 1, 11-13 - Iz, podobnie jak Am 5,21-25; Jr 6,20n, gani czczy rytualizm, który się nie troszczy o odpowiednie usposobienie moralne ofiarnika.

Iz 1, 17 - "Sprawiedliwość" społeczna - jeden z głównych tematów kazań Izajasza.

Iz 1, 21 - Dodane wg LXX.

Iz 1, 26 - "Miasto Sprawiedliwości" - sprawiedliwość w teologii Izajasza i Amosa oznacza: przestrzeganie praw w rządzeniu i w sądach, cnotę władców i przymiot królestwa, w którym Bóg daje ludowi udział w swej świętości. "Gród Wierny", imię symboliczne, jak i poprzednie, dane przyszłej Jerozolimie, wyrażające jej rolę i powołanie.

Trwały pokój mesjański¹

1 Widzenie Izajasza, syna Amosa, dotyczące Judy i Jerozolimy:
2 ² Stanie się na końcu czasów,
że góra świątyni Pańskiej
stanie mocno na wierzchu gór
i wystrzeli ponad pagórki.
Wszystkie narody do niej popłyną,
3 mnogie ludy pójdą i rzekną:
«Chodźcie, wstąpmy na Górę Pańską
do świątyni Boga Jakubowego!
Niech nas nauczy dróg swoich,
byśmy kroczyli Jego ścieżkami.
Bo Prawo wyjdzie z Syjonu
i słowo Pańskie - z Jeruzalem».
4 On będzie rozjemcą pomiędzy ludami
i wyda wyroki dla licznych narodów.
Wtedy swe miecze przekują na lemiesze,
a swoje włócznie na sierpy.
Naród przeciw narodowi nie podniesie miecza,
nie będą się więcej zaprawiać do wojny.
5 Chodźcie, domu Jakuba,
postępujmy w światłości Pańskiej!

Sąd Boży nad pysznymi

6 Zaiste, odrzuciłeś Twój lud, dom Jakuba,
bo pełen jest wróżbitów³
i wieszczków jak Filistyni;
na zgodę uderza w ręce cudzoziemców.
7 Kraj jego pełen jest srebra i złota,
a skarby jego są niezliczone.
Kraj jego pełen jest koni,
a wozy jego nieprzeliczone.
8 Kraj jego pełen jest bożyszczy...
[Oni] wielbią rąk swoich dzieło,
które wykonały ich palce.
9 Poniżył się człowiek, upodlił śmiertelny;
nie przebaczaj im!
10 Wejdź między skały, ukryj się w prochu
ze strachu przed Panem,
przed blaskiem Jego majestatu,
kiedy powstanie, by przerazić ziemię⁴.
11 Wyniosłe oczy człowieka się ukorzą
i duma ludzka będzie poniżona.
Sam tylko Pan się wywyższy
dnia owego.
12 Albowiem dzień Pana Zastępów nadejdzie
przeciw wszystkim pysznym i nadętym
i przeciw wszystkim hardym, by się ukorzyli,
13 przeciw wszystkim cedrom Libanu,
wysoko się wzbijającym,
i przeciw wszystkim dębom Baszanu,
14 przeciw wszystkim górom niebotycznym
i przeciw wszystkim pagórkom wyniosłym,
15 przeciw każdej wieży strzelistej
i przeciw wszystkim murom obronnym,
16 przeciw wszystkim okrętom Tarszisz
i przeciw wszystkim statkom zbytkownym.
17 Wtedy pycha człowieka będzie poniżona,
a upokorzona ludzka wyniosłość.
Sam tylko Pan się wywyższy
dnia owego,
18 posągi zaś bożków całkowicie znikną.
19 Wtedy wejdą do jaskiń skalnych
i do jam podziemnych
ze strachu przed Panem,
przed blaskiem Jego majestatu,
kiedy powstanie, by przerazić ziemię.
20 Owego dnia człowiek wyrzuci kretom i nietoperzom
bożki swe srebrne i bałwany złote,
zrobione po to, by im cześć oddawał,
21 gdy wejdzie między rozpadliny skalne
i w szczeliny opoki
ze strachu przed Panem,
i przed blaskiem Jego majestatu,
kiedy powstanie, by przerazić ziemię.
22 Zaniechajcie człowieka,
który ledwie dech ma w nozdrzach.
Bo na ile go ocenić?

Iz 2, 1 - Urywek proroczy, mesjański. Góra Syjon i Jerozolima symbolizują centrum religijne wszystkich narodów, ośrodek objawienia oraz prawdziwą religię, powszechną w czasach mesjańskich Kościoła Chrystusowego: por. Iz 45,14n; Iz rozdz. 60 [->Iz 60,1]; 2 Sm 7,10.13.16.

Iz 2, 2 - Początek tego proroctwa (wiersze 2-4) znajduje się też dosłownie w Mi 4,1-3.

Iz 2, 6 - Tekst skażony, w LXX różny od hebr.

Iz 2, 10 - Jest to "dzień Pański"; zob. Iz 2,12.

Nieład w Jerozolimie

1 Zaiste, oto Pan, Pan Zastępów
odejmie Jerozolimie i Judzie
wszelką podporę
- cały zapas chleba i cały zapas wody -
2 mocarza i wojownika,
sędziego i proroka, i wieszczka i starszego,
3 pięćdziesiątnika i magnata,
radnego i biegłego w magii, i znającego czary.
4 «Książętami ustanowię im chłopców,
młokosy będą panować nad nimi».
5 Ludzie gnębić będą jeden drugiego
i przyjaciel przyjaciela.
Wyrostek sponiewiera starca,
i prostak dostojnika.
6 Toteż uchwyci się jeden swego brata
w ojcowskim domu:
«Ty masz płaszcz, bądź naszym wodzem;
weźmijże w ręce tę ruinę!»
7 Ten zaś się podniesie owego dnia mówiąc:
«Nie jestem lekarzem.
W mym domu nie ma chleba ni szaty.
Nie czyńcie mnie wodzem ludu!»
8 Zaiste Jeruzalem upada
i Juda się wali,
bo przeciw Panu są ich słowa i czyny,
by oczy Jego chwały obrażać.
9 Stronniczość ich świadczy przeciw nim,
jak Sodoma ogłaszają swój grzech,
nie ukrywają [go]. Biada im,
bo sami sobie gotują nieszczęście.
10 Szczęśliwy sprawiedliwy, bo pozyska dobro;
zażywać będzie owocu swych czynów.
11 Biada złemu, bo odbierze zło;
bo według czynów jego rąk mu odpłacą.
12 Ach, mój lud! Młokos go ciemięży
i kobiety nim rządzą¹.
Ludu mój! Przywódcy twoi cię zwodzą,
i burzą drogę, którą kroczysz,
13 Pan powstał, by wszcząć rozprawę,
stoi, by toczyć spór ze swoim ludem.
14 Pan wchodzi na rozprawę
ze starszymi swego ludu i z jego książętami:
«To wyście spustoszyli winnicę,
coście biednemu zrabowali, jest w waszych domach.
15 Jakim prawem uciskacie mój lud
i przygnębiacie oblicza ubogich?»
Wyrocznia Pana, Boga Zastępów.

Mowa przeciw dumnym mieszkankom Jerozolimy

16 Pan powiedział: «Ponieważ się wbiły w pychę
córki syjońskie,
ponieważ chodzą wyciągając szyję
i rzucając oczami,
ponieważ chodzą wciąż drepcząc
i dzwonią brząkadełkami u swych nóg,
17 przeto Pan sprawi, że wyłysieją czaszki córek syjońskich,
Pan obnaży ich skronie».
18 W owym dniu usunie Pan ozdobę brząkadeł u trzewików, słoneczka i półksiężyce, 19 kolczyki, bransolety i welony, 20 diademy, łańcuszki u nóg i wstążki, flaszeczki na wonności i amulety, 21 pierścionki i kółka do nosa, 22 drogie suknie, narzutki i szale, torebki 23 i zwierciadełka, cienką bieliznę, zawoje i letnie sukienki. 24 I będzie:
zamiast wonności - zaduch,
zamiast paska - powróz,
miast uczesanych kędziorów - łysina,
miast wykwintnej szaty - ciasny wór,
zamiast krasy - wypalone piętno.

Wdowy Jerozolimy

25 Twoi² ludzie polegną od miecza
i twoi rycerze na wojnie.
26 Jękną jej bramy i okryją się żałobą;
a spustoszona na ziemi usiądzie.

Iz 3, 12 - Zapewne aluzja do dworu królewskiego.

Iz 3, 25 - Tj. Jerozolimy. Proroctwo na czas jej oblężenia.

1 Siedem niewiast uchwyci się
jednego mężczyzny w ów dzień, mówiąc:
«Swój chleb będziemy jadły
i we własną odzież się ubierały.
Dozwól nam tylko nosić twoje imię.
Odejmij nam hańbę»¹.

Reszta z Jerozolimy

2 ² W owym dniu Odrośl Pana²
stanie się ozdobą i chwałą,
a owoc ziemi przepychem i krasą
dla ocalałych z Izraela.
3 I będzie tak:
Ten, kto pozostał żywy na Syjonie,
i który się ostał w Jeruzalem,
każdy będzie nazwany świętym
i wpisany do [Księgi] Życia w Jeruzalem.

Przyszłe odnowienie

4 Gdy Pan obmyje brud Córy Syjońskiej
i krew rozlaną oczyści wewnątrz Jeruzalem
tchnieniem sądu i tchnieniem pożogi,
5 wtedy Pan przyjdzie [spocząć]
na całej przestrzeni góry Syjonu
i na tych, którzy się tam zgromadzą,
we dnie jak obłok z dymu,
w nocy jako olśniewający płomień ognia.
Albowiem nad wszystkim Chwała [Pańska] będzie osłoną 6 i namiotem,
by za dnia dać cień przed skwarem,
ucieczkę zaś i schronienie przed nawałnicą i ulewą.

Iz 4, 1 - Kobiety owdowiałe usiłują wyjść za mąż za nielicznych mężczyzn, by uniknąć hańby bezdzietności.

Iz 4, 2 - Wiersze mesjańskie łączącej się z Iz rozdz. 9 [->Iz 9,1] i 11 [->Iz 11,1]. "Odrośl Pana... owoc ziemi": Porównanie z drzewkiem i z plonami ziemi, wyrastającymi bujnie na palestyńskiej ziemi, oznacza bądź lepszą "Resztę" ocalonych z klęski Izraelitów, bądź samego Mesjasza. "Odrośl Pana" (Wujek: "płód Pański") - określenie mesjańskie: por. Jr 23,5n; Za 3,8; Za 6,12.

Pieśń o winnicy¹

1 Chcę zaśpiewać memu Przyjacielowi¹
pieśń o Jego miłości ku swojej winnicy!
Przyjaciel mój miał winnicę
na żyznym pagórku.
2 Otóż okopał ją i oczyścił z kamieni
i zasadził w niej szlachetną winorośl;
pośrodku niej zbudował wieżę,
także i tłocznię w niej wykuł.
I spodziewał się, że wyda winogrona,
lecz ona cierpkie wydała jagody.
3 «Teraz więc, o mieszkańcy Jeruzalem
i mężowie z Judy,
rozsądźcie, proszę, między Mną
a między winnicą moją.
4 Co jeszcze miałem uczynić winnicy mojej,
a nie uczyniłem w niej?
Czemu, gdy czekałem, by winogrona wydała,
ona cierpkie dała jagody?
5 Więc dobrze! Pokażę wam,
co uczynię winnicy mojej:
rozbiorę jej żywopłot, by ją rozgrabiono;
rozwalę jej ogrodzenie, by ją stratowano.
6 Zamienię ją w pustynię,
nie będzie przycinana ni plewiona,
tak iż wzejdą osty i ciernie.
Chmurom zakażę spuszczać na nią deszcz».
7 Otóż winnicą Pana Zastępów
jest dom Izraela,
a ludzie z Judy szczepem Jego wybranym.
Oczekiwał On tam sprawiedliwości, a oto rozlew krwi,
i prawowierności, a oto krzyk grozy.

Przekleństwa na Judę

8 Biada tym, którzy przydają dom do domu,
przyłączają rolę do roli,
tak iż nie ma wolnego miejsca;
i wy sami mieszkacie w środku kraju.
9 Do moich uszu dotarł głos Pana Zastępów:
«Na pewno wiele domów ulegnie ruinie:
wspaniałe i wygodne - będą bez mieszkańców!
10 Bo dziesięć morgów winnicy dadzą jeden bat,
a chomer ziarna wyda jedną efę».
11 Biada tym, którzy rychło wstając rano
szukają sycery,
zostają do późna w noc,
[bo] wino ich rozgrzewa.
12 Nic, tylko harfy i cytry,
bębny i flety,
i wino na ich ucztach.
O sprawę Pana nie dbają
ani nie baczą na dzieła rąk Jego.
13 Przeto lud mój pójdzie w niewolę, przez brak rozumu:
jego dostojnicy pomrą z głodu,
a jego pospólstwo wyschnie z pragnienia.
14 ²... Tak, Szeol rozszerzył swą gardziel,
rozwarł swą paszczę nadmiernie;
wpada doń tłum miasta wspaniały
i wyjący z uciechy.
15 Poniżony będzie śmiertelnik, upokorzony człowiek,
a oczy dumnych będą spuszczone.
16 Pan Zastępów przez sąd się wywyższy,
Bóg Święty przez sprawiedliwość okaże swą świętość³.
17 Paść się będą baranki jak na swym pastwisku,
i tłuste koziołki żer znajdą w ruinach.
18 Biada tym, którzy na postronkach od wołu ciągną nieprawości
i na powrozach uprzęży swe grzechy!
19 Tym, którzy mówią: «Prędzej! Niech przyspieszy On swe dzieło,
byśmy zobaczyli,
niech się zbliżą i urzeczywistnią
zamiary Świętego Izraelowego,
abyśmy je poznali!»
20 Biada tym, którzy zło nazywają dobrem, a dobro złem,
którzy zamieniają ciemności na światło, a światło na ciemności,
którzy przemieniają gorycz na słodycz, a słodycz na gorycz!
21 Biada tym, którzy się uważają za mądrych
i są sprytnymi we własnym mniemaniu!
22 Biada tym, którzy są bohaterami w piciu wina
i dzielni w mieszaniu sycery.
23 Tym, którzy za podarek uniewinniają winnego,
a sprawiedliwego odsądzają od prawa.
24 Przeto jak słomę pożera język ognisty,
a siano znika w płomieniu,
tak korzeń ich będzie zgnilizną,
a kiełek ich jak pył porwany się wzniesie,
bo odrzucili Prawo Pana Zastępów
i wzgardzili tym, co mówił Święty Izraela.
25 Dlatego się rozpalił gniew Pana
przeciw swojemu ludowi,
wyciągnął na niego rękę, by wymierzyć cios,
aż góry zadrżały.
Ich trupy jak gnój zaległy środek ulic.
Mimo wszystko gniew Jego się nie uśmierzył,
i ręka Jego jest dalej wyciągnięta.

Zapowiedź asyryjskiej inwazji na Judę⁴

26 On zatknie chorągiew dla dalekiego narodu
i gwizdem wezwie go z krańców ziemi -
i oto on przyjdzie rączy i lekki.
27 Nie ma w nim słabego ani zmęczonego,
nikt nie drzemie ani nie śpi,
nikt nie odpina pasa ze swych bioder
ani nie ma rozerwanego rzemyka u trzewików.
28 Strzały jego ostre
i każdy łuk napięty;
kopyta jego koni są jak krzemień,
koła jego rydwanów pędzą jak huragan.
29 Jego ryk jest jakby lwicy,
on ryczy jak lwiątka.
Wydaje pomruk, porywa swą zdobycz
i umyka, a nikt mu jej nie wyrwie.
30 Szum przeciw niemu powstanie
w ów dzień jakby szum morza.
Wtedy spojrzymy na ziemię:
a oto przerażające ciemności,
światłość się od chmur przyćmiła.

Iz 5, 1 - Pieśń o winnicy. Temat winnicy Bożej niewdzięcznej, jako symbolu Izraela, dobrze znany z tej pieśni Izajasza (por. Iz 27,2-5), spotykany jest u innych proroków; Oz 10,1; Jr 2,21; Jr 5,10; Jr 6,9; Jr 12,10; Ez 15,1-8; Ez 19,10-14 i znajduje oddźwięk w Pwt 32,32n; Ps 80[79],9-17; Syr 24,17 oraz w przypowieściach ewangelicznych: Mt 20,1-13; Mt 21,33-41; J 15,1-6. "Przyjaciel mój" = Bóg.

Iz 5, 14 - Niektórzy umieszczają te wiersze po Iz 2,22.

Iz 5, 16 - Świętość Boga (zob. Iz 6,3n) zawiera najpierw ideę Jego absolutnej transcendencji, wyższości i odrębności od wszelkich stworzeń, tego, że Bóg przewyższa wszystko i wszystkich doskonałością swej istoty, potęgą i chwałą. Świętość Boga uzewnętrznia się przez Jego sprawiedliwość w sądzeniu i karaniu ludzi za zło, przez miłosierne wypełnienie obietnic danych Izraelowi, wreszcie przez danie ludziom uczestnictwa w swej świętości w erze mesjańskiej: por. Iz 1,26; Iz 4,3.

Iz 5, 26 - Dokonano ich kilka za życia Izajasza: w 735 i 732 Tiglat-Pileser III, w 722 Salmanassar V, w 711 Sargon 11, w 701 Sennacheryb.

Księga Emmanuela¹

Powołanie Izajasza

1 W roku śmierci króla Ozjasza¹ ujrzałem Pana siedzącego na wysokim i wyniosłym tronie, a tren Jego szaty wypełniał świątynię. 2 Serafiny² stały ponad Nim; każdy z nich miał po sześć skrzydeł; dwoma zakrywał swą twarz, dwoma okrywał swoje nogi, a dwoma latał.
3 I wołał jeden do drugiego:
«Święty, Święty, Święty³ jest Pan Zastępów.
Cała ziemia pełna jest Jego chwały».
4 Od głosu tego, który wołał, zadrgały futryny drzwi, a świątynia napełniła się dymem.
5 I powiedziałem:
«Biada mi! Jestem zgubiony!
Wszak jestem mężem o nieczystych wargach
i mieszkam pośród ludu o nieczystych wargach,
a oczy moje oglądały Króla, Pana Zastępów!»
6 Wówczas przyleciał do mnie jeden z serafinów, trzymając w ręce węgiel, który kleszczami wziął z ołtarza. 7 Dotknął nim ust moich i rzekł:
«Oto dotknęło to twoich warg:
twoja wina jest zmazana, zgładzony twój grzech».
8 I usłyszałem głos Pana mówiącego:
«Kogo mam posłać? Kto by Nam poszedł?»
Odpowiedziałem: «Oto ja, poślij mnie!»⁴
9 I rzekł [mi]:
«Idź i mów do tego ludu:
Słuchajcie pilnie, lecz bez zrozumienia,
patrzcie uważnie, lecz bez rozeznania!
10 Zatwardź serce tego ludu,
znieczul jego uszy,
zaślep jego oczy,
iżby oczami nie widział
ani uszami nie słyszał,
i serce jego by nie pojęło,
żeby się nie nawrócił
i nie był uzdrowiony»⁵.
11 Wtedy zapytałem: «Jak długo, Panie?»
On odrzekł: «Aż runą miasta wyludnione
i domy bez ludzi,
a pola pozostaną pustkowiem.
12 Pan wyrzuci ludzi daleko,
tak że zwiększy się pustynia wewnątrz kraju.
13 A jeśli jeszcze dziesiąta część [ludności] zostanie,
to i ona powtórnie ulegnie zniszczeniu
jak terebint lub dąb, z których pień tylko zostaje po zwaleniu.
Reszta⁶ jego [będzie] świętym nasieniem».

Iz 6, 1 - Księga Emmanuela. - Prorocze mowy Izajasza z okresu wojny syro-efraimskiej (', w których najważniejsze proroctwa dotyczą nadzwyczajnego mesjańskiego Chłopca, Emmanuela: por. Iz 7,14; Iz 8,8.10; Iz 9,1-6; Iz 11,1-10. "Króla Ozjasza" - tzn. w r. 739.

Iz 6, 2 - Duchy niebieskie, w postaci ludzkiej ze skrzydłami, zakrywające sobie oblicze na znak czci dla Boga, pierwszy raz wzmiankowane w Biblii w związku z Bogiem; imię ich znaczy "ognisty", "palący". Może identyczne z cherubami na Arce Przymierza?

Iz 6, 3 - Świętość Boga (por. Kpł 17-26 [->Kpł 17,1]) jest jednym z głównych tematów kazań Izajasza. Wymaga ona, by człowiek był oczyszczony z grzechów (stąd reakcja Izajasza i jego oczyszczenie w Iz 6,5-7) i aby uczestniczył w świętości Boga (por. Iz 1,26n; Iz 5,16n). To trzykrotne powtórzenie podjęte zostaje w Ap 4,8 i w liturgii kościelnej.

Iz 6, 8 - Wiara i okazana gotowość do czynu u Izajasza, jak i u Abrahama, por. Rdz 12,1-7. Inaczej, bojaźliwie reagują: Mojżesz, Wj 4,10-12, i Jeremiasz, Jr 1,6.

Iz 6, 10 - To zdanie, zacytowane w Mt 13,14n; Mk 4,12; J 20,40; Dz 28,26n; ma formę i myśl bardzo semicką. Nie znaczy ono, że Bóg wprost chce i sprawia opór (zaślepienie i głuchotę) Judejczyków, stawiany Jego Łasce, lecz że jest on przez Boga przewidziany, wchodzi w jego plany i dlatego nie powinien zniechęcać proroka. Semici przypisują zwykle wszystkie skutki wprost pierwszej przyczynie, Bogu, z pominięciem przyczyn drugorzędnych, które je bezpośrednio sprawiają.

Iz 6, 13 - Tłum. przybliżone wg tekstu z Qumran.

Pierwsze napomnienie dane Achazowi

1 Za czasów Achaza, syna Jotama, syna Ozjasza, króla Judy, wyruszył Resin, król Aramu, z Pekachem, synem Remaliasza, królem Izraela, przeciw Jerozolimie, aby z nią toczyć wojnę¹, ale nie mógł jej zdobyć. 2 I przyniesiono tę wiadomość do domu Dawida: «Aram stanął obozem w Efraimie!» Wówczas zadrżało serce króla i serce ludu jego, jak drżą od wichru drzewa w lesie.
3 Pan zaś rzekł do Izajasza: «Wyjdźże naprzeciw Achaza, ty i twój synek, Szear-Jaszub², na koniec kanału Wyższej Sadzawki², na drogę Pola Folusznika², 4 i powiesz do niego:
"Uważaj, bądź spokojny, nie bój się!...
Niech twoje serce nie słabnie z powodu tych dwóch oto niedopałków dymiących głowni,
z powodu zaciekłości Resina, Aramejczyków i syna Remaliasza: 5 dlatego że Aramejczycy, Efraim i syn Remaliasza postanowili twą zgubę, mówiąc:
6 Wtargnijmy do Judei, przeraźmy ją i podbijmy dla siebie, a królem nad nią ustanowimy syna Tabeela!
7 Tak mówi Pan Bóg:
Nic z tego - nie stanie się tak!
8a Bo stolicą Aramu jest Damaszek, a głową Damaszku Resin;
9a i stolicą Efraima jest Samaria, a głową Samarii syn Remaliasza;
8b ale jeszcze sześćdziesiąt pięć lat³,
a Efraim zdruzgotany przestanie być narodem.
9b Jeżeli nie uwierzycie⁴, nie ostoicie się"».

Drugie napomnienie: znak Emmanuela

10 I znowu Pan przemówił do Achaza tymi słowami: 11 «Proś dla siebie o znak od Pana, Boga twego, czy to głęboko w Szeolu, czy to wysoko w górze!» 12 Lecz Achaz odpowiedział: «Nie będę prosił, i nie będę wystawiał Pana na próbę». 13 Wtedy rzekł [Izajasz]:
«Słuchajcie więc, domu Dawidowy:
Czyż mało wam
naprzykrzać się ludziom,
iż naprzykrzacie się także mojemu Bogu?
14 Dlatego Pan sam da wam znak⁵:
Oto Panna⁶ pocznie i porodzi Syna,
i nazwie Go imieniem Emmanuel⁶.
15 Śmietanę i miód⁷ spożywać będzie,
aż się nauczy odrzucać zło, a wybierać dobro.
16 Bo zanim Chłopiec będzie umiał odrzucać zło,
a wybierać dobro,
zostanie opuszczona kraina⁸,
której dwóch królów ty się uląkłeś.
17 Pan sprowadzi na ciebie i na twój lud,
i na dom twego ojca czasy,
jakich nie było od chwili odpadnięcia Efraima od Judy⁹.
18 W owym dniu zagwiżdże Pan na muchy
przy końcu odnóg nilowych w Egipcie
i na pszczoły w ziemi asyryjskiej.
19 I przylecą, i wszystkie razem obsiądą
parowy potoków i rozpadliny skalne,
każdy krzak kolczasty i wszystkie pastwiska.
20 W owym dniu ogoli Pan brzytwą,
wynajętą za Rzeką¹⁰,
głowę i włosy na nogach,
także i brodę obetnie¹⁰.
21 W owym dniu każdy będzie hodował
sztukę bydła i dwie owce,
22 a dzięki obfitemu udojowi mleka
będzie jadł śmietanę.
Zaiste, śmietanę i miód jeść będzie
każdy pozostały w kraju¹¹.
23 W owym dniu wszelki obszar,
tam gdzie jest tysiąc winnych szczepów
wartości tysiąca syklów srebrnych,
będzie pastwą głogu i cierni.
24 Ze strzałami i z łukiem wejdzie tam [myśliwy],
bo cała ziemia będzie [pokryta] głogiem i cierniami.
25 A we wszystkie góry, które się uprawiało motyką,
nikt się nie zapuści,
bojąc się głogu i cierni;
posłużą one na wygon dla wołów
i do deptania przez trzodę».

Iz 7, 1 - Wojna syro-efraimska za króla Achaza (',5">2 Krl 16,5-9.

Iz 7, 3 - Symboliczne imię starszego syna Izajasza, które znaczy "Reszta powróci" lub "nawróci się", por. Iz 4,3n. "Wyższa Sadzawka": prawdopodobnie przy źródle Gichon w dolinie Cedronu. "Pole Folusznika" - nazwa wzięta być może od nazwiska osoby albo od prac zawodowych w owym miejscu wykonywanych tj. od folowania (zgęszczania tkaniny sukna i farbowania płócien).

Iz 7, 8b - Tekst trudny. Wielu poprawia 65 na: "sześć albo pięć lat", uważając wyrażenie za ogólne. Damaszek został zburzony przez Asyryjczyków w roku 732, a Samaria w roku 721. Wtedy przestało istnieć królestwo północne Izraela, czyli Efraim.

Iz 7, 9b - Wiara w Boga (temat ważny u Izajasza) wymaga całkowitej i wyłącznej ufności w Nim, z wykluczeniem szukania pomocy u ludzi; por. Iz 28,16; Iz 30,15; Jr 17,5; Ps 52[51],9.

Iz 7, 14 - "Znak": jedno z głównych proroctw mesjańskich, wygłoszone przez Izajasza do króla Achaza w r. 734 przed Chr., zapowiadające dziewicze poczęcie i narodzenie Mesjasza, Jezusa Chrystusa, jak rozumie Ewangelia cytująca ten tekst w Mt 1,22n oraz cała tradycja Kościoła. Znak dany Achazowi obejmuje dziewicze narodzenie Mesjasza i okoliczności współczesne Izajaszowi, przedstawione w wizji i perspektywie proroczej jako okoliczności dzieciństwa Mesjasza.

Iz 7, 14 - "Oto Panna..." - Zachowujemy stary przekład z Wlg. Dosł. wg hebr.: "Oto panna brzemienna [jest] i rodzi syna, którego imię nazwie Emmanuel"; jeszcze lepiej: "poczęła i rodzi". - Hebr. alma[h] znaczy: młoda panna lub młoda kobieta zamężna, nie będąca jeszcze matką; wyraz ten podkreśla młodość osoby i normalnie suponuje dziewictwo. LXX oddaje je przez wyraz parthenos - dziewica, który podkreśla dziewictwo osoby (podobnie jak hebr. betula[h]). "Emmanuel", imię symboliczne (por. Iz 1,26) znaczy "Bóg z nami" (por. Iz 8,8.10; Ps 46[45],8.12). - Interpretacja mesjańska tego proroctwa ma dziś dwie formy. Jedna, nowsza, rozumie i wyjaśnia je w sensie dosłownym o Ezechiaszu, którego miała wnet porodzić młoda małżonka króla Achaza, co miało być znakiem trwałości dynastii Dawidowej wg obietnicy Boga, zapisanej w 2 Sm 7,1nn, a w sensie typicznym o Chrystusie, którego Ezechiasz sobą wprawdzie zapowiada, ale imię i przymioty Emmanuela absolutnie wykraczają poza syna Achaza. Druga, tradycyjna interpretacja odnosi tekst w sensie wyrazowym do Chrystusa, bo dowodzą tego: 1) Uroczysta forma proroctwa i podobne proroctwo w Mi 5,2; symboliczne imię Chłopięcia, a także wyłącznie jemu przysługujące i nadawane: tytuły, zalety i dary osobiste oraz przymioty jego królestwa, opisane w dalszych proroctwach izajańskich: Iz 8,8.10; Iz 9,1-6; Iz 11,1-9. 2) Zastosowanie tego proroctwa przez Mt 1,22n do narodzenia Chrystusa i spełnienie się na Chrystusie wg opowiadania Łk rozdz. 1-2 [->Łk 1,1]. 3) Świadectwo starych przekładów Pisma świętego, które tłum. Alma[h] wyrazami znaczącymi ściśle i wyłącznie "dziewica". 4) Tradycja starożydowska i chrześcijańska, przejawiająca się w przekładach Pisma św., w liturgii i w pismach Ojców Kościoła, doktorów i egzegetów aż po najnowsze czasy.

Iz 7, 15 - "Śmietana i miód" (zob. Iz 7,22). Pokarm prosty, ale przez pasterzy bardzo ceniony. Jego obfitość w krainie jest znakiem dobrobytu mieszkańców i żyzności ziemi: por. Wj 3,8.17; Kpł 20,24; Jr 11,5; Jr 32,22. Dla rolników natomiast i dla mieszczan ten skromny pokarm jest znakiem zubożenia i niedostatku, w który popadli na skutek najazdu wroga.

Iz 7, 16 - Tj. ziemie obu królestw Samarii i Syrii Damasceńskiej (Aramu).

Iz 7, 17 - Ten i 20 w. zawiera glosę: "króla Asyrii", którą należy pominąć, mimo, że ją wykazują: hebr., gr., syr., VL i Wlg.

Iz 7, 20 - "Rzeką" - hebr. ma tu glosę: "od króla asyryjskiego"; "obetnie" - zapowiedź uprowadzenia do niewoli.

Iz 7, 22 - Obfitość tego pokarmu w zniszczonym kraju i w okresie nędzy ludności będzie stanowić tak dla ocalałych, jak i dla Emmanuela (wiersz 15) pożywienie wyśmienite i dostatnie.

Podwójny znak klęski dla kraju

1 Pan powiedział do mnie: «Weź sobie wielką tabliczkę i napisz na niej zwykłymi literami: Maher-Szalal-Chasz-Baz¹. 2 Następnie znajdź mi świadków godnych zaufania: kapłana Uriasza i Zachariasza, syna Jeberekiasza!» - 3 Zbliżyłem się też do prorokini². Ona poczęła i porodziła syna. I rzekł mi Pan: «Nazwij go imieniem Maher-Szalal-Chasz-Baz, 4 bo zanim chłopiec nauczy się wymawiać "tata" i "mama", zaniosą bogactwa Damaszku i łupy z Samarii przed króla asyryjskiego».

Nagana za brak ufności Judy do Boga

5 Ponownie Pan przemówił do mnie tymi słowami:
6 «Ponieważ lud ten wzgardził wodą Siloe³,
co płynie łagodnie,
a drży przed Resinem i przed synem Remaliasza,
7 ⁴ dlatego: Oto Pan sprawia, że wzbierają przeciw niemu
wody Rzeki gwałtowne i obfite -
<król asyryjski i cała jego chwała> -
i wtargną do wszystkich jej łożysk,
i przekroczą wszystkie jej strome brzegi;
8 i wedrą się do Judy, zatopią i przeleją się,
aż sięgną po szyję.
Jej skrzydła będą rozpostarte
na całą szerokość twej ziemi, o Emmanuelu!

Biada najeźdźcom

9 Dowiedzcie się, ludy, będziecie zgniecione!
Wszystkie krańce ziemi, słuchajcie:
Przypaszcie broń, będziecie zgniecione!
Przypaszcie broń, będziecie zgniecione!
10 Opracujcie plan, a będzie udaremniony.
Wydajcie rozkaz, a nie nabierze mocy,
albowiem z nami Bóg⁵».

Plany Boże

11 Zaiste, tak wyrzekł Pan do mnie,
gdy Jego ręka mocno mnie ujęła,
by mnie odwrócić od postępowania
drogą tego ludu:
12 «Nie nazywajcie spiskiem wszystkiego,
co ten lud nazywa spiskiem;
i nie lękajcie się, czego on się lęka,
ani się nie bójcie!
13 Pan Zastępów - Jego za Świętego miejcie;
On jest Tym, którego się lękać macie
i który was winien bojaźnią przejmować.
14 On będzie kamieniem obrazy⁶ i skałą potknięcia się
dla obu domów Izraela;
pułapką i sidłem
dla mieszkańców Jeruzalem.
15 Wielu z nich się potknie, upadnie i rozbije,
będą usidleni i w niewolę wzięci».

Oświadczenie Izajasza dane uczniom

16 Zamykam świadectwo i pieczętuję pouczenie⁷
wśród moich uczniów.
17 Oczekuję Pana, który ukrywa swe oblicze
przed domem Jakuba, i w Nim pokładam nadzieję.
18 Oto ja i dzieci moje, które mi dał Pan,
stanowimy wieszcze znaki⁸ w Izraelu
od Pana Zastępów, co na górze Syjon przebywa.
19 Gdy zaś wam powiedzą: «Radźcie się wywoływaczy duchów i wróżbitów, którzy szepcą i mruczą [zaklęcia]. Czyż lud nie powinien radzić się swoich bogów? Czy nie powinien pytać umarłych o los żywych?⁹» - 20 «Do objawienia i do świadectwa!» Jeśli nie będą mówić zgodnie z tym hasłem, to nie mam dla nich jutrzenki¹⁰.

Pochód ludu w ciemnościach

21 A będzie się on¹¹ błąkał w kraju uciśniony i wygłodzony;
a kiedy zazna głodu i wpadnie we wściekłość,
zacznie przeklinać swego króla i swego Boga;
podniesie oczy w górę,
22 potem popatrzy na ziemię:
a oto tylko utrapienie i ciemności,
i przygniatająca noc!
Ale mrok będzie rozpędzony. 23 Bo nie [zawsze] będzie miał ciemności
ten kraj, który cierpi ucisk¹².

Objawienie się Zbawcy, Księcia Pokoju

23b ¹³ W dawniejszych czasach upokorzył [Pan]
krainę Zabulona i krainę Neftalego,
za to w przyszłości chwałą okryje drogę do morza,
wiodącą przez Jordan, krainę pogańską¹³.

Iz 8, 1.3 - Napis i imię symboliczne, dane drugiemu synowi Izajasza (wiersz 3), znaczy: "Rychły-Łup-Bliska-Zdobycz".

Iz 8, 3 - Żona proroka Izajasza.

Iz 8, 6 - Jedyne źródło w Jerozolimie, znak Boskiej opieki, której trzeba całkowicie zawierzyć.

Iz 8, 7 - Obraz inwazji asyryjskiej.

Iz 8, 10 - Możliwy przekład: "przez wzgląd na Emmanuela".

Iz 8, 14 - Tekst popr.; hebr.: "świątynią i kamieniem".

Iz 8, 16 - Prorok wiąże sznurem i pieczętuje zwój papirusowy zawierający proroctwa i upomnienia dla narodu.

Iz 8, 18 - Por. Iz 7,3; Iz 8,3n; Iz 1,26n.

Iz 8, 19 - Prorok ironizuje z postępowania tych, którzy wolą pytać o radę raczej wywoływaczy duchów niż jego.

Iz 8, 20 - Inni tłum.: "Biada, jeśli się nie mówi zgodnie z tym hasłem, przeciw któremu nie ma zaklęcia!"

Iz 8, 21 - Podmiotem domyślnym jest człowiek wypędzony ze swego domu przez wojnę.

Iz 8, 23a - Inni tłum.: "bo nie będzie ciemności, tam gdzie był ucisk", albo poprawiają na zdanie pytajne: "bo czyż nie ma ciemności tam, gdzie jest utrapienie?" wg Wlg: "a nie będzie mógł odlecieć z ucisku swego".

Iz 8, 23b - Wiersz 8,23b tekstu hebr. stanowi 9,1 w Wlg; stąd liczenie wierszy Iz rodz. 9 jest w hebr. o jedną liczbę niższe niż w Wlg. Urywek ten zawiera ważne proroctwo mesjańskie o przyjściu i tytułach Mesjasza, napisane wnet po inwazji Tiglat-Pilesera III na królestwo izraelskie, w r. 732. We wstępie aluzja do tejże inwazji i deportacji mieszkańców Galilei na wygnanie. "Dzień Jahwe" przyniesie wygnańcom uwolnienie z niewoli i pokojową władzę królewskiego potomka, Emmanuela (por. Iz 7,14). Z przyjściem Chrystusa do Galilei spełniło się to proroctwo, które zresztą (Iz 8,23b-9,1) jest zacytowane w Mt 4,15n. "Kraina pogańska" - Galilea, tak nazwana, ponieważ ludność izraelska zmieszana była i współżyła z poganami.

1 Naród kroczący w ciemnościach
ujrzał światłość wielką;
nad mieszkańcami kraju mroków
światło zabłysło.
2 Pomnożyłeś radość,
zwiększyłeś wesele¹.
Rozradowali się przed Tobą,
jak się radują we żniwa,
jak się weselą
przy podziale łupu.
3 Bo złamałeś jego ciężkie jarzmo
i drążek na jego ramieniu,
pręt jego ciemięzcy
jak w dniu porażki Madianitów².
4 Bo każdy but pieszego żołnierza,
każdy płaszcz zbroczony krwią,
pójdą na spalenie, na pastwę ognia.
5 Albowiem Dziecię³ nam się narodziło,
Syn został nam dany,
na Jego barkach spoczęła władza.
Nazwano Go imieniem:
Przedziwny Doradca, Bóg Mocny,
Odwieczny Ojciec, Książę Pokoju³.
6 Wielkie będzie Jego panowanie
w pokoju bez granic
na tronie Dawida
i nad Jego królestwem,
które On utwierdzi i umocni
prawem i sprawiedliwością,
odtąd i na wieki⁴.
Zazdrosna miłość Pana Zastępów tego dokona.

Pomsta Pańska nad królestwem izraelskim⁵

7 Wydał Pan wyrok na Jakuba,
i spadł on na Izraela.
8 Pozna go cały naród:
Efraimczycy i mieszkańcy Samarii,
w dumie i w hardości swego serca mówiący:
9 «Cegły się rozsypały - odbudujemy z kamienia;
sykomory wycięte - cedrami je zastąpimy».
10 Lecz Pan wzbudził przeciw niemu wrogów
i nieprzyjaciół jego uzbroił:
11 Aramejczyków od wschodu i Filistynów z zachodu,
pożerających Izraela całą paszczą.
Po tym wszystkim nie uśmierzył się gniew Jego
i ręka Jego - nadal wyciągnięta.
12 Ale naród nie nawrócił się do swego Karciciela
ani nie szukał Pana Zastępów.
13 Wówczas Pan odciął Izraelowi głowę i ogon,
w jednym dniu, palmę i sitowie.
14 <Starszy i dostojnik - to głowa;
a ogon to prorok i nauczyciel kłamstwa>.
15 Zwodzicielami się stali przywódcy tego narodu,
a ci, którym przewodzą, zgubili się.
16 Dlatego Pan nie oszczędzi jego młodzieńców
ani się zlituje nad jego sierotami i wdowami.
Bo cały ten naród jest bezbożny i zły,
każde usta mówią głupstwa.
Po tym wszystkim nie uśmierzył się gniew Jego
i ręka Jego - nadal wyciągnięta.
17 Zaiste, niegodziwość rozgorzała jak pożar,
który trawi głogi i ciernie;
wybucha w gąszczu leśnym,
aż wzbijają się słupy dymu.
18 Od gniewu Pańskiego zapalił się kraj,
i stał się naród pastwą ognia.
Nikt nie ma litości nad bratem swoim.
19 Każdy pożera ciało bliźniego;
odgryza na prawo, a przecież łaknie,
zjada na lewo, lecz się nie nasyca.
20 Manasses [szarpie] Efraima, a Efraim Manassesa,
obaj razem godzą na Judę.
Po tym wszystkim nie uśmierzył się gniew Jego
i ręka Jego - nadal wyciągnięta.

Iz 9, 2 - Popr. zamiast: "nie uczyniłeś wielkiego wesela" (Wlg).

Iz 9, 3 - Aluzja do zwycięstwa Gedeona: por. Sdz 7,15-25.

Iz 9, 5 - "Dziecię" - Emmanuel z Iz 7,14; Iz 8,8.10; czyli Mesjasz. "Przedziwny Doradca, Bóg Mocny, Odwieczny Ojciec, Książę Pokoju" - imię symboliczne (por. Iz 1,26n). Złożone z czterech tytułów, określających naturę i przymioty mesjańskiego Chłopca, Emmanuela: mądrość, boskość, wszechmoc, wieczność, pokojowe usposobienie. Tradycja chrześcijańska (liturgia Bożego Narodzenia) stosuje te tytuły do Chrystusa.

Iz 9, 6 - Przymioty rządów i królestwa Mesjasza: powszechność, trwałość i wieczność; prawo, sprawiedliwość i pokój. Te cechy nie mogą przysługiwać żadnemu królowi ziemskiemu, lecz tylko Mesjaszowi. Por. Łk 1,32n.

Poemat ten powstał w r. 735/734, skierowany przeciw Samarii i północnemu królestwu Izraela.

1 Biada prawodawcom ustaw bezbożnych
i tym, co ustanowili przepisy krzywdzące,
2 aby słabych odepchnąć od sprawiedliwości
i wyzuć z prawa biednych mego ludu;
by wdowy uczynić swoim łupem
i by móc ograbiać sieroty!
3 Lecz co zrobicie w dzień kary,
kiedy zagłada nadejdzie z dala?
Do kogo się uciekniecie o pomoc,
i gdzie zostawicie wasze bogactwa?
4 Nic, tylko skulić się [wam] pomiędzy jeńcami
albo paść wśród pomordowanych.
Po tym wszystkim nie uśmierzył się gniew Jego
i ręka Jego - nadal wyciągnięta.

Ukaranie dumnej Asyrii i jej króla

5 Ach, [ten] Asyryjczyk, rózga mego gniewu
i bicz w mocy mej zapalczywości!
6 Posyłam go przeciw narodowi bezbożnemu,
przykazuję mu, aby lud, na który się zawziąłem,
ograbił i złupił doszczętnie,
by rzucił go na zdeptanie, jak błoto na ulicach.
7 Lecz on nie tak będzie mniemał
i serce jego nie tak będzie rozumiało:
bo w jego umyśle plan zniszczenia
i wycięcia w pień narodów bez liku.
8 Albowiem powie:
«Czyż moi dowódcy nie równają się królom?
9 Czyż Kalno nie jest podobne do Karkemisz?
Czyż nie jest Chamat podobne do Arpad
albo Samaria podobna do Damaszku?¹
10 Jak moja ręka dosięgła królestw bożków,
których posągi liczniejsze były niż w Jeruzalem i w Samarii,
11 jak uczyniłem Samarii i jej bożkom,
czyż nie tak samo zrobię Jerozolimie i jej posągom?»
12 Gdy Pan dokona całego dzieła swego na górze Syjon i w Jerozolimie, ukarze owoc pysznego serca króla Asyrii i bezczelność jego wyniosłych oczu.
13 Powiedział bowiem:
«Działałem siłą mej ręki
i własnym sprytem, bom jest rozumny.
Przesunąłem granice narodów
i rozgrabiłem ich skarby,
a mieszkańców powaliłem, jak mocarz².
14 Ręka moja odkryła jakby gniazdo
bogactwa narodów.
A jak zbierają porzucone jajka,
tak ja zagarnąłem całą ziemię;
i nie było, kto by zatrzepotał skrzydłem,
nikt nie otworzył dzioba, nikt nie pisnął».
15 Czy się pyszni siekiera wobec drwala?
Czy się wynosi piła ponad tracza?
Jak gdyby bicz chciał wywijać tym, który go unosi,
i jak gdyby pręt chciał podnosić tego, który nie jest z drewna.
16 ³ Przeto Pan, Bóg Zastępów,
ześle wycieńczenie na jego tuszę.
Pod jego świetnym wyglądem rozpali się gorączka,
jakby zapłonął ogień.
17 Światłość Izraela stanie się ogniem,
a Święty jego - płomieniem,
który pożre i pochłonie jego ciernie
i jego głogi w jednym dniu,
18 bujne też zarośla jego lasu i zagajnika.
Od duszy do ciała wszystko wyniszczy
i będzie jak chory, który gaśnie.
19 Ostatek drzew w jego lesie da się policzyć,
chłopiec je spisać potrafi.

Reszta Izraela

20 W owym dniu
Reszta z Izraela i ocaleni z domu Jakuba
nie będą więcej polegać na tym, który ich bije,
ale prawdziwie oprą się na Panu, Świętym Izraela.
21 Reszta powróci⁴, Reszta z Jakuba do Boga Mocnego.
22 Bo choćby lud twój, o Izraelu, był jak piasek morski, Reszta z niego powróci⁵. Postanowiona jest zagłada, która dopełni sprawiedliwości. 23 Zaiste, zagładę postanowioną wykona Pan, Pan Zastępów, w całym kraju.

Zapowiedź kary na Asyrię

24 Dlatego tak mówi Pan, Bóg Zastępów:
«Ludu mój, co mieszkasz na Syjonie, nie lękaj się
Asyrii, która cię rózgą uderza
i bicz swój na ciebie podnosi,
wzorem Egiptu.
25 Bo chwila jeszcze mała,
a skończy się moja zapalczywość
i gniew mój się obróci ku ich zagładzie.
26 Pan Zastępów wzbudzi bicz na niego,
jak wtedy, gdy poraził Madianitów przy skale Oreba
lub gdy [wyciągnął] łaskę swą przeciw morzu
i podniósł ją na drogę Egipcjan⁶.
27 W ów dzień
spadnie ci z pleców jego brzemię
i jego jarzmo z szyi.

Najeźdźca w Judzie⁷

28 Wróg niesie zagładę od strony Rimmon,
przybywa od Ajjat, przechodzi przez Migron,
w Mikmas zostawia swój tabor.
29 Przekraczają wąwóz,
w Geba stają na nocleg.
Rama zadrżała,
Gibea Saulowa ucieka.
30 Bat-Gallim, krzycz na cały głos!
Laisza, posłuchaj!
Anatot, odpowiedz jej!
31 Madmena umyka,
mieszkańcy ratują się ucieczką.
32 On dziś jeszcze stanie w Nob na postój,
potrząśnie ręką na górę Córy Syjonu -
na pagórek Jeruzalem.
33 Oto Pan, Bóg Zastępów, z trzaskiem obcina korony drzew:
najwyższe wierzchołki już ścięte,
najwznioślejsze powalone.
34 Gęstwiny lasu trzebi się toporem.
Pada Liban ze swą wspaniałością.

Iz 10, 9 - Wyliczone są zdobyte miasta.

Iz 10, 13 - Inni tłum.: "jak bawół" lub popr.: "w proch".

Iz 10, 16 - Tekst wierszy 16-19 skażony. Być może, iż należy je czytać w tej kolejności: 16... 18bc; 17... 18a; 19.

Iz 10, 21 - W hebr. brzmienie imienia syna Izajasza: Szear-Jaszub (por. Iz 7,3).

Iz 10, 22 - Por. Rz 9,27.

Iz 10, 26 - Por. Sdz 7,25; Wj 14,26nn.

Iz 10, 28-34 - Poetycki opis najazdu Asyryjczyków na Judę i Jerozolimę od północy, być może najazdu Sennacheryba w r. 701.

Przyjście Mesjasza, Króla sprawiedliwego¹

1 I wyrośnie różdżka z pnia Jessego²,
wypuści się odrośl z jego korzeni.
2 I spocznie na niej Duch Pański³,
duch mądrości i rozumu,
duch rady i męstwa,
duch wiedzy i bojaźni Pańskiej.
3 Upodoba sobie w bojaźni Pańskiej.
Nie będzie sądził z pozorów
ni wyrokował według pogłosek;
4 raczej rozsądzi biednych sprawiedliwie
i pokornym w kraju wyda słuszny wyrok.
Rózgą swoich ust uderzy gwałtownika,
tchnieniem swoich warg uśmierci bezbożnego.
5 Sprawiedliwość będzie mu pasem na biodrach,
a wierność przepasaniem lędźwi.
6 ⁴ Wtedy wilk zamieszka wraz z barankiem,
pantera z koźlęciem razem leżeć będą,
cielę i lew paść się będą społem
i mały chłopiec będzie je poganiał.
7 Krowa i niedźwiedzica przestawać będą przyjaźnie,
młode ich razem będą legały.
Lew też jak wół będzie jadał słomę.
8 Niemowlę igrać będzie na norze kobry,
dziecko włoży swą rękę do kryjówki żmii.
9 Zła czynić nie będą ani zgubnie działać
po całej świętej mej górze,
bo kraj się napełni znajomością Pana,
na kształt wód, które przepełniają morze.

Powrót wygnańców

10 Owego dnia to się stanie:
Korzeń Jessego stać będzie
na znak dla narodów.
Do niego ludy przyjdą po radę,
i sławne będzie miejsce jego spoczynku⁵.
11 Owego dnia to się stanie:
Pan podniesie po raz drugi rękę,
aby wykupić Resztę swego ludu,
która ocaleje, z Asyrii i z Egiptu,
z Patros i z Kusz, z Elamu i Szinearu,
z Chamat⁶ i z wysp na morzu.
12 Podniesie znak dla pogan
i zgromadzi wygnańców Izraela;
pozbiera rozproszonych z Judy
z czterech stron świata.
13 Wówczas ustąpi zazdrość Efraima
i przeciwnicy Judy będą wytraceni.
Efraim nie będzie więcej zazdrościł Judzie,
a Juda nie będzie więcej trapił Efraima.
14 Napadną na tyły Filistynów, ku morzu,
i razem obrabują mieszkańców na wschodzie:
na Edom i Moab rozciągną swą władzę,
i Ammonici będą im poddani.
15 A Pan osuszy odnogę Morza Egipskiego
gwałtownym swym podmuchem
i potrząśnie ręką na Rzekę,
i rozdzieli ją na siedem odnóg,
tak że ją przejść się da w sandałach.
16 Utworzy się droga dla Reszty Jego ludu,
która przetrwa wygnanie w Asyrii,
podobnie jak się to stało dla Izraela,
kiedy ten wychodził z krainy egipskiej⁷.

Iz 11, 1-9 - Słynny poemat mesjański łączący się z poprzednimi (Iz 7,14; Iz 8,23b-9,6), dopełniający istotnych rysów sylwetki Mesjasza. Będzie On królem z rodu Dawidowego, napełnionym pełnią darów Ducha Świętego, duchem prorockim; zaprowadzi wśród ludu: sprawiedliwość (por. Iz 1,26n; Iz 5,16n) i powszechny pokój jak w raju (por. Iz 42,1-7; Ps 72[71] [->Ps 72[71],1]).

Iz 11, 1 - Pień Jessego = dom królewski Dawida; por. Jr 23,5n; Rz 1,3; Rz 15,12; Ap 22,16.

Iz 11, 2 - Mesjasz będzie obdarzony w najwyższym stopniu Duchem Bożym, wylewanym na świętych i proroków ST, czyli będzie posiadał całą pełnię Jego darów i cnót (por. Mt 3,15n; Łk 4,1.18n; J 1,33n; J 14,16n; Dz 1,8n; Rz 5,5n). Pełnia darów Ducha Św. jest tu wyrażona przez trzy pary tychże. Liczba siedem darów Ducha Św., popularnie przyjęta w teologii i w liturgii, powstała stąd, że ostatni wyraz hebr. "bojaźń", powtórzony w wierszu 3, został oddany w LXX i Wlg dwoma różnymi słowami: bojaźń (wiersz 2) i pobożność (wiersz 3).

Iz 11, 6-9 - stanowią uroczą sielankę, pod której obrazem kryje się głęboka nauka. Mesjasz przynosząc ludziom odpuszczenie grzechów, łaskę i świętość, przywróci pierwotną harmonię i pokój: Iz 2,4; Iz 9,4.6; Iz 32,17; Iz 60,17n; Iz 65,25; Jl 4,17; Am 9,13n; Mi 4,3; Mi 5,9n; So 3,13; Za 3,10; Za 9,10. Nowe przymierze jest przymierzem pokoju: por. Ez 34,25; Ps 72[71],3.7.

Iz 11, 10 - Wlg: "i będzie grób jego sławny". Tradycyjna interpretacja tego wiersza wyjaśnia wyraz "korzeń Jessego" o Chrystusie (por. w. 1), a "miejsce spoczynku" o Jego grobie.

Iz 11, 11 - Zob. Lb 13,21.

Iz 11, 16 - Por. Wj 14,21n.

Hymn dziękczynny

1 Ty¹ powiesz w owym dniu:
Wychwalam Cię, Panie,
bo rozgniewałeś się na mnie,
lecz Twój gniew się uśmierzył
i pocieszyłeś mię!
2 Oto Bóg jest zbawieniem moim!
Będę miał ufność i nie ulęknę się,
bo mocą moją i pieśnią moją jest Pan.
On stał się dla mnie zbawieniem!
3 Wy zaś z weselem wodę czerpać będziecie
ze zdrojów zbawienia.
4 Powiecie w owym dniu:
Chwalcie Pana!
Wzywajcie Jego imienia!
Rozgłaszajcie Jego dzieła wśród narodów,
przypominajcie, że wspaniałe jest imię Jego!
5 Śpiewajcie Panu, bo uczynił wzniosłe rzeczy!
Niech to będzie wiadome po całej ziemi!
6 Wznoś okrzyki i wołaj z radości, mieszkanko Syjonu,
bo wielki jest pośród ciebie Święty Izraela!»

Iz 12, 1 - Tj. Izrael.

Mowy wieszcze przeciw narodom pogańskim

Wyrok na Babilon

1 Wyrok¹ na Babilon, który ujrzał Izajasz, syn Amosa.
2 Na łysej górze zatknijcie znak,
podnieście okrzyk wojenny;
dajcie znak ręką, by weszli
w bramy książęce.
3 Ja dałem rozkaz moim poświęconym;
z powodu mego gniewu zwołałem moich wojowników,
radujących się z mej wspaniałości.
4 Uwaga! Gwar na górach,
jakoby tłumu mnogiego.
Uwaga! Wrzawa królestw,
sprzymierzonych narodów.
To Pan Zastępów robi przegląd
wojska do bitwy.
5 Przychodzą z dalekiej ziemi,
od granic nieboskłonu,
Pan i narzędzia Jego gniewu,
aby spustoszyć całą ziemię.
6 Zawyjcie, bo bliski jest dzień Pański,
nadchodzi jako klęska z rąk Wszechmocnego.
7 Dlatego wszystkie ręce opadają,
topnieją wszystkie serca ludzkie.
8 [Oni] truchleją...
ogarniają ich męki i boleści,
wiją się z bólu jak ta, która rodzi;
jeden na drugiego patrzy z osłupieniem,
oblicza ich są w płomieniach.
9 Oto dzień Pański nadchodzi okrutny,
najwyższe wzburzenie i straszny gniew,
żeby ziemię uczynić pustkowiem
i wygładzić z niej grzeszników.
10 Bo gwiazdy niebieskie i Orion
nie będą jaśniały swym światłem,
słońce się zaćmi od samego wschodu,
i swoim blaskiem księżyc nie zaświeci.
11 Ukarzę Ja świat za jego zło
i niegodziwców za ich grzechy.
Położę kres pysze zuchwałych
i dumę okrutników poniżę.
12 Uczynię człowieka rzadszym niż najczystsze złoto,
i śmiertelnika - droższym niż złoto z Ofiru.
13 Dlatego niebiosa się poruszą
i ziemia się wstrząśnie w posadach,
na skutek oburzenia Pana Zastępów,
gdy rozgorzeje gniew Jego.
14 I stanie się tak: jak gazela zgubiona
i jak trzoda, której nikt nie chwyta,
każdy powróci do swego narodu,
każdy ucieknie do swojego kraju.
15 Każdy odszukany będzie przebity,
każdy złapany polegnie od miecza.
16 Dzieci ich będą roztrzaskane w ich oczach,
ich domy będą splądrowane,
a żony - zgwałcone.
17 Oto Ja pobudzam przeciw nim Medów,
którzy nie cenią sobie srebra
ani w złocie się nie kochają.
18 Wszyscy chłopcy będą roztrzaskani, dziewczynki zmiażdżone².
Nad noworodkami się nie ulitują,
ich oko nie przepuści także niemowlętom.
19 Wtedy Babilon, perła królestw,
klejnot, duma Chaldejczyków,
stanie się jak Sodoma i Gomora,
gdy ją Bóg wywrócił³.
20 Nie będzie nigdy więcej zamieszkany
ani zaludniony z pokolenia w pokolenie.
Nie rozbije tam Arab namiotu
ani pasterze nie staną na postój.
21 Dziki zwierz tam mieć będzie swe leże,
sowy napełnią ich domy,
strusie się tam zagnieżdżą
i kozły⁴ będą harcować.
22 Szakale nawoływać się będą w ich pałacach
i hieny wyjąc w ich przepysznych gmachach.
Godzina jego się zbliża,
jego dni nie będą przedłużone.

Iz 13, 1 - Hebr. wyraz massa, w Wlg "brzemię", ma u proroków znaczenie proroczej groźby, ogłoszenia wyroku skazującego na karę i przepowiedni samej kary.

Iz 13, 18 - Tekst skażony.

Iz 13, 19 - Por. Rdz rodz. 19.

Iz 13, 21 - Inni tłum.: "satyry".

Powrót z wygnania

1 Zaiste, Pan zlituje się nad Jakubem, i znowu sobie obierze Izraela: da im odpocząć we własnej ojczyźnie. Cudzoziemiec przyłączy się do nich i zostanie wcielony do domu Jakuba. 2 Przyjmą ich narody i zaprowadzą do ich miejsca rodzinnego. Dom zaś Izraela weźmie ich sobie w posiadanie na ziemi Pańskiej, jako sługi i służące, tak że będzie trzymał w niewoli tych, którzy go trzymali, i panować będzie nad swoimi ciemiężycielami.

Satyra na śmierć tyrana¹

3 Przyjdzie do tego wówczas, kiedy Pan da ci pokój po twych cierpieniach i kłopotach, i po twardej niewoli, którą cię przytłoczono, 4 że rozpoczniesz tę satyrę na króla babilońskiego i powiesz:
«O, jakże nadszedł kres ciemięzcy!
Jak ustała jego zuchwałość!
5 Połamał Pan laskę złoczyńców
i berło panujących,
6 co smagało narody zajadle
nieustannymi ciosami,
co rządziło ludami z wściekłością,
prześladując je bez miłosierdzia.
7 Cała ziemia odetchnęła uspokojona,
szaleje z radości.
8 Nawet cyprysy mają uciechę z ciebie
i cedry libańskie:
"Odkąd powalony leżysz,
drwale nie wychodzą na nas".
9 Podziemny Szeol poruszył się przez ciebie,
na zapowiedź twego przybycia;
dla ciebie obudził cienie zmarłych,
wszystkich wielmożów ziemi;
kazał powstać z tronów
wszystkim królom narodów.
10 Wszyscy oni zabierają głos,
by ci powiedzieć:
"Ty również padłeś bezsilny jak i my,
stałeś się do nas podobny!
11 Do Szeolu strącony twój przepych
i dźwięk twoich harf.
Robactwo jest twoim posłaniem,
robactwo też twoim przykryciem.
12 Jakże to spadłeś z niebios,
Jaśniejący, Synu Jutrzenki?²
Jakże runąłeś na ziemię,
ty, który podbijałeś narody?
13 Ty, który mówiłeś w swym sercu:
Wstąpię na niebiosa;
powyżej gwiazd Bożych
postawię mój tron.
Zasiądę na Górze Obrad,
na krańcach północy³.
14 Wstąpię na szczyty obłoków,
podobny będę do Najwyższego.
15 Jak to? Strąconyś do Szeolu
na samo dno Otchłani!"
16 Którzy cię ujrzą, utkwią wzrok w tobie,
zastanowią się nad tobą:
"Czyż to nie ten, który trząsł ziemią,
który obalał królestwa,
17 który świat cały zamieniał w pustynię,
a miasta jego obracał w perzynę,
który swych jeńców nie zwalniał do domu?"
18 Wszyscy królowie narodów,
wszyscy oni spoczywają z chwałą,
każdy w swoim grobowcu.
19 A tyś wyrzucony z twego grobu
jak ścierwo obrzydliwe,
otoczony pomordowanymi, przebitymi mieczem,
jak trup zbezczeszczony!
Z tymi, których składają na kamieniach grobowego dołu,
20 ty nie będziesz złączony w pogrzebie;
boś ty zatracił twój kraj,
wymordowałeś twój naród.
Na wieki nie będzie wspomniane
potomstwo złoczyńców.
21 Przygotujcie rzeź dla jego synów
z powodu niegodziwości ich ojca.
Niech nie powstaną i nie wezmą świata w dziedzictwo,
niech nie napełnią miastami powierzchni ziemi!»

Wyrok na Babilonię

22 Powstanę przeciw nim - wyrocznia Pana Zastępów - i wygładzę Babilonowi imię i resztę, ród też i potomstwo - wyrocznia Pana. 23 Przemienię go w posiadłość jeżów i w bagna. I wymiotę go miotłą zagłady - wyrocznia Pana Zastępów.

Zapowiedź zagłady Asyrii

24 Przysiągł Pan Zastępów mówiąc: «Zaprawdę,
jak umyśliłem, tak się stanie,
i jak postanowiłem, tak nastąpi:
25 Że złamię Asyrię na mojej ziemi
i zdepcę ją na moich górach.
Wówczas jej jarzmo z nich się usunie,
jej brzemię spadnie im z bark».
26 Taki jest zamiar powzięty,
co do całej ziemi;
taka jest ręka wyciągnięta
na wszystkie narody.
27 Jeżeli Pan Zastępów postanowił,
kto się odważy przeszkodzić?
Jeżeli ręka Jego wyciągnięta,
kto ją cofnie?

Przestroga dla Filistynów

28 W roku śmierci króla Achaza został ogłoszony następujący wyrok:
29 «Nie ciesz się, cała ty Filisteo,
iż został złamany kij, co cię smagał,
bo z zarodka węża wyjdzie żmija,
a owocem jej będzie smok skrzydlaty⁴.
30 Ale ubodzy paść będą na moich pastwiskach
i nędzarze odpoczną bezpiecznie,
podczas gdy Ja uśmiercę głodem twe potomstwo
i wygubię twoje ostatki».
31 Zawyj, bramo! Krzyknij, miasto!
Zadrżyj, cała Filisteo!
Bo z północy nadciąga dym
i nikt się nie odrywa od jego oddziałów.
32 Co zaś się odpowie
posłom barbarzyńców? -
«To, że Pan założył Syjon
i do niego się chronią nieszczęśliwi z Jego ludu».

Iz 14, 3 - Tyranem jest król asyryjski Sargon II (+705) lub Sennacheryb (+681). Według niektórych krytyków jest nim król babiloński Nabuchodonozor (', a przynajmniej zostałby wtedy do nich dostosowany.

Iz 14, 12 - "Jutrzenka" - Gwiazda Poranna (planeta Wenus), do niej tutaj jest porównany tyran; Wlg: Lucifer. Ojcowie Kościoła widzieli tu typ i obraz upadku z nieba wodza zbuntowanych aniołów.

Iz 14, 13 - Babilończycy wyobrażali sobie, że mieszkania bogów są na dalekiej północy.

Iz 14, 29 - "Kij", "wąż", "żmija", "smok" - to metafory królów asyryjskich, najeżdżających Filisteę za życia Izajasza (Achaz umarł w r. 721 lub 716): Tiglat-Pileser III, Salmanassar V, Sargon II, Sennacheryb.

Elegia nad Moabem

1 ¹ Wyrok na Moab;
o tak, w nocy spustoszone,
Ar-Moab zginęło!
O tak, w nocy spustoszone,
Kir-Moab zginęło!
2 Córa Dibonu² wstąpiła
na wyżyny, by płakać;
nad Nebo i nad Medebą
Moab lamentuje.
Ostrzyżona każda jego głowa,
każda broda zgolona.
3 Na jego ulicach przywdziewają wór,
na jego dachach jęczą.
Na placach jego wszystko zawodzi,
we łzach się rozpływa.
4 Cheszbon i Eleale krzyknęły,
aż do Jahas słychać ich głos.
Dlatego drżą nerki Moabu,
zalękła się jego dusza.
5 Moje serce nad Moabem jęczy,
jego uchodźcy idą aż do Soar <Eglat Szeliszijja>³.
O tak, drogą pod górę do Luchit
z płaczem wstępują!
O tak, na drodze do Choronaim
podnoszą krzyk rozpaczy!
6 Zaiste, wody Nimrim
stają się pustkowiem,
bo trawa wyschła, zniknęła murawa,
zabrakło zieleni.
7 Dlatego robią zapasy,
a swe zasoby przenoszą
za Potok Wierzbowy.
8 Zaprawdę, krzyk obiega
granice Moabu,
aż do Eglaim brzmi jego biadanie,
w Beer-Elim jego zawodzenie.
9 Doprawdy, wody Dimonu są pełne krwi,
bo zsyłam na Dimon dodatkowe klęski:
lwa na ocalonych z Moabu
i na pozostałych w kraju.

Iz 15, 1-9 - Prorok wylicza szereg miast kraju moabskiego.

Iz 15, 2 - Tekst popr.; inni tłum.: "do Bet i do Dibonu się wstępuje".

Iz 15, 5 - Dodana przez glosę nazwa miasta wg Jr 48,34; Wlg inaczej.

Ucieczka Moabitów do Judy

1 Poślijcie baranka¹
dla władcy krainy,
drogą przez pustynię
do góry Córy Syjonu!
2 Jak ptak odlatujący
gniazdo z piskląt wybrane,
tak będą córki moabskie
w przeprawie przez Arnon.
3 «Udziel nam rady,
podaj wskazówkę,
jak w nocy połóż twój cień
w samo południe.
Ukryj wygnańców,
nie zdradź tułaczy!
4 Niech znajdą gościnę u ciebie
rozbitki Moabu.
Bądź im ucieczką
przed pustoszycielem!»
Ponieważ znikł gnębiciel,
skończył się gwałt,
ciemięzcy zginęli z kraju,
5 utrwalony będzie tron w łaskawości,
i dzięki wierności zasiądzie na nim
pod namiotem Dawida
sędzia troskliwy o prawo
i dbały o sprawiedliwość!

Druga elegia o Moabitach

6 Słyszeliśmy o pysze Moabu,
że pyszny bez granic,
o jego zuchwałości i dumie, i popędliwej złości;
niesłuszne są jego przechwałki.
7 Przeto Moabici zawodzą nad Moabem,
wszyscy razem lamentują.
Za rodzynkowymi plackami z Kir-Chareset
tylko wzdychają strapieni.
8 Bo marnieją niwy Cheszbonu
i winnice Sibmy.
Władcy barbarzyńców rozrzucili
szlachetne jej winorośle,
co aż do Jazer dochodziły,
dosięgały pustyni;
jej krzewy rozprzestrzeniały się
aż poza morze.
9 Dlatego zapłaczę, jak płacze Jazer
nad winnicami Sibmy.
Zroszę cię swymi łzami,
o Cheszbon i Eleale,
bo na twe owoce i twe winobranie
padł krzyk wojenny.
10 Radość i wesele zniknęły
ze sadów. W winnicach
nie śpiewa się ani pokrzykuje.
Wina w tłoczniach nie wygniata
ten, który je tłoczył.
Ustały przyśpiewki.
11 Dlatego wnętrzności me jęczą,
jak cytra, nad Moabem,
i moje wnętrze nad Kir-Chares.
12 Może się Moab pokazywać,
może się męczyć na wyżynach,
może przyjść do swej świątyni,
by się pomodlić, lecz nic nie uzyska.

Wyrok na Moab

13 Taka jest mowa, którą od dawna wypowiedział Pan przeciw Moabowi.
14 Teraz zaś tak oświadcza Pan: «Za trzy lata, takie jak są lata najemnika, za nic poczytana będzie chwalebna moc Moabu z całą jego mnogą ludnością, a jego ostatki będą nikłe, słabe, nic nie znaczące».

Iz 16, 1 - Tekst skażony, bardzo niepewny; Izajasz zdaje się zapraszać Moabitów, którzy uciekli na pustynię - (nazwa stolicy Edomitów: hebr. Sela i gr.-łac. Petra, znaczy "skała") - by posłali daninę z baranków królowi judzkiemu, dla pozyskania sobie jego opieki (por. 2 Krl 3,4). Zamiast "z Sela na pustyni" (hebr.), popr. za tekstem qumrańskim: "drogą przez pustynię". Przekład św. Hieronima w Wlg nadaje tekstowi sens mesjański, którego brak w obecnym tekście hebr.: "Ześlij, Panie, Baranka panującego nad ziemią, ze Skały pustyni do góry Córy Syjońskiej". Stąd liturgia Adwentu stosuje ten wiersz do przyjścia Mesjasza. "Córa Syjonu" to Jerozolima. Wielu krytyków woli tłumaczyć "baranki", biorąc słowo hebr. 1. poj. w sensie zbiorowym.

Wyrok na Damaszek i Samarię

1 Wyrok na Damaszek:
Oto Damaszek przestanie być miastem,
stanie się stosem gruzów.
2 Na zawsze opuszczone jego miasta¹
będą pastwiskiem dla trzód,
które się [tam] pokładą,
i nikt ich nie spłoszy.
3 Odbiorą warownię Efraimowi,
a królestwo Damaszkowi.
Z resztą zaś Aramu stanie się
tak, jak z chlubą synów Izraela -
wyrocznia Pana Zastępów.
4 W owym dniu chwała Jakuba zmaleje,
i tłuste jego ciało wychudnie.
5 ² I stanie się tak,
jak kiedy żniwiarz chwyta w garść zboże na pniu,
a ramię jego ścina kłosy;
i jak gdy zbierają kłosy w dolinie Refaim,
6 tak że zostaje na niej pokłosie;
albo jak przy otrząsaniu oliwki: zostają
dwie lub trzy jagody na samym wierzchołku,
cztery lub pięć na gałęziach owocowego drzewa -
wyrocznia Pana, Boga Izraela.
7 W owym dniu patrzeć będzie człowiek na swego Stwórcę
i jego oczy się zwrócą ku Świętemu Izraela.
8 Nie popatrzy więcej na ołtarze, dzieło rąk swoich,
ani nie rzuci okiem na to, co uczyniły jego palce:
na aszery i stele słoneczne.
9 W owym dniu twe miasta warowne będą jak tamte,
opuszczone przez Amorytów i Chiwwitów,
które opuścili przed synami izraelskimi.
Staną się one pustynią,
10 bo zapomniałeś Boga, twego Zbawiciela,
i nie pamiętałeś o Skale twej obrony.
Dlatego sadzisz rozkoszne sadzonki
i rozsiewasz obce rośliny³.
11 Sprawiasz, że rosną w dniu,
w którym je zasadziłeś,
i rano, gdy posiałeś, przywodzisz do rozkwitu,
ale zniknie żniwo w dzień choroby,
a ból będzie nieuleczalny.
12 Ach, wrzawa mnogich ludów!
jak łoskot morza, tak huczą.
Ach, rozgwar narodów!
jak szum fal potężnych, tak szumią.
13 <Narody szumią, jak szumią wezbrane wody>,
ale [Pan] je zgromi, i umkną daleko:
będą porwane na góry jak plewa przez wicher
i jak tuman kurzu przez burzę.
14 W czasie wieczornym, toż to był strach;
przed ranem, już go nie ma.
Taki jest dział naszych łupieżców,
taki los naszych rabusiów.

Iz 17, 2 - Popr. wg LXX; hebr.: "miasta Aroeru".

Iz 17, 5 - Tyle zostanie z Izraela, ile kłosów na ściernisku lub jagód na drzewie po otrzęsieniu go.

Iz 17, 10 - Być może aluzja do kultu, który później odbierał Adonis (por. Iz 1,19; Iz 65,3; Iz 66,17; Ez 8,14).

Proroctwo przeciw Kusz

1 Ach, kraju brzęczących skrzydeł,
leżących za rzekami Kusz¹,
2 wysyłasz posłów przez morze,
na łódkach papirusowych po wodzie!
«Idźcie, posłańcy pospieszni,
do ludności rosłej i o skórze brązowej,
do narodu co budzi trwogę, odkąd istnieje,
do ludności potężnej i zdobywczej,
której kraj przecinają rzeki».
3 Wy wszyscy mieszkańcy świata,
wszyscy zaludniający ziemię,
patrzcie, jak na górach znak się podnosi!
Słuchajcie, jak się głos trąby rozlega!
4 Albowiem tak mi rzekł Pan:
«Z miejsca, gdzie jestem, patrzę niezmącony,
niby ciepło pogodne² przy świetle słońca,
niby obłok rosisty w upalne żniwo».
5 Bo przed winobraniem, gdy kwiaty opadną
i zawiązany owoc stanie się dojrzewającym gronem,
wtedy On obetnie gałązki winne nożycami,
a odrośle odciąwszy odrzuci.
6 Wszyscy razem pozostaną dla górskich ptaków drapieżnych
i dla dzikich zwierząt na ziemi.
Drapieżne ptaki na nich żerować będą latem,
a wszystka dzika zwierzyna na nich przezimuje.
7 Wówczas przyniesie ofiary dla Pana Zastępów naród rosły o brązowej skórze, naród budzący postrach zawsze, odkąd istnieje, ludność potężna i zdobywcza, której kraj przecinają rzeki, na miejsce [znane z] imienia Pana Zastępów, na górę Syjon.

Iz 18, 1 - Dawna nazwa Etiopii, tu rozciągnięta też na Egipt ze względu na jego nubijską dynastię faraonów, którzy wysłali posłów do Achaza i Ezechiasza, by stworzyć ligę antyasyryjską.

Iz 18, 4 - Na podstawie ostatnich odkryć przypuszcza się tu nazwę jednego z miesięcy letnich.

Przeciw Egiptowi

1 Wyrok na Egipt.
Oto Pan, wsiadłszy na lekki obłok,
wkroczy do Egiptu.
Zadrżą przed Nim bożki egipskie,
omdleje serce Egiptu w jego piersi.
2 Uzbroję Egipcjan jednych przeciw drugim,
i walczyć będzie brat przeciw bratu,
przyjaciel przeciw przyjacielowi, miasto przeciw miastu,
królestwo przeciw królestwu.
3 Dozna wstrząsu duch ożywiający Egipt,
a jego zaradność zniweczę.
Więc radzić się będą bożków i czarodziejów,
wróżów i czarnoksiężników.
4 Wydam Egipcjan w ręce srogiego pana;
okrutny król będzie nimi władał -
wyrocznia Pana, Boga Zastępów.
5 Zginą wody z morza,
rzeka opadnie i wyschnie,
6 kanały poczną cuchnąć,
ramiona Nilu w Egipcie zmaleją i wyschną;
trzcina i sitowie powiędną.
7 Ogołocone będą brzegi Nilu,
cała roślinność Nilu uschnie,
wyginie, i już jej nie będzie.
8 Rybacy będą wzdychali i zasmucą się
wszyscy, którzy wędkę zarzucają w Nilu;
a ci, którzy rozciągają sieci na powierzchni wody,
będą rozpaczali.
9 Wstydu doznają pracujący koło lnu,
gręplarki i tkacze najbielszego płótna.
10 Przedsiębiorcy będą załamani,
a wszyscy najemnicy - zgnębieni na duchu.
11 O, jak są głupi książęta Soan!
Mądrzy doradcy faraona tworzą głupią radę.
Jakże możecie mówić faraonowi:
«Jestem uczniem mędrców, uczniem dawnych królów?»
12 Gdzie są, proszę, twoi mędrcy?
Niech tobie się pokażą i niech objawią,
co postanowił Pan Zastępów
względem Egiptu.
13 Zgłupieli książęta Soan,
mylą się książęta z Nof,
zwiedli Egipt naczelnicy jego nomów.
14 Pan rozlał w nich ducha obłędu;
oni zwiedli Egipt na błędną drogę,
w każdym jego dziele,
podobnie jak pijak wymiotujący schodzi ze swej drogi.
15 I Egipt nie osiągnie żadnego dzieła z tych,
których dokonuje głowa i ogon, palma i sitowie¹.

Nawrócenie się Egiptu i Asyrii²

16 W ów dzień Egipcjanie staną się jak kobiety: będą drżeć i będą się lękać na widok poruszenia ręki, którą Pan Zastępów podniesie przeciw nim. 17 Wtedy Ziemia Judzka stanie się postrachem Egiptu. Ile razy mu się ją przypomni, strach go ogarnie z powodu zamiaru, który Pan Zastępów powziął przeciwko niemu. 18 W ów dzień będzie pięć miast w kraju egipskim, mówiących językiem kananejskim, które przysięgać będą na Pana Zastępów; jedno z nich będzie zwane Ir-Haheres³. 19 W ów dzień będzie się znajdował ołtarz Pana pośrodku kraju Egiptu, a przy jego granicy stela na cześć Pana. 20 Będą to znaki i świadectwa o Panu Zastępów w kraju egipskim. Kiedy wobec ciemiężycieli zawezwą Pana na pomoc, pośle im wybawiciela, który będzie ich bronił i ocali. 21 Wtedy Pan da się poznać Egipcjanom; Egipcjanie zaś nie tylko uznają Pana w ów dzień, ale czcić Go będą ofiarami ze zwierząt i z pokarmów, składać też będą śluby Panu i wypełnią je. 22 Choć Pan dotknie ciężko Egipcjan, przecież ich uzdrowi; oni zaś nawrócą się do Pana, który ich wysłucha i uleczy.
23 W ów dzień będzie otwarta droga z Egiptu do Asyrii. Asyria przyjdzie do Egiptu, a Egipt do Asyrii. Lecz Egipt służyć będzie Asyrii. 24 W ów dzień Izrael, trzeci kraj z Egiptem i z Asyrią, będzie błogosławieństwem pośrodku ziemi. 25 Pan Zastępów pobłogosławi mu, mówiąc: «Błogosławiony niech będzie Egipt, mój lud, i Asyria, dzieło moich rąk, i Izrael, moje dziedzictwo».

Iz 19, 15 - Por. Iz 9,13n. "Głowa, palma" - to czynniki rządzące; "ogon, sitowie" - lud prosty.

Iz 19, 16-25 - Przepowiednia przyszłego nawrócenia się Egiptu i Asyrii, tradycyjnych wrogów Izraela; przyjmą oni prawdziwą religię Pana. Ważna idea powszechnej religii narodów w dobie mesjańskiej.

Iz 19, 18 - Tj. "Miasto Słońca", czyli Heliopolis, albo może "Miasto Burzyciela" (Aleksandra Wielkiego), czyli Aleksandria.

Klęska Aszdodu

1 W roku, w którym naczelny dowódca¹ wysłany przez Sargona, króla asyryjskiego, przybył pod Aszdod, przypuścił szturm do miasta i zdobył je, 2 w tym samym czasie Pan przemówił do Izajasza, syna Amosa, tymi słowami: «Idź, rozwiąż wór z bioder twoich, zdejm też obuwie z nóg twoich!» Ten zaś uczynił tak, chodząc nago i boso. 3 Wówczas Pan powiedział: «Jak sługa mój, Izajasz, chodził nago i boso trzy lata, jako znak i dziwny symbol dotyczący Egiptu i kraju Kusz, 4 tak król asyryjski uprowadzi jeńców z Egiptu i wygnańców z Kusz, młodych i starych, nagich i bosych, i z obnażonymi pośladkami - na hańbę Egiptu».
5 Zalękną się i zarumienią z powodu kraju Kusz, ich nadziei, i z powodu Egiptu, ich chluby. 6 I powiedzą w ów dzień mieszkańcy tego wybrzeża: «Oto, co się stało z tym, w którym położyliśmy nadzieję i do którego uciekaliśmy się o pomoc, ażeby nas wyrwał od króla asyryjskiego! A teraz jak się ocalimy my sami?»

Iz 20, 1 - Inni tłum. jako imię własne "Tartan" (por. 2 Krl 18,17). Aszdod został zdobyty za Sargona II w r. 711.

Zapowiedź upadku Babilonu

1 Wyrok na pustynię nadmorską¹.
Jak huragany przelatujące nad Negebem,
tak on przychodzi z pustyni,
z okolicy strasznej.
2 Widzenie przytłaczające zwiastowano mi:
Rozbójnik rabuje,
niszczyciel niszczy.
«Elamie, wychodź!
Medio, oblegaj!
Wszystkim jękom
kres położę».
3 Dlatego dreszcz przeniknął me biodra,
chwyciły mnie skurcze bolesne
jak bóle rodzącej;
zbyt jestem udręczony, by słyszeć,
nazbyt przerażony, aby widzieć.
4 Serce moje w obłędzie,
przejęła mię groza;
zmrok przeze mnie upragniony
zmienił mi się na postrach.
5 Zastawiają stół,
nakrywają obrusem,
jedzą, piją...
«Wstańcie, książęta!
Namaśćcie tarcze!»
6 Bo tak powiedział do mnie Pan:
«Idź, postaw wartownika,
iżby doniósł, co zobaczy.
7 Gdy ujrzy poczet jazdy,
jeźdźców na koniach parami,
jeźdźców na osłach,
jeźdźców na wielbłądach,
niech patrzy uważnie,
z wielką uwagą!»
8 I zawołał strażnik:
«Na wieży strażniczej, o Panie,
stoję ciągle we dnie,
na placówce mej warty
co noc jestem na nogach».
9 A oto przybywają jezdni,
jeźdźcy na koniach parami.
Odezwał się jeden i rzekł:
«Upadł Babilon, upadł²,
i wszystkie posągi jego bożków
strzaskane na ziemi!»
10 O mój ty [ludu] wymłócony
i wytłuczony na klepisku!
Co usłyszałem od Pana Zastępów,
Boga Izraelowego, to ci oznajmiłem.

Odpowiedź dla Edomitów

11 Wyrok na Edom.
Ktoś krzyczy do mnie z Seiru:
«Stróżu, która to godzina nocy?
Stróżu, która to godzina nocy?»³
12 Stróż odrzekł:
«Przychodzi ranek, a także noc.
Jeśli chcecie pytać, pytajcie,
nawróćcie się, przyjdźcie!»

Wyrok na Arabię

13 Wyrok na Arabię.
Którzy w zaroślach na stepie nocujecie,
wy, gromady Dedanitów,
14 wynieście wodę naprzeciw spragnionych!
Mieszkańcy kraju Tema,
z chlebem waszym wyjdźcie
na spotkanie uchodźców!
15 Bo przed rzezią uciekli,
przed mieczem dobytym,
przed łukiem napiętym,
przed wirem walki.
16 Albowiem tak powiedział Pan do mnie: «Jeszcze jeden rok taki, jak rok najemnika, a skończy się cała chluba Kedaru. 17 Ostatek też z pocztu łuczników, dzielnych synów Kedaru, będzie bardzo nieliczny; tak Pan, Bóg Izraela, powiedział».

Iz 21, 1 - Dolna część Babilonii nad Zatoką Perską.

Iz 21, 9 - Okrzyk triumfu podjęty w Ap 14,8; Ap 18,2.

Iz 21, 11 - Edomici, zwyciężeni przez Sargona II w r. 711, pytają Proroka, jak długo trwać będzie ich niewola.

Prorocza mowa przeciw Jerozolimie

1 Wyrok na Dolinę Widzenia¹.
Co ci jest, proszę, że całe wylegasz
na taraso dachów,
2 o pełne zgiełku, miasto wrzaskliwe,
stolico rozbawiona?
Twoi zabici nie legli od miecza
ani nie zginęli na wojnie.
3 Wodzowie twoi wszyscy razem uciekli,
wzięci są do niewoli bez użycia łuku.
Waleczni twoi wszyscy razem związani,
[choć] uszli daleko.
4 Dlatego rzekłem: «Odwróćcie wzrok ode mnie,
żebym mógł gorzko płakać.
Nie próbujcie mnie pocieszać
nad zagładą Córy mego ludu!»
5 Bo to dzień popłochu, zdeptania i rozsypki,
zrządzony przez Pana, Boga Zastępów.
W Dolinie Widzenia ktoś mur rozwala,
i krzyk się wzbija ku górze.
6 Elam podniósł kołczan,
Aram zaprzągł konie,
Kir odsłonił tarczę.
7 Twe najpiękniejsze doliny
są pełne rydwanów, a jezdni
ustawili się naprzeciw bramy.
8 Tak odkrył [wróg] osłonę Judy.

Przeciw przygotowaniom wojennym

Tyś spoglądało² w ów dzień
na zbrojownię w Domu Lasu³.
9 Widzieliście też, jak były liczne
szczerby w murach Miasta Dawidowego;
zebraliście wodę w Niższej Sadzawce;
10 przeliczyliście domy w Jeruzalem
i zburzyliście budynki, by wzmocnić mur miejski.
11 Między dwoma murami urządziliście zbiornik
na wodę Starej Sadzawki;
ale nie zważaliście na Twórcę tych rzeczy
ani dostrzegaliście Tego, który je z dawna ukształtował.
12 Pan zaś, Bóg Zastępów, wezwał [was] w ów dzień
do płaczu i do żałoby,
do ostrzyżenia się i do przyodziania woru.
13 A tymczasem [nic, tylko]: uciecha i zabawa,
zabijanie wołów i zarzynanie baranów,
zajadanie mięsa i zapijanie winem:
«Jedzmy i pijmy, bo jutro pomrzemy!»
14 Lecz Pan Zastępów dał się słyszeć uszom moim:
«Na pewno ta nieprawość nie będzie wam odpuszczona,
dopóki nie pomrzecie».
Powiedział Pan, Bóg Zastępów.

Proroctwo o Szebnie i Eliakimie

15 Tak mówi Pan, Bóg Zastępów:
Idź, wejdź do tego ministra,
do Szebny, zarządcy pałacu,
16 który sobie wykuwa grobowiec wysoko
i w skale drąży dla siebie komnatę:
«Co ty tu posiadasz i kogo ty masz tutaj,
żeś sobie tu wyciosał grobowiec?»
17 Oto Pan zrzuci cię, człowiecze,
z wielkim rozmachem
i uchwyci cię jednym chwytem,
18 i tocząc cię zwinie w kłębek
jak piłkę, [rzucając] po ziemi przestronnej.
Tam umrzesz i tam pójdą
pojazdy, z których się chlubiłeś,
o ty, zakało domu twego pana!
19 Gdy strącę cię z twego urzędu
i przepędzę cię z twojej posady,
20 tegoż dnia powołam sługę mego,
Eliakima, syna Chilkiasza.
21 Oblokę go w twoją tunikę,
przepaszę go twoim pasem,
twoją władzę oddam w jego ręce:
on będzie ojcem dla mieszkańców Jeruzalem
oraz dla domu Judy.
22 Położę klucz domu Dawidowego
na jego ramieniu;
gdy on otworzy, nikt nie zamknie,
gdy on zamknie, nikt nie otworzy⁴.
23 Wbiję go jak kołek
na miejscu pewnym;
i stanie się on tronem chwały
dla domu swego ojca.
24 Na nim zawieszą całą chlubę jego domu ojcowskiego - młode pędy i odrośle - wszystkie drobne naczynia, od czarek do wszelakich dzbanów. 25 W ów dzień, mówi Pan Zastępów, kołek wbity na miejscu pewnym nie wytrzyma, lecz złamie się i spadnie, a cały ciężar, który na nim wisiał, roztrzaska się. Albowiem Pan powiedział.

Iz 22, 1 - Tj. Jerozolimę, LXX: "Syjon". Krytycy poprawiają na "Dolinę Hinnom" (Gehennę) przy Jerozolimie. Po pierwszych zwycięstwach króla Ezechiasza Izajasz hamuje entuzjazm Judy zapowiadając klęskę, być może najazd Sennacheryba.

Iz 22, 8 - "Tyś spoglądało": podmiotem jest miasto Jeruzalem.

Iz 22, 8 - "Dom Lasu" = wielka sala z kolumnami w pałacu królewskim w Jerozolimie (por. 1 Krl 7,2-5).

Iz 22, 22 - Ojcowie Kościoła i liturgia kierując się zastosowaniem tego tekstu w Ap 3,7, widzą tu w Eliakimie typ Mesjasza.

Wyrok na Tyr i Sydon

1 ¹ Wyrok na Tyr.
Jęknijcie, okręty Tarszisz,
bo wasza przystań [warowna] zniszczona.
Gdy z kraju Kittim² wracały,
odebrały tę wieść.
2 Jęczcie, mieszkańcy wybrzeża,
kupcy z Sydonu,
których posłańcy przeprawiali się przez morze
3 o bezmiernych wodach.
Ziarno znad Szichoru³, żniwo znad Rzeki
było dochodem Tyru
i było przedmiotem handlu z narodami.
4 Zawstydź się, Sydonie,
bo morze przemówiło, <przystań morska rzekła>:
«Nie czułam bólu porodu i nie porodziłam,
nie dałam wychowania chłopcom ani dziewczętom rozwoju».
5 Gdy Egipcjanie posłyszą taką wieść,
jak ta o Tyrze,
wić się będą z żalu.
6 Przeprawcie się do Tarszisz, jęczcie,
mieszkańcy wybrzeża!
7 Czy to jest wasze wesołe miasto,
którego początek sięga dawnych czasów,
którego nogi zdążają daleko,
by się [tam] osiedlić?
8 Kto zgotował taki los Tyrowi
rozdającemu korony,
którego kupcy byli książętami,
a przekupnie ludźmi szanowanymi w świecie?
9 Pan Zastępów to postanowił,
żeby upokorzyć pychę
całej jego świetności
i poniżyć wszystkich wielmożów świata.
10 Uprawiaj twą ziemię, o Córo Tarszisz!
Portu już nie ma⁴.
11 Wyciągnął On rękę na morze,
zatrząsł królestwami,
Pan nakazał w sprawie Kanaanu,
by zburzyć jego warownie.
12 Rzekł On: «Nie będziesz się więcej radować,
Dziewico zhańbiona, Córo Sydonu!
Wstań, przepraw się do Kittim:
tam również nie zaznasz spokoju».
13 Oto kraj Chaldejczyków -
<naród ten nie istniał,
Asyria go założyła dla dzikich zwierząt> -
oni to wznieśli swe wieże;
zrównali z ziemią zamki Sydonu,
obrócili go w gruzy.
14 Zawyjcie, okręty Tarszisz,
bo wasz gród [morski] - spustoszony.

Poddaństwo Tyru

15 Stanie się w ów dzień, iż Tyr pójdzie w zapomnienie na siedemdziesiąt lat, według miary dni jednego króla. Pod koniec siedemdziesięciu lat przydarzy się Tyrowi, jak nierządnicy z piosenki:
16 «Weźmij cytrę, obejdź miasto,
nierządnico zapomniana!
Zagraj dobrze, mnóż piosenki,
ażebyś się przypomniała!»
17 Przyjdzie więc do tego, pod koniec siedemdziesięciu lat, że Pan nawiedzi Tyr. Ten zaś powróci do swego zarobkowania i odda się nierządowi ze wszystkimi królestwami świata na powierzchni ziemi⁵. 18 Ale jego zarobek i jego zysk będą poświęcone Panu i nie będą gromadzone ani przechowywane. Albowiem jego zarobek będzie użyty dla tych, którzy przebywają przed obliczem Pana, żeby mogli jeść do syta i przyodziewać się wystawnie.

Iz 23, 1-4 - Tekst skażony.

Iz 23, 1 - "Kittim" - tutaj Cypr.

Iz 23, 3 - Tj. Czarny Nil.

Iz 23, 10 - Tekst skażony.

Iz 23, 17 - Przenośnia: stosunki handlowe Tyru.

Apokalipsa Izajasza¹

Powszechny sąd Boży nad światem

1 Oto Pan pustoszy ziemię,
niszczy ją i przewraca jej powierzchnię,
a mieszkańców jej rozprasza.
2 I będzie [dotknięty] jak lud, tak kapłan,
jak sługa, tak jego pan, jak służąca, tak jej pani,
jak nabywca, tak sprzedawca, jak pożyczkę dający, tak biorący ją,
jak wierzyciel, tak jego dłużnik.
3 Okropnie spustoszona będzie ziemia
i bezgranicznie rozdrapana,
bo Pan wydał taki wyrok.
4 Żałośnie wygląda ziemia, zmarniała;
świat opadł z sił, niszczeje,
niebo wraz z ziemią się wyczerpały.
5 Ziemia została splugawiona przez swoich mieszkańców,
bo pogwałcili prawa,
przestąpili przykazania,
złamali wieczyste przymierze.
6 Dlatego ziemię pochłania przekleństwo,
a jej mieszkańcy odpokutowują;
dlatego się przerzedzają mieszkańcy ziemi
i mało ludzi zostało.

Zniszczone miasto

7 Młode wino w smutku, winnica podupadła,
wzdychają wszyscy ludzie wesołego serca.
8 Ustała wesołość bębenków,
ucichła wrzawa hulających,
umilkł wesoły dźwięk cytr.
9 Nie piją wina wśród pieśni,
sycera gorzknieje pijakom.
10 Zburzone jest miasto² chaosu,
dom każdy zamknięty od wejścia.
11 Na ulicach narzekanie na brak wina.
Minęła wszelka radość,
wesele odeszło z ziemi.
12 Tylko pustka została w mieście
i brama rozbita w kawałki.
13 Tak bowiem będzie na środku ziemi
pomiędzy narodami,
jak przy otrząsaniu oliwek,
jak ostatki winogron po winobraniu.
14 Ci³ to podniosą swój głos,
sławić będą majestat Pana,
wzniosą okrzyki od strony morza.
15 Dlatego na Wschodzie czcić będą Pana,
na wyspach morskich imię Pana,
Boga Izraelowego.
16 Od krańca ziemi słyszeliśmy pienia:
«Chwała Sprawiedliwemu!»
Lecz ja rzekłem: «Mam tajemnicę,
groźną mam tajemnicę, biada mi!
Wiarołomni działają zdradliwie,
wiarołomni dopuścili się zdrady».
17 Groza i dół, i sidło
na ciebie, mieszkańcu ziemi:
18 kto umknie przed krzykiem grozy,
wpadnie w dół,
a kto się wydostanie z dołu,
w sidła się omota!⁴

Dalszy ciąg poematu o sądzie ostatecznym

Tak, upusty otworzą się w górze
i podwaliny ziemi się zatrzęsą.
19 Ziemia rozpadnie się w drobne kawałki,
ziemia pękając wybuchnie,
ziemia zadrgawszy zakołysze się,
20 ziemia się mocno będzie zataczać jak pijany
i jak budka [na wietrze] będzie się chwiała;
grzech jej zaciąży nad nią,
tak iż upadnie i już nie powstanie.
21 Nastąpi w ów dzień to, iż Pan skarze
wojsko niebieskie tam, w górze⁵
i królów ziemskich tu - na dole.
22 Zostaną zgromadzeni, uwięzieni w lochu;
będą zamknięci w więzieniu,
a po wielu latach będą ukarani.
23 Księżyc się zarumieni, słońce się zawstydzi⁵,
bo zakróluje Pan Zastępów
na górze Syjon i w Jeruzalem:
wobec swych starców będzie uwielbiony.

Iz 24, 1 - Iz rozdz. 24-27 [->Iz 24,1] jest to część księgi treścią i formą wyodrębniona, najpóźniej napisana. Po sądach i wyrokach na pojedyncze narody, teraz jest mowa o powszechnym ostatecznym sądzie Bożym nad wszystkimi narodami. Przeplatają się tu eschatologiczne opisy sądu i końca świata z dziękczynnymi pieśniami wybranych. Styl apokaliptyczny zastosowany jest w: Dn, Za rozdz. 9-14 [->Za 9,1] i apokryficznej Księdze Henocha.

Iz 24, 10 - Nie wiadomo jakie, może Babilon jako typ stolicy zła moralnego, albo Jerozolima jako typ miasta zniszczonego.

Iz 24, 14 - Ocaleni z ogólnej zagłady, wybrani, zbawieni.

Iz 24, 18 - Por. Jr 48,43n.

Iz 24, 21.23 - Sens: nastąpi koniec kultów astralnych.

Dziękczynna pieśń wybawionych

1 Panie, Tyś Bogiem moim!
Sławić Cię będę i wielbić Twe imię,
bo dokonałeś przedziwnych zamierzeń
z dawna powziętych, niezmiennych, prawdziwych;
2 bo zamieniłeś miasto w stos gruzów,
warowny gród w rumowisko.
Zamek pysznych, by się nie stał miastem,
nie będzie odbudowany na wieki.
3 Przeto lud mocny Cię chwali,
miasto narodów przemożnych czci Ciebie.
4 Bo Tyś jest ucieczką dla biednych,
dla ubogich podporą w utrapieniu;
Tyś osłoną przed deszczem,
Tyś ochłodą przed skwarem;
bo tchnienie przemożnych
jest jak deszcz zimowy,
5 jak spiekota na suchym stepie.
Ty uśmierzysz wrzawę pysznych;
jak upał cieniem chmury,
tak pieśń ciemięzców zostanie stłumiona.

Uczta mesjańska

6 Pan Zastępów przygotuje
dla wszystkich ludów na tej górze¹
ucztę z tłustego mięsa, ucztę z wybornych win,
z najpożywniejszego mięsa, z najwyborniejszych win.
7 Zedrze On na tej górze zasłonę,
zapuszczoną na twarz wszystkich ludów,
i całun, który okrywał wszystkie narody;
8 raz na zawsze zniszczy śmierć².
Wtedy Pan Bóg otrze
łzy z każdego oblicza²,
odejmie hańbę od swego ludu
na całej ziemi,
bo Pan przyrzekł.
9 I powiedzą w owym dniu: Oto nasz Bóg,
Ten, któremuśmy zaufali, że nas wybawi;
oto Pan, w którym złożyliśmy naszą ufność:
cieszmy się i radujmy z Jego zbawienia!
10 Albowiem ręka Pana
spocznie na tej górze.
Moab zaś będzie rozdeptany u siebie,
jak się depcze słomę na gnojowisku;
11 i wyciągnie tam na środku swe ręce,
jak pływak je wyciąga przy pływaniu,
lecz [Pan] upokorzy jego pychę
razem z wysiłkami jego rąk.
12 Niezdobytą twierdzę twoich murów
On zgniecie, zwali, zrzuci w proch na ziemię.

Iz 25, 6 - Tj. na Syjonie. Uczta mesjańska po sądzie ostatecznym, szczęście wybranych. Ten opis przygotowuje przypowieść w Mt 22,2-10.

Iz 25, 8 - "Śmierć" - por. Iz 65,19; 1 Kor 15,26; Ap 21,4; "oblicza": por. Jr 31,16; Ap 7,17; Ap 21,4.

Druga pieśń dziękczynna za zwycięstwo

1 W ów dzień śpiewać będą
tę pieśń w Ziemi Judzkiej:
«Miasto mamy potężne;
On jako środek ocalenia
sprawił mury i przedmurze.
2 Otwórzcie bramy!
Niech wejdzie naród sprawiedliwy,
dochowujący wierności;
3 jego charakter stateczny
Ty kształtujesz w pokoju,
w pokoju, bo Tobie zaufał.
4 Złóżcie nadzieję w Panu na zawsze,
bo Pan jest wiekuistą Skałą!
5 Bo On poniżył przebywających na szczytach,
upokorzył miasto niedostępne,
upokorzył je aż do ziemi,
sprawił, że w proch runęło:
6 podepcą je nogi, nogi biednych
i stopy ubogich».

Psalm eschatologiczny

7 Ścieżka sprawiedliwego jest prosta,
Ty równasz prawą drogę sprawiedliwego.
8 Także na ścieżce Twoich sądów,
o Panie, my również oczekujemy Ciebie;
imię Twoje i pamięć o Tobie
to upragnienie duszy.
9 Dusza moja pożąda Ciebie w nocy,
duch mój - poszukuje Cię w mym wnętrzu;
bo gdy Twe sądy jawią się na ziemi,
mieszkańcy świata uczą się sprawiedliwości.
10 Jeżeli okazać łaskę złoczyńcy,
on nie nauczy się sprawiedliwości.
Nieprawość on czyni na ziemi prawych
i nie dostrzega majestatu Pana.
11 Panie, Twa ręka wzniesiona.
Oni jej nie dostrzegają. Niech ujrzą ku swemu zawstydzeniu
zazdrosną dbałość Twoją o lud;
ogień zaś zgotowany dla Twych wrogów niech ich pożre!
12 Panie, użyczysz nam pokoju,
bo i wszystkie nasze dzieła Tyś nam zdziałał!¹
13 Panie, Boże nasz, inni panowie niż Ty nas opanowali,
ale my Ciebie samego, Twoje imię wysławiamy.
14 Umarli nie ożyją, nie zmartwychwstaną cienie²,
dlatego że Tyś ich skarał i unicestwił
i zatarłeś wszelką o nich pamięć.
15 Pomnożyłeś naród, o Panie, pomnożyłeś naród,
rozsławiłeś się,
rozszerzyłeś wszystkie granice kraju.
16 Panie, w ucisku szukaliśmy Ciebie³,
słaliśmy modły półgłosem,
kiedyś Ty chłostał.
17 Jak brzemienna, bliska chwili rodzenia
wije się, krzyczy w bólach porodu,
takimi myśmy się stali przed Tobą, o Panie!
18 Poczęliśmy, wiliśmy się z bólu, jakbyśmy mieli rodzić;
ducha zbawczego⁴ nie wydaliśmy ziemi
i nie przybyło mieszkańców na świecie.
19 Ożyją Twoi umarli, zmartwychwstaną ich trupy,
obudzą się i krzykną z radości
spoczywający w prochu,
bo rosa Twoja jest rosą światłości,
a ziemia wyda cienie zmarłych⁵.

Proroctwo eschatologiczne

20 Idź, mój ludu, wejdź do swoich komnat
i zamknij drzwi za sobą!
Skryj się na małą chwilę,
aż gniew przeminie:
21 bo oto Pan wychodzi ze swojego miejsca,
by karać niegodziwość mieszkańców ziemi,
a ziemia ukaże krew, którą nasiąkła,
i pomordowanych kryć dłużej nie będzie.

Iz 26, 12 - Por. Ef 2,10.

Iz 26, 14 - Mowa o znikomości obcych władców. Por. Iz wiersz 19.

Iz 26, 16 - Tekst skażony.

Iz 26, 18 - Popr. wg LXX; hebr. łączy: "urodziliśmy wiatr".

Iz 26, 19 - Mowa o zmartwychwstaniu umarłych (por. Ez 37,1-14; 2 Mch 7,9.11.14) lub o odzyskaniu niepodległości przez Izraela (Oz rozdz. 14 [->Oz 14,1]). Rosa w Piśmie św. uchodzi za przyczynę rozkwitu życia.

1 W ów dzień Pan ukarze swym mieczem
twardym, wielkim i mocnym,
Lewiatana, węża płochliwego,
Lewiatana, węża krętego;
zabije też potwora morskiego¹.

Pieśń o winnicy Pańskiej²

2 W ów dzień [powiedzą]:
Winnica urocza! Śpiewajcie o niej!
3 Ja, Pan, jestem jej stróżem;
podlewam ją co chwila,
by jej co złego nie spotkało,
strzegę jej w dzień i w nocy.
4 Nie czuję gniewu³.
Niech Mi kto sprawi [w niej] ciernie i głogi!
Wypowiem mu wojnę,
spalę je wszystkie razem!
5 Albo raczej niech się uchwyci mojej opieki,
i zawrze pokój ze Mną,
pokój ze Mną niech zawrze!

Łaska dla Jakuba, kara dla ciemięzcy

6 W przyszłości Jakub się zakorzeni,
Izrael zakwitnie i rozrośnie się,
i napełni powierzchnię ziemi owocami.
7 Czy uderzył go On tak, jak uderzył jego katów?
Czy zabił, jak pozabijał jego zabójców?⁴
8 Wygnaniem, zsyłką wywarł odwet na mieście;
przepędził je swoim gwałtownym podmuchem
jakby w dzień wschodniego wiatru⁵.
9 Toteż wina Jakuba przez to będzie zmazana;
i ten będzie cały owoc usunięcia jego grzechu;
wszystkie kamienie ołtarza przeznaczy on na
pokruszenie jak kamienie wapienne.
Nie będą stać już aszery ni stele słoneczne⁶.
10 Ponieważ warowne miasto⁷ stanie się pustkowiem,
siedzibą wyludnioną i jak pustynia opustoszałą.
Tam pasać się będzie stado cieląt
i tam kłaść się i skubać jego gałązki.
11 Gałęzie jego uschnąwszy odłamią się:
przyjdą kobiety i popalą je.
Bo jest to naród nierozumny.
Dlatego nie zmiłuje się nad nim jego Stwórca
ani mu Stworzyciel jego nie okaże litości.

Proroctwo

12 Stanie się w ów dzień, że Pan
wymłóci kłosy - od Rzeki
aż do Potoku Egipskiego;
i wy, synowie Izraela, wszyscy co do jednego
będziecie zgromadzeni.
13 W ów dzień zagrają na wielkiej trąbie⁸,
i wtedy przyjdą zagubieni w kraju Asyrii
i rozproszeni po kraju egipskim,
i uwielbią Pana
na świętej górze, w Jeruzalem.

Iz 27, 1 - Symbole nieprzyjaciół Boga.

Iz 27, 2 - Tj. o Izraelu. Jest to odpowiednik Iz 5,1-7.

Iz 27, 4 - Inni popr.: "Nie mam muru".

Iz 27, 7 - Tekst popr. wg tekstu z Qumran, LXX, syr. Sens: Bóg lżej ukarał Izraela niż jego prześladowców.

Iz 27, 8 - "Na mieście" - miasto nie nazwane, w hebr. oznaczone tylko rodzajnikiem, może być miastem nieprzyjaciół, oprawców Izraela (Niniwa, Babilon) albo miastem Izraela, tj. Jerozolimą. "Wschodni wiatr" w Palestynie: chamsin.

Iz 27, 9 - Izrael skutecznie nawróci się do Boga, niszcząc u siebie wszelkie ślady bałwochwalstwa.

Iz 27, 10 - Zob. przypis do Iz 27,8.

Iz 27, 13 - Por. Jl 2,1n.

Mowy przeciw Samarii, Jerozolimie i narodom pogańskim

Przestroga dla Samarii

1 Biada pysznej koronie pijaków Efraima¹,
więdnącemu kwieciu jego wspaniałej ozdoby,
którą żyzna dolina [nosi] na szczycie!
[Biada] zamroczonym winem!
2 Oto ktoś przez Pana [posłany], mocny i potężny²,
jak burza gradowa,
jak niszczycielska trąba powietrzna,
jak nawałnica wód gwałtownie wzbierających,
[wszystko] na ziemię z mocą rzuci.
3 Nogami zdeptana będzie
pyszna korona pijaków Efraima,
a więdnące kwiecie jego wspaniałej ozdoby,
którą żyzna dolina [nosi] na szczycie,
4 będzie jak wczesna figa przed nadejściem lata:
kto ją zobaczy, zrywa
i połyka chciwie, ledwie wziął do ręki.
5 W owym dniu Pan Zastępów będzie
koroną chwały i ozdobnym diademem
dla Reszty swego ludu,
6 i natchnieniem sprawiedliwości
dla zasiadającego w sądzie,
i natchnieniem męstwa
dla odpierających natarcie u bramy.

Mowa przeciw kapłanom i fałszywym prorokom

7 Również i ci chodzą chwiejnie na skutek wina,
zataczają się pod wpływem sycery.
Kapłan i prorok chodzą chwiejnie na skutek sycery,
wino zawróciło im w głowie,
zataczają się pod wpływem sycery,
chodzą jak błędni, miewają zwidzenia,
potykają się, gdy odbywają sądy.
8 Zaiste, wszystkie stoły są pełne zwymiotowanych brudów;
nie ma miejsca [czystego].
9 «Kogo to chce on uczyć wiedzy?
Komu chce dawać naukę? -
Dzieciom ledwie odstawionym od mleka,
niemowlętom odsadzonym od piersi!
10 Bo: Saw lasaw, saw lasaw; kaw lakaw, kaw lakaw;
zeer szam, zeer szam»³.
11 Zaprawdę, wargami jąkałów
i językiem obcym przemawiać będzie do tego narodu
12 Ten, który mu powiedział:
«Teraz, odpoczynek! Dajcie wytchnąć strudzonemu!
A teraz, spokój!»
Ale nie chcieli Go słuchać.
13 Wtedy będzie do nich mowa Pana:
«Saw lasaw, saw lasaw; kaw lakaw, kaw lakaw;
zeer szam, zeer szam»³,
żeby szli upadli na wznak, i rozbili się,
żeby uwikłali się w sieci i byli schwytani.

Poemat przeciw złym doradcom królewskim

14 Dlatego posłuchajcie słowa Pańskiego,
wy wszyscy, panujący nad tym ludem,
który jest w Jerozolimie.
15 Mówicie: «Zawarliśmy przymierze ze Śmiercią⁴,
i z Szeolem zrobiliśmy układ.
Gdy się rozleje powódź [wrogów],
nas nie dosięgnie,
bo z kłamstwa uczyniliśmy sobie schronisko
i skryliśmy się pod fałszem».

Proroctwo

16 Przeto tak mówi Pan Bóg:
«Oto Ja kładę na Syjonie kamień,
kamień dobrany, węgielny⁵,
cenny, do fundamentów założony.
Kto wierzy, nie potknie się.
17 I wezmę sobie prawo za miarę,
a sprawiedliwość za pion».

Ciąg dalszy poematu

Ale grad zmiecie schronisko kłamstwa,
a wody zaleją kryjówkę.
18 Wasze przymierze ze Śmiercią zostanie zerwane,
i nie ostoi się wasz układ z Szeolem.
Gdy się rozleje powódź [wrogów],
będziecie dla nich na zdeptanie.
19 Ile razy ona przyjdzie, pochwyci was.
Gdy przechodzić będzie każdego ranka,
i we dnie, i w nocy,
blady strach na wieść o niej padnie.
20 Bo za krótkie będzie łóżko, aby się wyciągnąć,
i zbyt wąskie przykrycie, by się nim owinąć.
21 Zaiste, Pan powstanie, jak na górze Perasim⁶,
jak w dolinie Gibeońskiej się poruszy,
by dokonać swego dzieła, swego dziwnego dzieła,
by spełnić swe zadanie, swe tajemnicze zadanie.
22 A teraz przestańcie drwić,
żeby wasze pęta się nie zacieśniły;
słyszałem bowiem rzecz postanowioną
przez Pana, Boga Zastępów:
zniszczenie całego kraju.

Przypowieść o siewcy

23 Nastawcie uszu i słuchajcie głosu mego,
uważajcie i słuchajcie mej mowy!
24 Czyż oracz wciąż tylko orze [pod zasiew],
przewraca i bronuje swą rolę?
25 Czyż raczej, gdy zrówna jej powierzchnię,
nie zasiewa czarnuszki i nie rozrzuca kminu?
Czy nie sieje pszenicy, <zboża⁷>, jęczmienia <i prosa⁷>,
wreszcie orkiszu po brzegach?
26 A ktoś poucza go o tym prawie,
jego Bóg mu to wykłada.
27 Zaprawdę, czarnuszki nie młócą saniami młockarskimi
ani po kminie nie przetaczają walca młockarskiego wozu⁸,
ale bijakiem wybija się czarnuszkę,
a kminek cepami.
28 Zboże mogłoby ulec zmiażdżeniu;
ale nie bez końca młóci je młockarz.
Gdy przetoczy koło swego wozu młockarskiego
wraz z zaprzęgiem, nie zmiażdży go.
29 To również pochodzi od Pana Zastępów,
który przedziwny okazał się w radzie,
niezmierzony w mądrości⁹.

Iz 28, 1 - Tj. Samarii, stolicy Królestwa Izraelskiego, czyli Efraimskiego; miasto wieńczące szczyt wzgórza na kształt korony na głowie.

Iz 28, 2 - Dosł. wg hebr.; "Oto mocny i potężny dla Pana" albo "Pański". Prawdopodobnie chodzi o króla asyryjskiego Sargona II, który zburzył Samarię w r. 721 przed Chr.

Iz 28, 10.13 - Onomatopeiczne wyrazy hebrajskie, naśladujące mówienie dzieci lub pijaków, którymi właśnie biesiadnicy i oddani pijatyce przedrzeźniają prorocze słowa Izajasza, uważając je za niezrozumiałe. Prorok zaś przepowiada swym wrogim słuchaczom, iż usłyszą barbarzyński język (por. 1 Kor 14,21), oczywiście, obcych najeźdźców. Owe wyrazy mogłyby mieć taki sens: "Rozkaz za rozkazem, rozkaz za rozkazem; reguła za regułą, reguła za regułą; trochę tu, trochę tam". Wlg je tłumaczy.

Iz 28, 15 - Por. Mdr 1,16; Syr 14,12. Inni czytają Mot, imię fenickiego bożka.

Iz 28, 16 - Kamień węgielny, nazwa symboliczna. Na nim, tj. na wierze, ma być zbudowana nowa Jerozolima; por. Iz 1,26; Iz 7,9a; Ps 118[117],22n. Aluzje do tego symbolu por. Mt 21,42; Mt 16,18; Ef 2,20; 1 P 2,6n.

Iz 28, 21 - Miejsca zwycięstw Dawida nad Filistynami; por. 2 Sm 5,17-25.

Iz 28, 25 - "Zboża": Słówko hebr. nieznane, opuszczone w LXX i syr., oznacza jakiś rodzaj zboża. "I prosa", dodane przez glosatora? Wg Wlg: "I nie nasieje porządkiem pszenicy i jęczmienia, i prosa, i wyki w miejscach swych?"

Iz 28, 27 - Sanie młockarskie i walec (albo koło od wozu) są to dwa przyrządy służące do młocki. Ziarno wykruszano z kłosów, przeciągając sanie lub przetaczając wózek po kłosach rozłożonych na klepisku.

Iz 28, 29 - Mądrość rolników, dar Boży, jest obrazem Opatrzności Bożej nad Izraelem.

Poemat proroczy o Arielu¹

1 Ach, Arielu, Arielu,
miasto, gdzie obozował Dawid!
Dodajcie rok do roku,
święta niech biegną swym cyklem!
2 Wówczas ucisnę Ariela:
nastanie żałość i wzdychanie.
Ty² będziesz dla mnie jakby Arielem:
3 jak Dawid rozłożę obóz przeciw tobie,
otoczę cię szańcami,
wzniosę przeciw tobie oblężnicze wieże.
4 Wtedy pokornie z ziemi mówić będziesz
i z prochu wyjdą twe słowa stłumione;
twój głos jakby upiora dobędzie się z ziemi,
a mowa twa z prochu wyda się piszczeniem.
5 Jak drobny pył będzie twoich wrogów zgraja,
i jak rozwiane plewy tłum twoich ciemięzców.
A stanie się to nagle, niespodzianie:
6 zostaniesz nawiedzone przez Pana Zastępów
grzmotem, wstrząsami i wielkim hukiem,
huraganem, burzą i płomieniami trawiącego ognia.
7 Jak sen, jak widziadło nocne wyda się
zgraja wszystkich narodów, co przeciw Arielowi wojują.
Z wszystkimi, co walczą przeciw niemu, z wieżami oblężniczymi
i z oblegającymi go stanie się podobnie,
8 jak kiedy ktoś głodny śni, że je,
ale się budzi z pustym żołądkiem³,
i jak gdy ktoś spragniony śni, że pije,
lecz budzi się zmęczony i z wyschniętym gardłem,
tak będzie ze zgrają wszystkich narodów,
idących do boju przeciw górze Syjon.
9 Wpadnijcie w osłupienie i trwajcie w nim,
zaślepcie się i pozostańcie ślepi,
bądźcie pijani, choć nie od wina,
zataczajcie się, choć nie pod wpływem sycery.
10 Bo Pan spuścił na was sen twardy,
zawiązał wasze oczy <wieszczków>
i zakrył wasze głowy <jasnowidzów>.

Tajemnica objawienia

11 Każde objawienie jest dla was jakby słowami zapieczętowanej księgi. Daje się ją temu, który umie czytać, mówiąc: «Czytaj ją, prosimy». On zaś odpowiada: «Nie mogę, bo ona jest zapieczętowana». 12 Albo dają księgę takiemu, który nie umie czytać, mówiąc: «Czytajże to», a on odpowiada: «Nie umiem czytać».

Proroctwo

13 Wyrzekł Pan: Ponieważ ten lud
zbliża się do Mnie tylko w słowach,
i sławi Mnie tylko wargami,
podczas gdy serce jego jest z dala ode Mnie⁴;
ponieważ cześć jego jest dla Mnie tylko
wyuczonym przez ludzi zwyczajem,
14 dlatego właśnie Ja ponowię niezwykłe działanie
cudów i dziwów z tym ludem:
zginie mądrość jego myślicieli,
a rozum jego mędrców zaniknie⁵.

Na złych doradców królewskich

15 Biada tym, którzy się kryją przed Panem,
aby zataić swe zamysły,
których czyny osnute są cieniem
i którzy mówią: «Kto nas zobaczy i kto nas pozna?»
16 O co za przewrotność! Czyż może być garncarz
na równi z gliną stawiany?
Czyż może mówić dzieło o swym twórcy:
«Nie uczynił mnie»,
i garnek rzec o tym, co go ulepił:
«Nie ma rozumu?»⁶
17 Czyż nie w krótkim już czasie
Liban zamieni się w ogród,
a ogród za bór zostanie uznany?
18 W ów dzień głusi usłyszą słowa księgi,
a oczy niewidomych, wolne od mroku
i od ciemności, będą widzieć.
19 Pokorni wzmogą swą radość w Panu,
i najubożsi rozweselą się w Świętym Izraela,
20 bo nie stanie ciemięzcy, z szydercą koniec będzie,
i wycięci będą wszyscy, co za złem gonią:
21 którzy słowem przywodzą drugiego do grzechu,
którzy w bramie stawiają sidła na sędziów
i odprawiają sprawiedliwego z niczym.
22 Dlatego tak mówi Pan, Bóg domu Jakuba,
który odkupił Abrahama:
«Odtąd Jakub nie będzie się rumienił
ani oblicze jego już nie przyblednie,
23 bo gdy ujrzy <swe dzieci>, dzieło mych rąk, wśród siebie,
ogłosi imię moje jako święte.
Wtedy czcić będą Świętego Jakubowego
i z bojaźnią szanować Boga Izraela».
24 Duchem zbłąkani poznają mądrość,
a szemrzący zdobędą pouczenie.

Iz 29, 1 - Symboliczna nazwa (por. Iz 1,26), którą Izajasz nadaje Jerozolimie (por. Iz 33,7). Hebr. słowo czytane: 1. Ariel, znaczy lew Boży, tj. miasto wzmocnione pomocą Boga; 2. Uriel, ołtarz Boży, ognisko Boże, z powodu ołtarza w Świątyni; 3. Uruel (i Aruel) za tekstem qumrańskim Iz - celowo zmieniona dawna nazwa miasta Jebusytów Uruszalimmu: "stworzenie Szalima" lub "Szalema" na "stworzenie Boga (El)". "Szalem" - bóg kananejski.

Iz 29, 2 - Tj. miasto Jerozolima.

Iz 29, 8 - (',7c-8) Wg tekstu hebr. i Wlg wiersz 7cd należy jeszcze do poprzedniego zdania. Ale można go dobrze odnieść do wiersza 8, co też wybrano w niniejszym przekładzie, bo wtedy się otrzymuje dwa równoległe porównania nieprzyjaciół Jerozolimy do snu (zmory senne), znikającego wraz z przebudzeniem. Oba wyrazy: "żołądek", "gardło" - metonimie hebr. wyrazu "dusza".

Iz 29, 13 - Por. Am 5,21. Wiersz cytowany w Mt 15,8n.

Iz 29, 14 - Wiersz cytowany w 1 Kor 1,19.

Iz 29, 16 - Porównanie wyrażające twórczą moc i najwyższą władzę Boga Stworzyciela w stosunku do stworzeń, zwłaszcza do ludzi, dzieł swoich: Iz 45,9; Iz 64,7; Rdz 2,7.19; Mdr 12,12; Mdr 15,7; Jr 18,1-6.

Przeciw przymierzu z Egiptem¹

1 Biada synom zbuntowanym! - wyrocznia Pana.
Wykonują zamiary, ale nie moje,
i wiążą się układami, lecz nie z mego natchnienia,
tak że dodają grzech do grzechu.
2 Udają się w podróż do Egiptu
bez zasięgnięcia zdania ust moich,
aby się uciec pod opiekę faraona
i by się schronić w cieniu Egiptu.
3 Lecz opieka faraona będzie dla was zawstydzeniem,
a pohańbieniem ucieczka w cień Egiptu.
4 Bo jego książęta byli w Soan
i jego posłowie doszli do Chanes².
5 Wszyscy zawiodą się na narodzie,
co będzie nieużyteczny dla nich:
ani ku pomocy, ani na pożytek,
tylko na wstyd, a nawet na hańbę.

Ponowna wypowiedź przeciw poselstwu do Egiptu

6 Wyrok na zwierzęta Negebu.
Poprzez ziemię utrapienia i ucisku,
lwicy i lwa ryczącego,
żmii i latającego smoka³,
przenoszą swe bogactwa na grzbiecie osłów
i swe skarby na garbie wielbłądów
do narodu nieużytecznego.
7 Egipt bezskutecznie i na próżno obiecuje pomoc,
dlatego nazywam go tak:
"Rahab-bezczynny"⁴.

Testament duchowy Izajasza

8 Teraz pójdź, wypisz to na tabliczce, przy nich,
i opisz to w księdze,
żeby służyło na przyszłe czasy
jako wieczyste świadectwo:
9 Że jest to naród buntowniczy,
synowie kłamliwi,
synowie, którzy nie chcą słuchać
Prawa Pańskiego,
10 którzy mówią do jasnowidzów:
«Nie miejcie widzeń!»
i do proroków: «Nie prorokujcie nam nagiej prawdy!
Mówcie nam pochlebstwa,
prorokujcie złudzenia!
11 Ustąpcie z drogi, zboczcie ze ścieżki,
oddalcie sprzed nas Świętego Izraela!»
12 Dlatego tak mówi Święty Izraela:
«Ponieważ odrzuciliście tę przestrogę,
a położyliście ufność w krzywdzie i zdradzie
i na nich się oparli,
13 dlatego występek ten stanie się dla was
jakby szczeliną zwiastujących upadek,
sprawiającą wygięcie na wysokim murze,
którego zawalenie się następuje nagle w jednej chwili.
14 Zawalenie to jest jak stłuczenie dzbana garncarza,
rozbitego tak bezwzględnie,
że w jego szczątkach nie da się znaleźć
skorupy do zgarnięcia węgli z ogniska,
do zaczerpnięcia wody ze zbiornika».
15 Albowiem tak mówi Pan Bóg, Święty Izraela:
«W nawróceniu i spokoju jest wasze ocalenie,
w ciszy i ufności leży wasza siła.
Ale wyście tego nie chcieli!
16 Owszem, powiedzieliście: "Nie, bo na koniach uciekniemy!"
- Dobrze, uciekniecie! -
"I na szybkich [wozach] pomkniemy!" -
Dobrze, szybcy będą ci, którzy pogonią za wami!
17 Tysiąc [ucieknie] przed groźbą jednego,
przed groźbą pięciu uciekniecie,
aż zostanie z was tak mało,
jak żerdź na szczycie góry
i jak znak na pagórku».
18 Lecz Pan czeka, by wam okazać łaskę,
i dlatego stoi, by się zlitować nad wami,
bo Pan jest sprawiedliwym Bogiem.
Szczęśliwi wszyscy, którzy w Nim ufają!

Przyszły dobrobyt

19 Zaiste, o ludu, który zamieszkujesz Syjon w Jerozolimie, nie będziesz gorzko płakał. Rychło okaże ci On łaskę na głos twojej prośby. Ledwie usłyszy, odpowie ci. 20 Choćby ci dał Pan chleb ucisku i wodę utrapienia, twój Nauczyciel już nie odstąpi, ale oczy twoje patrzeć będą na twego Mistrza. 21 Twoje uszy usłyszą słowa rozlegające się za tobą: «To jest droga, idźcie nią!», gdybyś zboczył na prawo lub na lewo. 22 Wtedy za nieczyste uznasz srebrne obicia twych bożków i złote odzienia twych posągów. Wyrzucisz je jak brudną szmatę. Powiesz im: «Precz!» 23 On użyczy deszczu na twoje zboże, którym obsiejesz rolę, a chleb z urodzajów gleby będzie soczysty i pożywny. Twoja trzoda będzie się pasła w owym czasie na rozległych łąkach. 24 Woły i osły obrabiające rolę żreć będą paszę dobrze przyprawioną, która została przewiana opałką i siedlaczką⁵. 25 Przyjdzie do tego, iż po wszystkich wysokich górach i po wszystkich wzniesionych pagórkach znajdą się strumienie płynących wód na czas wielkiej rzezi, gdy upadną warownie. 26 Wówczas światło księżyca będzie jak światło słoneczne, a światło słońca stanie się siedmiokrotne, jakby światło siedmiu dni - w dniu, gdy Pan opatrzy rany swego ludu i uleczy jego sińce po razach.

Kara na Asyrię

27 Oto imię Pana przychodzi z daleka,
gniew Jego rozgorzał,
przygniatający Jego ciężar;
Jego wargi pełne są wzburzenia,
Jego język jak pożerający ogień.
28 Tchnienie Jego jak potok wezbrany,
którego nurt dosięga szyi.
Przybywa przesiać narody sitem zniszczenia
i włożyć między szczęki ludów wędzidło zwodnicze⁶.
29 ⁷ Pieśni mieć będziecie,
jak przy obchodzie nocnej uroczystości⁷,
i radość serca jak u tego, co idzie przy dźwiękach fletu,
zdążając na górę Pańską, ku Skale Izraela⁷.
30 Pan da słyszeć swój głos potężny,
okaże, jak ramię swe spuszcza
w wybuchu gniewu, wśród płomieni pożerającego ognia,
wśród piorunów⁸, ulewy i ciężkiego gradu.
31 Bo od głosu Pana przerazi się Aszszur,
rózgą będzie wysmagany.
32 Każde uderzenie kija będzie dla niego karą,
którą Pan spuści na niego
przy wtórze bębnów i cytr,
i walczyć On z nim będzie w zaciekłych bitwach.
33 Bo dawno przygotowano Tofet⁹,
ono jest także dla króla gotowe,
zostało pogłębione, rozszerzone;
stos węgli i drwa w nim obfitują.
Tchnienie Pana niby potok siarki je rozpali.

Iz 30, 1 - Przymierze z Egiptem i wysłanie poselstwa przez Ezechiasza do Faraona z prośbą o pomoc przeciw Asyrii nastąpiło około r. 703/2.

Iz 30, 4 - Miasta w delcie Nilu.

Iz 30, 6 - Zwierzę-potwór mityczny z ludowej fantazji: por. Iz 14,29; Lb 21,4-9; Pwt 8,15. Zapewne chodzi o symbole niektórych krajów, jak Egiptu i Syrii.

Iz 30, 7 - Symboliczna nazwa Egiptu ironicznie wyraża to, że jest on już bezsilnym straszydłem.

Iz 30, 24 - Narzędzia do czyszczenia zboża.

Iz 30, 28 - Por. Iz 51,17.

Iz 30, 29 - Niektórzy przenoszą ten wiersz po wierszu 32a, inni, przeciwnie, przenoszą wiersz 32c tutaj po wierszu 29. "Uroczystość" to prawdopodobnie aluzja do Święta Paschy. "Skała Izraela" - przenośnia oznaczająca Boga: por. Ps 31[30],3; Ps 62[61],8; Ps 95[94],1.

Iz 30, 30 - "Wśród piorunów". Wyraz hebr. nieznany, może "grzmot". Wlg: "roztrąci".

Iz 30, 33 - Nazwa hebr. oznacza: 1. palenisko, piec; 2. miejsce w dolinie Gehenny na południe od Jerozolimy, gdzie palono nieczystości i gdzie niekiedy wykonywano praktyki na cześć fenickiego bożka Molocha, np. palono dzieci. Gra słów Moloch i Melek - król. Symbol kary Sennacheryba, króla asyryjskiego. Palenisko miało jamę wypełnioną paliwem.

Przeciw Egiptowi

1 Biada tym, którzy zstępują do Egiptu po pomoc,
pokładają nadzieję w koniach,
mają ufność w mnóstwie rydwanów
oraz w bardzo wielkiej sile jazdy,
a nie pokładają ufności w Świętym Izraela
ani się nie radzą Pana.
2 A przecież On również potrafi sprowadzić niedolę;
On słów swoich nie cofa,
powstanie przeciw domowi złoczyńców
i przeciw pomocy dla źle postępujących.
3 Egipcjanie to ludzie, a nie Bóg;
ich konie to ciało, a nie duch!
Gdy Pan wyciągnie rękę,
runie wspomożyciel, upadnie wspomagany,
i zginą oni wszyscy razem.

Przeciw Asyrii

4 Albowiem Pan tak powiedział do mnie:
Podobnie jak lew albo lwiątko
pomrukuje nad swą zdobyczą:
gdy przeciw niemu zbierze się tłum pasterzy,
on się nie lęka ich krzyku
ani się nie płoszy ich hałasem,
tak Pan Zastępów zstąpi do boju
na górze Syjon i na jego pagórku.
5 Jak ptaki latające,
tak Pan Zastępów osłoni Jeruzalem,
osłoni i ocali,
oszczędzi i wyzwoli.
6 Dzieci Izraela, wróćcie do Tego,
od którego odstępstwo oddziela was głęboko.
7 Zaiste, owego dnia każdy porzuci
swe bożki srebrne i bożyszcza złote,
które wam zrobiły grzeszne wasze ręce.
8 Nie od ludzkiego miecza padnie Aszszur,
pochłonie go miecz nie człowieczy.
Jeśli ucieknie przed mieczem,
kwiat jego wojska pójdzie pod jarzmo.
9 Twierdza jego podda się w przestrachu
i dowódcy jego załamią się przed znakiem [zwycięzcy].
Wyrocznia Pana, który ma ogień na Syjonie
i piec swój w Jeruzalem¹.

Iz 31, 9 - Prawdopodobnie aluzja do ołtarza w świątyni i do symbolicznej nazwy Uruel (por. Iz 29,1) albo do Tofet, symbolu zniszczenia nieprzyjaciół (por. Iz 30,33).

Sprawiedliwy król mesjański¹

1 Oto król będzie panował sprawiedliwie
i książęta rządzić będą zgodnie z prawem;
2 każdy będzie jakby osłoną przed wichrem
i schronieniem przed ulewą,
jak strumienie wody na suchym stepie,
jak cień olbrzymiej skały na spieczonej ziemi.
3 Wówczas nie będą przyćmione oczy patrzących,
uszy słuchających staną się uważne.
4 Serca nierozważnych zrozumieją wiedzę,
a język jąkałów przemówi wyraźnie.
5 Nie będzie już głupi zwany szlachetnym,
ani krętacz mieniony wielmożnym.

Kontrast między głupim a szlachetnym

6 Bo głupi wygłasza niedorzeczności
i jego serce obmyśla nieprawość,
żeby się dopuszczać bezbożności
i głosić błędy o Panu,
żeby żołądek głodnego pozostawić pusty
i spragnionego pozbawić napoju.
7 Co do krętacza, to złe są jego krętactwa;
knuje on podstępne sposoby,
by zgubić biednych słowami kłamstwa,
chociaż ubogi udowodni swe prawo.
8 Szlachetny zaś człowiek zamierza rzeczy szlachetne
i trwa statecznie w szlachetnym działaniu.

Do bezmyślnych kobiet

9 Kobiety beztroskie, wstańcie,
słuchajcie mego głosu!
Dziewczęta zbyt pewne siebie,
dajcie posłuch mej mowie!
10 Za rok i kilka dni
zadrżycie, pewne siebie,
bo winobranie się skończyło,
zbiorów już nie będzie.
11 Lękajcie się, beztroskie!
Zadrżyjcie, pewne siebie!
Rozbierzcie się i obnażcie,
przepaszcie [worem] biodra!
12 Bijcie się w piersi
nad losem pól rozkosznych,
nad owocodajną winnicą;
13 nad ziemią mojego ludu,
gdzie wschodzą ciernie i głogi,
nad wszystkimi domami radości,
nad wesołym miastem.
14 Bo pałac jest opustoszały,
hałaśliwe miasto wyludnione;
Ofel² i Strażnica² stały się
jaskiniami na zawsze:
uciechą dzikich osłów,
pastwiskiem stad.

Zbawienie od Pana³

15 Wreszcie zostanie wylany na nas
Duch z wysokości.
Wtedy pustynia stanie się sadem,
a sad za las uważany będzie.
16 Na pustyni osiądzie prawo,
a sprawiedliwość zamieszka w sadzie.
17 Dziełem sprawiedliwości będzie pokój,
a owocem prawa - wieczyste bezpieczeństwo.
18 Lud mój mieszkać będzie w stolicy pokoju,
w mieszkaniach bezpiecznych,
w zacisznych miejscach wypoczynku,
19 choćby las został powalony,
a miasto było bardzo poniżone⁴.
20 Szczęśliwi! Wy siać będziecie nad każdą wodą,
puszczając wolno woły i osły.

Iz 32, 1-5 - Por. Iz 11,3nn. Św. Hieronim odnosi ten tekst do Chrystusa i Apostołów.

Iz 32, 14 - "Ofel", część wschodniego wzgórza Jerozolimy, gdzie stał pałac królewski. "Strażnica", niepewne znaczenie, raz tylko użyte w ST; chodzi o jakąś zamkową wieżę wartowniczą.

Iz 32, 15 - Poemat przepowiadający odnowienie kraju i narodu izraelskiego po powrocie z niewoli babilońskiej. "Duch z wysokości" - twórcze tchnienie Pana porządkujące i odnawiające świat materialny i duchowy przez swój dobroczynny wpływ; podobnie stwarzało wszechświat: Iz 44,3 (por. Rdz 1,2; Hi 27,3; Hi 33,4; Ps 33[32],6; Ps 104[103],30).

Iz 32, 19 - Cały wiersz trudny: albo nie na swoim miejscu, albo glosa. Wg Wlg: "A grad będzie padał przy obalaniu lasu, a miasto w upadku upadnie". Jeżeli wiersz odnosi się nie do Jerozolimy po jej zburzeniu, na co zdaje się wskazywać kontekst, lecz do Asyrii, to lasem jest Asyria, gradem sąd Boży nad nią i kara, a miastem Niniwa.

Pieśń ufności w Bogu

1 Biada ci, łupieżco¹, tyś sam nie złupiony,
i tobie, grabieżco, sameś nie ograbiony!
Kiedy skończysz łupić, wtedy ciebie złupią,
gdy grabież zakończysz, ograbią też ciebie.
2 Panie, zmiłuj się nad nami,
w Tobie mamy nadzieję!
Bądź naszym ramieniem każdego poranka
i naszym zbawieniem w czas ucisku.
3 Na głos Twej groźby uciekają ludy,
gdy się podniesiesz, pierzchają narody.
4 Zbierać będą łupy, jak się zbiera szarańczę,
rzucać się na nie jak mrowie koników polnych.
5 Ponad wszystkim jest Pan, bo mieszka na wysokości!
Napełni On Syjon prawem i sprawiedliwością.
6 I zawita trwały pokój w jego czasach.
Zasobem sił zbawczych - mądrość i wiedza,
jego skarbem jest bojaźń Pańska².

Boże działanie

7 Oto wysłani na zwiady³ wołają z zewnątrz,
płaczą gorzko wysłannicy pokoju.
8 Opustoszały drogi,
przechodniów zabrakło na ścieżkach.
Wróg zerwał układy, odrzucił świadków,
nie zważał na nikogo.
9 Kraj ma żałosny wygląd, marnieje;
Liban przestał się zielenić, obumiera;
Saron - podobny do pustyni,
a Baszan i Karmel są ogołocone.
10 «Teraz powstanę - mówi Pan -
teraz się podniosę, teraz stanę wysoko.
11 Poczniecie siano, zrodzicie słomę,
me tchnienie jak ogień was pożre.
12 Staną się ludy wypalonym wapnem,
jak ścięte ciernie w ogniu spłoną.
13 Słuchajcie, najdalsi, co uczyniłem,
poznajcie, najbliżsi, mą siłę!»
14 Grzesznicy na Syjonie się zlękli,
bezbożnych chwyciło drżenie:
«Kto z nas wytrzyma przy trawiącym ogniu?
Kto z nas wytrwa wobec wieczystych płomieni?»
15 Ten, kto postępuje sprawiedliwie
i kto mówi uczciwie,
kto odrzuca zyski bezprawne,
kto się wzbrania dłońmi przed wzięciem podarku,
kto zatyka uszy, by o krwi nie słuchać,
kto zamyka oczy, by na zło nie patrzeć -
16 ten będzie mieszkał na wysokościach,
twierdze na skałach będą jego schronieniem;
dostarczą mu chleba, wody mu nie zbraknie.

Chwalebna przyszłość

17 Oczy twe ujrzą króla w całej jego krasie,
zobaczą krainę bardzo rozległą.
18 Serce twe grozę będzie wspominać:
«Gdzie ten, co liczył?
Gdzie ten, co ważył?
Gdzie ten, co spisywał twierdze?»⁴
19 Nie ujrzysz już ludu zuchwałego,
ludu o niewyraźnej mowie, nie do uchwycenia uchem,
o bełkotliwym i niezrozumiałym języku.
20 Patrz na Syjon, miasto naszych świąt!
Twe oczy oglądać będą Jeruzalem,
siedzibę bezpieczną, namiot nieprzenośny,
którego kołków nie wyrwą nigdy
ani się żaden jego powróz nie urwie.
21 Bo właśnie tam mamy Pana potężnego,
zamiast rzek o szerokich odnogach.
Nie dotrze tam⁵ okręt poruszany wiosłami
ani się okazalszy statek nie przeprawi:
23a jego liny obwisną,
nie utrzymają prosto swego masztu,
nie rozwiną żagla⁶.
22 Albowiem Pan jest naszym sędzią,
Pan naszym prawodawcą,
Pan naszym królem!
On nas zbawi!
23b Wtedy rozdzielą łup ogromny,
chromi zagrabią zdobycz.
24 Żaden mieszkaniec nie powie: «Jestem chory».
Lud, który mieszka w Jeruzalem,
dostąpi odpuszczenia swoich nieprawości.

Iz 33, 1 - Tu prawdopodobnie Asyria.

Iz 33, 6 - Tekst skażony. Syr. i Wlg idą wierniej za tekstem hebr.: "I będzie wiara (raczej "trwałość") za czasów twoich, bogactwa zbawienia, mądrość i umiejętność, bojaźń Pańska ta jest skarbem jego". Należy poprawić hebr. "twoich" na "jego". Zaimki: "twoich" i "jego" odnoszą się do Syjonu. Albo też zamiast "czasów" czytać "Twoich przykazań", odnosząc je do Boga: "I będzie trwałość Twoich przykazań" lub "pewność Twoich przykazań".

Iz 33, 7 - Inni popr.: "mieszkańcy Ariela", tj. Jerozolimy (Iz 29,1). Aluzja do poselstwa wysłanego przez króla Ezechiasza do Sennacheryba w r. 701 pod Lakisz, w celu wszczęcia rokowań pokojowych za cenę dużego okupu. Choć zrazu król asyryjski dumnie odrzucił poselstwo (por. Iz wiersz 8; 2 Krl 18,14-16), to jednak później przyjął rokowania i okup, odstąpił od oblężenia Jerozolimy i wycofał się z królestwa judzkiego. Grały tu rolę także inne przyczyny; por. Iz 37,8.33-37; 2 Krl 19,8n.32-36.

Iz 33, 18 - "Ten, co liczył", tj. sekretarz. "Ten, co ważył" srebro lub złoto jako artykuł płatniczy, poborca podatków lub okupu. "Ten, co spisywał" - może nadzorca lub spisujący zamki judzkie, które się poddały najeźdźcy (Sennacherybowi w r. 701?, Nabuchodonozorowi w r. 586?).

Iz 33, 21 - Tekst niepewny. "Tam" lub "tamtędy", tj. do Jerozolimy i Syjonu. Myśl jest następująca: W Jerozolimie Bóg objawia swą moc i opiekę nad Izraelem. Bóg wszechmocny stanowi dostateczną obronę i bezpieczeństwo dla Świętego Miasta. Bóg mu zastępuje to, czym dla innych miast są obronne fosy, sieć kanałów i rzeki, po których mogą krążyć wielkie okręty wojenne. Żadna flota nieprzyjacielska tam nie przejdzie ani nie zagrozi miastu, nad którym czuwa Bóg. Wiersz 21cd zawiera alegorię nieprzyjaciół Bożego miasta i ludu. Dalszy ciąg tej alegorii jest w wierszu 23ab. Dlatego trzeba wiersz 23ab czytać zaraz po wierszu 21.

Iz 33, 23a - Tekst nie na swoim miejscu. Inni wolą czytać w. 22 po w. 24.

Zagadka Edomitów typem kary narodów¹

1 Przystąpcie, narody, by słuchać!
I wy, ludy, natężcie uwagę!
Niech słucha ziemia i wszystko, co ją napełnia,
świat i wszystko, co na nim wyrasta!
2 Bo Pan kipi gniewem na wszystkich pogan
i wrze z oburzenia na wszystkie ich wojska.
Przeznaczył je na zagładę,
na rzeź je wydał.
3 Zabici ich leżą porzuceni,
rozchodzi się zaduch z ich trupów;
od krwi ich rozmiękły góry,
4 całe wojsko niebieskie topnieje.
Niebiosa zwijają się jak zwój księgi,
wszystkie ich zastępy opadają,
jak opada listowie z winnego krzewu
i jak opadają liście z drzewa figowego.
5 Zaiste, mój miecz upoił się na niebiosach;
oto spadnie na Edom,
na lud, który przeznaczyłem na potępienie.
6 Miecz Pana² spłynął krwią,
pokryty jest tłuszczem,
krwią jagniąt i kozłów,
tłuszczem nerek baranich.
Bo Pan święci ofiarę w Bosra,
wielką rzeź obrzędową w kraju Edomitów.
7 Jak bawoły ludy padają,
i naród mocarzy - jak woły.
Ich ziemia opiła się krwią,
proch jej nasiąknął tłuszczem.
8 Bo to dla Pana dzień pomsty,
rok odwetu dla Obrońcy Syjonu.
9 Potoki Edomu obrócą się w smołę,
a proch jego w siarkę;
ziemia jego stanie się smołą płonącą³.
10 Nie zagaśnie ni w nocy, ni w dzień,
jej dym wznosić się będzie ciągle⁴.
Kraj pozostanie opustoszały z pokolenia w pokolenie,
po wiek wieków nikt go nie przemierzy.
11 Pelikan i jeż go posiądą,
puchacz i kruk go zamieszkają;
Pan rozciągnie nad nim sznur nicości
i ołowianki opustoszenia⁵.
12 <Kozły się w nim zadomowią>⁶.
Nie będzie jego dostojników
ani królestwa tam nie obwołają,
wszyscy jego książęta będą niczym.
13 Ciernie wyrosną w jego pałacach,
pokrzywy i osty w jego warowniach;
będzie to nora szakali,
dziedziniec strusich samic.
14 Zdziczałe psy spotkają się z hienami
i kozły będą się przyzywać wzajemnie;
co więcej, tam Lilit⁷ przycupnie
i znajdzie sobie zacisze na spoczynek.
15 Tam się wąż gnieździć będzie i znosić jaja,
wysiadywać młode i zgarniać je pod swój cień.
Tam i sępy się zlecą,
nie będą patrzeć szukając jeden drugiego.
16 Szukajcie w księdze Pańskiej i odczytajcie:
Ani jednego z nich nie zabraknie!⁸ -
Bo usta Jego, one rozkazały,
i Duch Jego, On je zgromadził.
17 On też rzucił im los
i Jego ręka podzieliła im ziemię sznurem mierniczym;
na wieki będą ją dziedziczyli,
mieszkać w niej będą z pokolenia w pokolenie.

Iz 34, 1-17 - Poemat o charakterze apokaliptycznym.

Iz 34, 6 - Przenośnia oznaczająca karę Bożą, w tym wypadku zesłaną na Edomitów.

Iz 34, 9 - Aluzja do kary Sodomy i Gomory (por. Rdz 19,24).

Iz 34, 10 - Por. Ap 14,11; Ap 19,3.

Iz 34, 11 - Tu oba narzędzia miernicze mają znaczenie przenośne nicości i próżni, opustoszenia, z aluzją do pierwotnego chaosu (zob. Rdz 1,2).

Iz 34, 12 - Zdanie dodane za LXX.

Iz 34, 14 - Demon żeński ("strzyga"), przebywający w ruinach wg wierzeń ludowych i mitologicznych na Wschodzie.

Iz 34, 16 - W hebr. dodano: "Jeden drugiego nie będzie szukał". Glosa.

Sąd Boży wybawieniem Izraela

1 Niech się rozweselą pustynia i spieczona ziemia¹,
niech się raduje step i niech rozkwitnie!
2 Niech wyda kwiaty jak lilie polne,
niech się rozraduje, skacząc i wykrzykując z uciechy.
Chwałą Libanu ją obdarzono,
ozdobą Karmelu i Saronu.
Oni zobaczą² chwałę Pana,
wspaniałość naszego Boga.
3 Pokrzepcie ręce osłabłe,
wzmocnijcie kolana omdlałe!
4 Powiedzcie małodusznym:
«Odwagi! Nie bójcie się!
Oto wasz Bóg, oto - pomsta;
przychodzi Boża odpłata;
On sam przychodzi, by zbawić was».
5 Wtedy przejrzą oczy niewidomych
i uszy głuchych się otworzą.
6 Wtedy chromy wyskoczy jak jeleń
i język niemych wesoło krzyknie.
Bo trysną zdroje wód na pustyni
i strumienie na stepie;
7 spieczona ziemia zmieni się w pojezierze,
spragniony kraj w krynice wód;
badyle w kryjówkach, gdzie legały szakale
- na trzcinę z sitowiem.
8 Będzie tam droga czysta,
którą nazwą Drogą Świętą.
Nie przejdzie nią nieczysty, <gdy odbywa podróż>,
i głupi nie będą się tam wałęsać.
9 Nie będzie tam lwa, ni zwierz najdzikszy
nie wstąpi na nią ani się tam znajdzie,
ale tamtędy pójdą wyzwoleni.
10 Odkupieni przez Pana powrócą,
przybędą na Syjon z radosnym śpiewem,
ze szczęściem wiecznym na twarzach:
osiągną radość i szczęście,
ustąpi smutek i wzdychanie.

Iz 35, 1 - To Palestyna, lub ściślej, kraina judzka.

Iz 35, 2 - Mieszkańcy Palestyny, Izraelici.

Dodatek historyczny¹

Najazd Sennacheryba na Judę

1 W czternastym roku panowania króla Ezechiasza najechał Sennacheryb, król asyryjski, wszystkie warowne miasta judzkie i zdobył je. 2 Z Lakisz posłał król asyryjski rabsaka² z dużym oddziałem do Jerozolimy przeciw Ezechiaszowi. Rabsak zajął stanowisko przy kanale Wyższej Sadzawki, na drodze Pola Folusznika². 3 A wyszli do niego Eliakim, syn Chilkiasza, zarządca pałacu, Szebna, pisarz, i Joach, syn Asafa, pełnomocnik. 4 Rabsak zaczął mówić: «Powiedzcie Ezechiaszowi: Tak mówi wielki król, król asyryjski: Cóż to za bezpieczeństwo, któremu zaufałeś? 5 Myślisz może, iż próżne słowa zdołają zastąpić radę i siłę do walki? W kimże ty pokładasz ufność, że się zbuntowałeś przeciwko mnie? 6 Oto ty się opierasz na Egipcie, na tej nadłamanej lasce trzcinowej, która, gdy się kto oprze na niej, wchodzi w dłoń i przebija ją. Taki jest faraon, król egipski, dla wszystkich, którzy w nim pokładają nadzieję. 7 A jeżeli mi powiesz: "W Panu, Bogu naszym, położyliśmy ufność", to czyż On nie jest tym, którego wyżyny i ołtarze poznosił Ezechiasz nakazując Judzie i Jerozolimie: "Przed tym tylko ołtarzem będziecie pokłon oddawać Bogu?" 8 Teraz więc, proszę, zrób układ z panem moim, królem asyryjskim: Dam ci dwa tysiące koni, jeżeli zdołasz wystawić do nich jeźdźców! 9 Jak zmusisz do odwrotu <namiestnika> jednego z najmniejszych sług pana mego? Ale ty zaufałeś Egiptowi - że dostaniesz rydwany i jazdę. 10 A teraz, czyż to wbrew woli Pana najechałem na ten kraj, by go spustoszyć? Pan rzekł do mnie: "Wyrusz w górę przeciw temu krajowi i spustosz go!"».
11 Eliakim, Szebna i Joach powiedzieli do rabsaka: «Mów, prosimy, do sług twoich po aramejsku, gdyż rozumiemy [ten język]; nie mów do nas po hebrajsku wobec słuchającego ludu, który jest na murach». 12 Lecz rabsak odrzekł: «Czyż do pana twego i do ciebie posłał mnie pan mój, abym mówił te słowa? Czyż nie [raczej] do ludzi, którzy siedzą na murach, [skazani] na jedzenie swego kału i na picie swego moczu razem z wami?» 13 Stał więc rabsak i wołał donośnym głosem po hebrajsku tymi słowami: «Słuchajcie słów wielkiego króla, króla asyryjskiego! 14 Tak mówi król: Niech was nie zwodzi Ezechiasz, bo on nie potrafi was ocalić. 15 Niech was Ezechiasz nie ożywia ufnością w Panu, zapewniając: "Pan na pewno wybawi nas; to miasto nie będzie wydane w ręce króla asyryjskiego!" 16 Nie słuchajcie Ezechiasza, bo tak mówi król asyryjski: Zawrzyjcie ze mną pokój i poddajcie się mi, a będziecie jedli owoce, każdy ze swej winnicy i ze swego drzewa figowego, i będziecie pili wodę, każdy ze swej cysterny, 17 aż przyjdę zabrać was do kraju podobnego do waszego, kraju zboża i młodego wina, kraju chleba i winnic. 18 Tylko Ezechiasz niech was nie oszukuje, mówiąc: "Wybawi nas Pan". Czyż bogowie narodów uratowali każdy swój kraj z ręki króla asyryjskiego? 19 Gdzie są bogowie Chamatu i Arpadu? Gdzie bogowie Sefarwaim? A czy wybawili Samarię z mojej ręki? 20 Którzy spośród wszystkich bogów tych krajów uratowali swój kraj z mojej ręki, żeby Pan miał wybawić z mojej mocy Jeruzalem?» 21 Oni zaś wysłuchali w milczeniu i nie odpowiedzieli mu ani słowa, bo taki był rozkaz królewski: «Nie odpowiadajcie mu!» 22 Przyszli więc z rozdartymi szatami do Ezechiasza Eliakim, syn Chilkiasza, i pisarz Szebna, i syn Asafa Joach, pełnomocnik, i oznajmili mu wypowiedź rabsaka.

Iz 36, 1 - Rozdziały Iz 36-39, z wyjątkiem Pieśni Ezechiasza (Iz 38,9-20), są powtórzeniem 2 Krl 18,13-20,19. Rozdziały 36 i 37 stanowią, jak się zdaje, dwa równoległe dublety opowiadania o tych samych wydarzeniach. Autor natchniony opowiada najpierw o wyprawie króla asyryjskiego Sennacheryba na królestwo Judy w r. 701.

Iz 36, 2 - "Rabsak" - prawdopodobnie nie jest to imię własne (jak mają przekłady: LXX, Wlg), lecz nazwa urzędu piastowanego przez owego dowódcę: "wielki podczaszy" (por. 2 Krl rozdz. 18 [->2 Krl 18,1]). "Pole Folusznika", zob. Iz 7,3.

Szukanie rady u proroka Izajasza

1 Gdy to usłyszał król Ezechiasz, rozdarł swe szaty, okrył się worem i udał się do świątyni Pańskiej. 2 Potem posłał Eliakima, zarządcę pałacu, i Szebnę, pisarza, i starszych kapłanów, obleczonych w wory, do proroka Izajasza, syna Amosa, 3 by mu powiedzieli: «Tak mówi Ezechiasz: Ten dzień jest dniem utrapienia i kary, i hańby. Albowiem dojrzały dzieci do swoich narodzin, a nie ma siły do ich porodzenia¹. 4 Może Pan, Bóg twój, raczy usłyszeć słowa rabsaka, którego przysłał król asyryjski, jego pan, aby znieważać Boga żywego, i skarze go za słowa, które usłyszał Pan, Bóg twój. Przeto wznieś modlitwę na Resztę, która jeszcze pozostaje». 5 Przyszli więc słudzy króla Ezechiasza do Izajasza. 6 Izajasz zaś rzekł do nich: «Tak powiecie waszemu panu: Tak mówi Pan: Nie bój się słów, które usłyszałeś, a którymi pachołcy króla asyryjskiego rzucali Mi bluźnierstwa. 7 Oto Ja spowoduję w nim takie usposobienie, że na wiadomość, którą usłyszy, wróci do swego kraju; i sprawię, że w swoim kraju padnie od miecza».

Powrót rabsaka do Sennacheryba i nowe poselstwo do Ezechiasza

8 Wrócił rabsak i zastał króla asyryjskiego zdobywającego Libnę. Posłyszał bowiem, że [król] ustąpił spod Lakisz. 9 Gdy [Sennacheryb] otrzymał wieść o Tirhace², królu Kusz, głoszącą: «Wyruszył na wojnę przeciw tobie», <gdy usłyszał>², wyprawił posłów do Ezechiasza, polecając: 10 «Tak powiecie Ezechiaszowi, królowi judzkiemu: Niech cię nie zwodzi twój Bóg, w którym położyłeś nadzieję, zapewnieniem: "Nie będzie wydana Jerozolima w ręce króla asyryjskiego". 11 Oto ty słyszałeś, co zrobili królowie asyryjscy wszystkim krajom, przeznaczając je na zagładę³, a ty miałbyś ocaleć? 12 ⁴ Czy bogowie narodów, jakie moi przodkowie wyniszczyli, ocalili je? Gozan i Charan, i Resef, i Edanitów, którzy byli w Telassar? 13 Gdzie jest król Chamatu, król Arpadu, król miasta Sefarwaim, Heny i Iwwy?»

Modlitwa Ezechiasza

14 Ezechiasz wziął list z ręki posłów i przeczytał go. Następnie poszedł do świątyni Pańskiej i rozwinął go przed Panem. 15 I zanosił modły Ezechiasz do Pana, mówiąc: 16 «O Panie Zastępów, Boże Izraela, który zasiadasz na cherubach, Ty sam jesteś Bogiem wszystkich królestw świata, Tyś uczynił niebo i ziemię.
17 Nakłoń, Panie, Twego ucha, i usłysz!
Otwórz, Panie, Twoje oczy, i popatrz!
Słuchaj wszystkich słów Sennacheryba,
które przysłał, by znieważać Boga żywego.
18 To prawda, o Panie, że królowie asyryjscy wyniszczyli wszystkie narody i kraje ich. 19 W ogień wrzucili ich bogów, bo ci nie byli bogami, lecz tylko dziełem rąk ludzkich z drzewa i z kamienia, więc ich zniweczyli. 20 Teraz więc, o Panie, Boże nasz, wybaw nas z jego ręki, i niech wiedzą wszystkie królestwa ziemi, że Ty sam jesteś Bogiem⁵, o Panie!»

Proroctwo Izajasza o Sennacherybie

21 Wówczas Izajasz, syn Amosa, posłał Ezechiaszowi oświadczenie: «Tak mówi Pan, Bóg Izraela: [Wysłuchałem]⁶ tego, o co się modliłeś do Mnie w sprawie Sennacheryba, króla Asyrii.
22 Oto wyrocznia, którą wydał Pan na niego:
Gardzi tobą, szydzi z ciebie
Dziewica, Córa Syjonu;
za tobą potrząsa głową
Córa Jeruzalem.
23 Komuś ubliżył i komu bluźnił?
Przeciw komu twój głos podniosłeś
i w górę wzbiłeś twe oczy?
Przeciw Świętemu Izraela!
24 Przez swych służalców urągałeś Panu.
Mówiłeś: "Z mnóstwem mych rydwanów
wyszedłem na szczyty górskie,
na najdalsze grzbiety Libanu.
Wyciąłem jego cedry najwyższe,
co najpiękniejsze jego cyprysy.
Wtargnąłem w jego ostatnie ustronie,
w jego bujną gęstwinę leśną.
25 Drążyłem studnie i piłem
obce⁷ wody,
stopami nóg moich wysuszyłem
wszystkie rzeki Egiptu".
26 Czy nie słyszałeś?
Z dawna to przygotowałem.
Co ułożyłem od prastarych czasów,
to teraz w czyn wprowadzam.
Miałeś obrócić w stosy gruzów
obwarowane miasta.
27 Mieszkańcy ich bezsilni,
przelękli się i okryli wstydem.
Stali się jak rośliny na polu
i jak młoda trawa zielona,
jak zielsko na dachach spalone
podmuchem wiatru wschodniego⁸.
28 Wiem, [kiedy wstajesz i]⁹ kiedy spoczywasz,
kiedy wychodzisz i kiedy powracasz,
<i jak cię ponosi złość przeciw Mnie>.
29 Ponieważ cię złość ponosi przeciw Mnie
i twa zuchwałość doszła moich uszu,
przeto ci w nozdrza założę me kolce
i wędzidło moje na wargi,
by zmusić cię do odwrotu
drogą, którą przybyłeś.

Znak dla Ezechiasza

30 To niechaj ci za znak posłuży:
w tym roku żywcie się ziarnem pozostawionym po zbiorze;
na przyszły zaś rok tym, co samo obrodzi,
ale na trzeci rok siejcie i zbierajcie,
zakładajcie winnice i spożywajcie z nich owoce.
31 Reszta ocalałych z domu Judy
ponownie zapuści w głąb korzenie
i w górze wyda owoce.
32 Albowiem z Jeruzalem wyjdzie Reszta
i z góry Syjonu garstka ocalałych.
Zazdrosna miłość Pana Zastępów tego dokona.

Wyrocznia przeciw Asyrii

33 Dlatego tak mówi Pan o królu asyryjskim:
Nie wejdzie on do tego miasta
ani nie wypuści tam strzały,
nie nastawi przeciw niemu tarczy
ani nie usypie wału.
34 Drogą tą [samą], którą przybył, powróci,
a do miasta tego nie wejdzie. - Wyrocznia Pana.
35 Otoczę opieką to miasto i ocalę je,
przez wzgląd na Mnie i na sługę mego Dawida».

Ukaranie Sennacheryba

36 [Tejże samej nocy]¹⁰ wyszedł Anioł Pański¹⁰ i pobił w obozie Asyryjczyków sto osiemdziesiąt pięć tysięcy. I oto rano, gdy trzeba było wstawać, wszyscy oni byli martwi. 37 Sennacheryb więc, król Asyrii, zwinął obóz i odszedł; wrócił się i pozostał w Niniwie. 38 A zdarzyło się, że gdy się on modlił w świątyni Nisroka, swego bożka, synowie jego, Adramelek i Sereser, zabili go mieczem, a sami zbiegli do kraju Ararat¹¹. Syn jego, Asarhaddon, został w jego miejsce królem.

Iz 37, 3 - Zob. 2 Krl 19,3.

Iz 37, 9 - "Tirhaka" był wodzem wojska egipskiego, a później faraonem Egiptu. "Gdy usłyszał" - glosa, czytaj tu wg 2 Krl 19,9: "powtórnie".

Iz 37, 11 - Zob. przypis do 2 Krl 19,11.

Kraje i miasta podbite przez Asyryjczyków, por. Iz 36,19.

Iz 37, 20 - Dodano wg 2 Krl 19,19 i tekstu Iz z Qumran.

Iz 37, 21 - Dodatek wg 2 Krl 19,20, LXX i syr.

Iz 37, 25 - Dodatek wg tekstu z Qumran, 2 Krl 19,24.

Iz 37, 27 - Tekst popr. wg tekstu z Qumran. Hebr.: "i łan zboża przed źdźbłem", tj. zanim stanie pod źdźbłem na pniu lub zanim dojrzeje do żniwa.

Iz 37, 28 - Dodane wg tekstów z Qumran (por. 2 Krl 19,27).

Iz 37, 36 - "Tejże... nocy" dod. wg 2 Krl 19,35. "Anioł Pański": wybuch zarazy w obozie asyryjskim, która zdziesiątkowała armię Sennacheryba. Por. 2 Krl 19,35nn.

Iz 37, 38 - Śmierć Sennacheryba nastąpiła w r. 681.

Choroba i ozdrowienie Ezechiasza

1 W owych dniach Ezechiasz zachorował śmiertelnie¹. Prorok Izajasz, syn Amosa, przyszedł do niego i rzekł mu: «Tak mówi Pan: Rozporządź domem twoim, bo umrzesz i nie będziesz żył». 2 Wtedy Ezechiasz odwrócił się do ściany i modlił się do Pana. 3 A mówił tak: «Ach, Panie, wspomnij na to, proszę, że postępowałem wobec Ciebie wiernie i z doskonałym sercem, że czyniłem to, co miłe oczom Twoim». I płakał Ezechiasz bardzo rzewnie.
4 Wówczas Pan skierował do Izajasza słowo tej treści: 5 «Idź, by oznajmić Ezechiaszowi: Tak mówi Pan, Bóg Dawida, twego praojca: Słyszałem twoją modlitwę, widziałem twoje łzy. Uzdrowię cię. Za trzy dni pójdziesz do świątyni Pańskiej². Oto dodam do twego życia piętnaście lat. 6 Wybawię ciebie i to miasto z ręki króla asyryjskiego i roztoczę opiekę nad tym miastem»³. 21 <Powiedział też Izajasz: «Weźcie placek figowy i przyłóżcie do wrzodu, a zdrów będzie!» 22 Ezechiasz zaś rzekł: «Jaki znak upewni mię, że wejdę do świątyni Pańskiej?»> 7 [Izajasz odrzekł:] «Niech ci będzie ten znak od Pana, że spełni On tę rzecz, którą przyrzekł⁴: 8 Oto ja cofnę cień [wskazówki zegarowej] o dziesięć stopni, po których słońce już zeszło na [słonecznym] zegarze Achaza»⁵. I cofnęło się słońce o dziesięć stopni, po których już zeszło.

Pieśń Ezechiasza⁶

9 Pieśń Ezechiasza, króla judzkiego, gdy popadł w chorobę, ale został z niej uzdrowiony:
10 Mówiłem: W połowie moich dni
muszę odejść;
w bramach Szeolu odczuję brak
reszty lat moich!
11 Mówiłem: Nie ujrzę już Pana
na ziemi żyjących,
nie będę już patrzył na nikogo
spośród mieszkańców tego świata.
12 Mieszkanie me rozbiorą i przeniosą ode mnie
jak namiot pasterzy.
Zwijam jak tkacz moje życie⁷.
On mnie odcina od nici.
Za dzień i jedną noc mnie zamęczysz.
13 Krzyczę aż do rana.
On kruszy jak lew wszystkie me kości:
<w ciągu dnia i jednej nocy mnie zamęczysz>⁸. 14 Jak pisklę jaskółcze, tak kwilę,
wzdycham jak gołębica.
Oczy me słabną patrząc ku górze.
Panie, cierpię ucisk: Stań przy mnie!
15 ⁹ Cóż mam mówić? Wszak On mi powiedział
i On to sprawił.
Przeżyję spokojnie wszystkie moje lata
po chwilach goryczy mej duszy.
16 Nad którymi Pan czuwa, ci żyją,
wśród nich dopełni się życie ducha mego.
Uzdrowiłeś mnie i żyć dozwoliłeś!
17 Oto na zdrowie zamienił mi gorycz.
Ty zachowałeś mą duszę
od dołu unicestwienia,
gdyż poza siebie rzuciłeś
wszystkie moje grzechy.
18 Zaiste, nie Szeol Cię sławi
ani Śmierć wychwala Ciebie;
nie ci oglądają się na Twoją wierność,
którzy w dół zstępują.
19 Żywy, żywy Cię tylko wysławia,
tak jak ja dzisiaj.
Ojciec dzieciom rozgłasza
Twoją wierność.
20 Pan mnie zachowuje!
Więc grać będziemy me pieśni na strunach
przez wszystkie dni naszego życia
w świątyni Pańskiej¹⁰.

Iz 38, 1 - Choroba Ezechiasza nie była współczesna z inwazją asyryjską w r. 701, lecz miała ona miejsce 15 lat przed jego śmiercią, tj. przed r. 714. Ta ostatnia data nie jest pewna. Chronologicznie więc rozdz. 38-39 winny być czytane przed rozdz. 36n.

Iz 38, 5 - Ostatnie dwa zdania dodane wg 2 Krl 20,5.

Iz 38, 6 - Wiersze 21-22 winny być czytane po wierszu 6, bo na to wskazuje ich treść i kontekst. Obecne ich miejsce nie jest pierwotne; albo zostały przeniesione ze swego właściwego miejsca, albo są późniejszym dodatkiem lub nawet glosą.

Iz 38, 7 - Wg 2 Krl 20,9 należy dodać słowa na początku: "Izajasz odrzekł", a na końcu: "Czy cień ma postąpić naprzód o 10 stopni, czy cofnąć się o 10 stopni? Ezechiasz odpowiedział: Postąpić o 10 stopni naprzód to rzecz łatwa dla cienia. Nie tak. Niech się raczej cofnie o 10 stopni! Wówczas prorok Izajasz wezwał Jahwe i cofnął się cień, który już zeszedł na zegarze Achaza o 10 stopni".

Iz 38, 8 - Zbudował on zegar słoneczny na wzór asyryjski, prawdopodobnie składający się z pewnego układu schodów, na które padał cień od jakiegoś słupka.

Iz 38, 9-20 - Tej pieśni brak w równoległym tekście 2 Krl rozdz. 20 [->2 Krl 20,1]. Tekst jej, bardzo skażony, różnie bywa poprawiany i przekładany. Przekład w tekście idzie na ogół za poprawkami i interpretacją, które przyjął Piusowy przekład Psałterza z 1945 roku. Pieśń ma dwie części: w pierwszej są skargi, opis duchowego przygnębienia ciężko chorego Ezechiasza i modlitwa o uzdrowienie, w drugiej: radość, ufność i dziękczynienie po uzdrowieniu. Najwięcej trudności przedstawiają wiersze 15-16. Jeżeli one należą do części pierwszej, wówczas wiersz 15cd jest dalszym ciągiem opisu cierpień Ezechiasza, a wiersz 16 aktem ufności i błagania o uzdrowienie. Jeżeli zaś należą do części drugiej, jak przyjęto w tekście za przytoczonym przekładem Psałterza, wtedy wiersz 14cd kończy część pierwszą modlitwą o uzdrowienie, a w. 15n mówią o uleczeniu Ezechiasza jako fakcie dokonanym, o jego spokoju co do dalszego życia oraz wyrażają dziękczynienie Bogu.

Iz 38, 12 - Dwa przenośne obrazy bliskiej, jak sądzi Ezechiasz, śmierci.

Iz 38, 13 - Powtórzenie wiersza 12e. To błąd przepisywacza lub glosa.

Iz 38, 15 - Możliwe inne przekłady: "Chwalić Cię będę przez wszystkie me lata z okazji przeżytej goryczy mojej duszy" albo: "Wszystek sen mię odleciał z powodu goryczy duszy mojej, Panie, w Tobie nadzieję ma serce moje! Niech się ożywi mój duch! Uzdrów mnie i zachowaj przy życiu!"

Iz 38, 20 - Wiersze 21-22 przeniesione wyżej między wiersze 6 a 7, bo tu nie są na swoim miejscu.

Poselstwo babilońskie u Ezechiasza

1 W owym czasie Merodak-Baladan, syn Baladana, król babiloński, wysłał listy i dary do Ezechiasza, bo dowiedział się, że był chory i wyzdrowiał. 2 Ezechiasz był rad posłom i pokazał im cały swój skarbiec, srebro i złoto, wonności i cenną oliwę, całą też swoją zbrojownię oraz wszystko, co się znajdowało w jego składach. Nie było rzeczy, której by nie pokazał im Ezechiasz w swoim pałacu i we wszystkich swoich włościach.
3 Wówczas prorok Izajasz przyszedł do króla Ezechiasza i zagadnął go: «Co mówili ci mężowie i skąd przybyli do ciebie?» Ezechiasz odrzekł: «Z dalekiego kraju przybyli do mnie, z Babilonu». 4 Znowu zapytał: «Co widzieli w twoim pałacu?» Odpowiedział Ezechiasz: «Widzieli wszystko, cokolwiek jest w moim pałacu; nie było rzeczy w moich składach, której bym im nie pokazał». 5 Wtedy Izajasz powiedział do Ezechiasza: «Posłuchaj słowa Pana Zastępów! 6 Oto nadejdą dni, gdy to wszystko, co jest w twoim pałacu i co nagromadzili twoi przodkowie aż do dzisiejszego dnia, zostanie zabrane do Babilonu¹. Nic nie pozostanie, mówi Pan. 7 A z synów twoich, którzy będą pochodzić od ciebie, z tych, którym dasz życie, wybierze się dworzan do pałacu króla babilońskiego». 8 Ezechiasz rzekł do Izajasza: «Pomyślne jest słowo Pańskie, któreś wygłosił». Myślał bowiem: «Będzie spokój i bezpieczeństwo przynajmniej za mego życia».

Iz 39, 6 - Aluzja do niewoli babilońskiej w roku 598.

Księga pocieszenia Izraela¹

Obietnice wyzwolenia Izraela

Powołanie proroka

1 «Pocieszcie, pocieszcie mój lud!» - mówi wasz Bóg.
2 «Przemawiajcie do serca Jeruzalem
i wołajcie do niego,
że czas jego służby się skończył,
że nieprawość jego odpokutowana,
bo odebrało z ręki Pana karę w dwójnasób
za wszystkie swe grzechy»,
3 Głos się rozlega²: «Drogę dla Pana
przygotujcie na pustyni,
wyrównajcie na pustkowiu
gościniec naszemu Bogu!²
4 Niech się podniosą wszystkie doliny,
a wszystkie góry i wzgórza obniżą;
równiną niechaj się staną urwiska,
a strome zbocza niziną gładką³.
5 Wtedy się chwała Pańska objawi,
razem ją wszelkie ciało zobaczy,
bo usta Pańskie to powiedziały».
6 Głos się odzywa: «Wołaj!» -
I rzekłem: Co mam wołać? -
«Wszelkie ciało to jakby trawa,
a cały wdzięk jego jest niby kwiat polny.
7 Trawa usycha, więdnie kwiat,
gdy na nie wiatr Pana powieje⁴.
<Prawdziwie, trawą jest naród>.
8 Trawa usycha, więdnie kwiat,
lecz słowo Boga naszego trwa na wieki».

Zapowiedź ukazania się Boga

9 Wstąpże na wysoką górę,
zwiastunko dobrej nowiny⁵ w Syjonie!
Podnieś mocno twój głos,
zwiastunko dobrej nowiny w Jeruzalem!
Podnieś głos, nie bój się!
Powiedz miastom judzkim:
«Oto wasz Bóg!»
10 Oto Pan Bóg przychodzi z mocą
i ramię Jego dzierży władzę.
Oto Jego nagroda z Nim idzie
i przed Nim Jego zapłata.
11 Podobnie jak pasterz pasie On swą trzodę,
gromadzi [ją] swoim ramieniem,
jagnięta nosi na swej piersi,
owce karmiące prowadzi łagodnie.

Wielkość Boga

12 Kto zmierzył wody morskie swą garścią
i piędzią wymierzył niebiosa?
Kto zawarł ziemię w miarce?
Kto zważył góry na wadze
i pagórki na szalach?
13 Kto zdołał zbadać ducha Pana?
Kto w roli doradcy dawał Mu wskazania?⁶
14 Do kogo się On zwracał po radę i światło,
żeby Go pouczył o ścieżkach prawa,
żeby Go nauczył wiedzy
i wskazał Mu drogę roztropności?
15 Oto narody są jak kropla wody u wiadra,
uważa się je za pyłek na szali.
Oto wyspy⁷ ważą tyle co ziarnko prochu.
16 I [lasów] Libanu nie starczy na paliwo
ani jego zwierzyny na całopalenie.
17 Niczym są przed Nim wszystkie narody,
znaczą dla Niego tyle co nicość i pustka.
18 Do kogóż to przyrównacie Boga
i jaki obraz zastosujecie do Niego?
19 Ludwisarz odlewa posąg,
a złotnik powleka go złotem
i srebrne łańcuszki wykuwa⁸.
41,6 Pomagają sobie jeden drugiemu -
i mówią nawzajem do siebie: «Śmiało!»
41,7 Ludwisarz zachęca złotnika,
a wygładzający młotem - tego, co kuje na kowadle;
ocenia sprawnie: «W porządku»;
i umacnia gwoźdźmi [posąg],
żeby się nie zachwiał.
20 ⁹ Kogo nie stać na taką ofiarę,
wybiera drzewo nie próchniejące;
stara się o biegłego rzeźbiarza,
żeby trwały posąg wystawić.
21 Czy nie wiecie tego? Czyście nie słyszeli?
Czy wam nie głoszono od początku?
Czyście nie pojęli utworzenia ziemi?
22 Ten, co mieszka nad kręgiem ziemi,
której mieszkańcy są jak szarańcza,
On rozciągnął niebiosa jak tkaninę
i rozpiął je jak namiot mieszkalny.
23 On możnych obraca wniwecz,
unicestwia władców ziemi.
24 Ledwie ich wszczepiono, ledwie posiano,
ledwie się w ziemi pień ich zakorzenił,
On powiał na nich i pousychali,
a wicher gwałtowny porwał ich jak słomkę.
25 «Z kimże byście mogli Mnie porównać,
tak, żeby Mi dorównał?» - mówi Święty.
26 Podnieście oczy w górę
i patrzcie: Kto stworzył te [gwiazdy]?
- Ten, który w szykach prowadzi ich wojsko,
wszystkie je woła po imieniu.
Spod takiej potęgi i olbrzymiej siły
nikt się nie uchyli.

Wszechmoc Boża budzi ufność

27 Czemu mówisz, Jakubie,
i ty, Izraelu, powtarzasz:
«Zakryta jest moja droga przed Panem
i prawo me przed Bogiem przeoczone?»
28 Czy nie wiesz tego? Czyś nie słyszał?
Pan - to Bóg wieczny,
Stwórca krańców ziemi.
On się nie męczy ani nie nuży,
Jego mądrość jest niezgłębiona.
29 On dodaje mocy zmęczonemu
i pomnaża siły omdlałego.
30 Chłopcy się męczą i nużą,
chwieją się słabnąc młodzieńcy,
31 lecz ci, co zaufali Panu, odzyskują siły,
otrzymują skrzydła jak orły:
biegną bez zmęczenia,
bez znużenia idą.

Iz 40, 1 - Część druga Księgi Izajasza (', z których jedne pocieszają naród izraelski, będący w niewoli babilońskiej, opisem i zapowiedzią wyzwolenia, radosnego powrotu do ojczyzny i odnowienia narodu, Jerozolimy i świątyni, inne wysławiają przymioty Boże, zwłaszcza w przeciwieństwie do bożków pogańskich. Jahwe okaże swą wszechmoc i miłosierdzie nad Izraelem jako jego Stwórca, Pan i Zbawca, używając Cyrusa jako narzędzia dla dokonania dzieła wyzwolenia narodu wybranego. Odnowienie narodu i Świętego Miasta po powrocie z niewoli jest obrazem innego, wspanialszego odnowienia w epoce mesjańskiej. Stąd też opisy i zapowiedzi chwalebnego królestwa Bożego w Izraelu wykraczają często poza historyczne ramy VI i V w. przed Chr., a odnoszą się do czasów mesjańskich i malują różne warunki i okoliczności, jakie się urzeczywistniają w królestwie mesjańskim. Do tych ostatnich trzeba na pewno zaliczyć pieśni o Słudze Pańskim.

Iz 40, 3 - "Głos się rozlega", dosł.: "głos wołający". Jest to głos Boga. Ewangeliści cytują niniejszy tekst wg LXX; "Głos wołającego na pustyni", odnosząc go do św. Jana Chrzciciela jako proroctwo na nim spełnione: Mt 3,3 i par. (por. Łk 1,76). "Bogu" - aluzja do wyjścia Izraelitów z Egiptu. Pierwsze wyjście z Egiptu i droga przez pustynię, podczas której Bóg dokonał wielkich cudów: przejście przez Morze Czerwone, woda ze skały, obłok świetlisty są typami drugiego, równie wspaniałego wyjścia Izraela z Babilonu i powrotu do Jerozolimy pod opieką Boga. Temat częsty u proroków: por. Iz 43,16n; Iz 46,3n; Iz 48,21; Iz 51,10; Iz 52,12; Iz 63,9.11n; Jr 16,14n; Jr 31,2; Ba 5,7n.

Iz 40, 4 - Wg Wlg: "I będą krzywe prostymi, a ostre drogami gładkimi".

Iz 40, 7 - Cytowane w Jk 1,10n; 1 P 1,24n.

Iz 40, 9 - Uosobienie samej dobrej wieści dla Syjonu.

Iz 40, 13 - Wiersz cyt. w Rz 11,34n; 1 Kor 2,16.

Iz 40, 15 - Archipelagi fenickie i greckie na Morzu Śródziemnym, zwłaszcza Egejskim, albo też same dalekie wybrzeża i lądy stałe.

Iz 40, 19 - Po wierszu 19 należy czytać wiersze 41,6n, bo one tutaj najlepiej się łączą treściowo, podczas gdy tam przerywają kontekst.

Iz 40, 20-26 - - interpolacja podobnie jak Iz 41,6n. Treścią jej jest ostra polemika z kultem bożków. Por. Iz 44,9-20; Jr 10,1-16; Jr 51,15-19; Ps 115[113],3-8 i in.

Powołanie Cyrusa¹

1 «Uciszcie się, wyspy, ażeby Mnie słuchać!
Niechaj narody odświeżą swe siły!
Niechaj wystąpią, wtedy niech mówią:
"Udajmy się razem do sądu!"
2 Kto wzbudził ze Wschodu tego, którego
sprawiedliwość przyzywa na każdym kroku?
Kto mu poddaje narody
i upokarza królów?
Miecz jego ściera ich na proch,
jego łuk roznosi ich jak słomę.
3 On ściga ich, przechodzi nietknięty,
jakby stopami nie dotykał ścieżki.
4 Kto zdziałał to i uczynił?
Ten, co [z nicości] wywołuje od początku pokolenia,
Ja, Pan, jestem pierwszy,
z ostatnimi również Ja będę!»²
5 Spojrzały wyspy i lękają się,
drżą krańce ziemi!
- Zbliżają się i przychodzą³.

Bóg jest z Izraelem

8 Ty zaś, Izraelu, mój sługo⁴,
Jakubie, którego wybrałem sobie,
potomstwo Abrahama, mego przyjaciela!
9 Ty, którego pochwyciłem na krańcach ziemi,
powołałem cię z jej stron najdalszych
i rzekłem ci: «Sługą moim jesteś,
wybrałem cię, a nie odrzuciłem».
10 Nie lękaj się, bo Ja jestem z tobą;
nie trwóż się, bom Ja twoim Bogiem.
Umacniam cię, jeszcze i wspomagam,
podtrzymuję cię moją prawicą sprawiedliwą.
11 Oto wstydem i hańbą się okryją
wszyscy rozjątrzeni na ciebie.
Unicestwieni będą i zginą
ludzie kłócący się z tobą.
12 Będziesz ich szukał, lecz nie znajdziesz
tych ludzi, twoich przeciwników.
Unicestwieni będą i na nic zejdą
ludzie walczący z tobą.
13 Albowiem Ja, Pan, twój Bóg,
ująłem cię za prawicę
mówiąc ci: «Nie lękaj się,
przychodzę ci z pomocą».
14 Nie bój się, robaczku Jakubie,
nieboraku Izraelu!
Ja cię wspomagam - wyrocznia Pana -
odkupicielem⁵ twoim - Święty Izraela.
15 Oto Ja przemieniam cię w młockarskie sanie⁶,
nowe, o podwójnym rzędzie zębów:
ty zmłócisz i wykruszysz góry,
zmienisz pagórki w drobną sieczkę;
16 ty je przewiejesz, a wicher je porwie
i trąba powietrzna rozmiecie.
Ty natomiast rozradujesz się w Panu,
chlubić się będziesz w Świętym Izraela.

Cuda nowego wyjścia⁷

17 Nędzni i biedni szukają wody, i nie ma!
Ich język wysechł już z pragnienia.
Ja, Pan, wysłucham ich,
nie opuszczę ich Ja, Bóg Izraela.
18 Każę wytrysnąć strumieniom na nagich wzgórzach
i źródłom wód pośrodku nizin.
Zamienię pustynię na pojezierze,
a wyschniętą ziemię na wodotryski.
19 Na pustyni zasadzę cedry,
akacje, mirty i oliwki;
rozkrzewię na pustkowiu cyprysy,
wiązy i bukszpan obok siebie⁸.
20 Ażeby widzieli i poznali,
rozważyli i pojęli [wszyscy],
że ręka Pańska to uczyniła,
że Święty Izraela tego dokonał.

Pan jest jedynym Bogiem⁹

21 Przedłóżcie waszą sprawę sporną, mówi Pan,
podajcie wasze mocne dowody, mówi Król Jakuba.
22 Niechaj przystąpią i niech Nam objawią
to, co się ma zdarzyć.
Jakie były przeszłe rzeczy? Objawcie,
abyśmy to wzięli do serca.
Albo oznajmijcie Nam przyszłe rzeczy,
abyśmy mogli poznać ich spełnienie¹⁰.
23 Objawcie to, co ma nadejść w przyszłości,
abyśmy poznali, czy jesteście bogami.
Zróbcie choć coś, czy dobrego, czy złego,
żebyśmy to z podziwem wszyscy oglądali.
24 Otóż wy jesteście niczym i wasze dzieła są niczym;
obrzydliwością jest ten, kto was wybiera.

Zapowiedź zwycięstwa Cyrusa

25 Wzbudziłem kogoś z Północy i przyszedł,
ze Wschodu słońca wezwałem go po imieniu.
On zdeptał możnowładców jak błoto,
podobnie jak garncarz depcze glinę.
26 Kto objawił to z początku, żebyśmy wiedzieli,
i to długo naprzód, byśmy rzekli: «Słusznie?» -
Nikt nie objawiał, nikt nie obwieszczał,
nikt też nie słyszał słów waszych¹¹.
27 Pierwszy Ja [ogłaszam] Syjonowi: «Oto one!»
i Jerozolimie daję radosnego zwiastuna.
28 Patrzyłem: lecz nie było nikogo,
nikogo z nich - zdolnego do rady,
żeby odrzekł słowo, gdy go spytam.
29 Oto wszyscy oni są czczą ułudą;
dzieła ich nie istnieją,
posągi ich to znikomość¹² i pustka.

Iz 41, 1 - Cyrus, król perski - zwycięzca Babilonii, miał wyzwolić zesłańców królestwa Judy z niewoli; stąd ma tytuł "Pomazańca" Pańskiego i w Iz 45,1; jest typem Mesjasza. Por. Iz 44,28.

Iz 41, 4 - Zwrot podkreślający wieczność Boga, powtórzony w: Iz 43,10; Iz 44,6; Iz 48,12; w NT por. Ap 1,17; Ap 2,8; (Ap 21,6); Ap 22,13.

Iz 41, 5 - Wiersze 6n przeniesione po Iz 40,19. Zob. tamże przypis.

Iz 41, 8 - Tutaj Izrael jest nazwany sługą i świadkiem Boga wśród narodów (por. Iz 43,10; zob. Pwt 7,6), bo choć niewierny, dostąpi przebaczenia i zbawi się (Iz 42,19; Iz 44,1n; Iz 45,4; Iz 48,20). W pieśniach o Słudze Pańskim tytuł ten oznacza Mesjasza (zob. Iz 42,1).

Iz 41, 14 - Hebr. wyraz goel = odkupiciel oznacza: 1. mściciela krwi, tego, który szuka pomsty za przelaną krew kogoś z rodziny (Lb 35,19); 2. tego, kto wykupuje z niewoli swego krewnego zaprzedanego za długi; 3. bliskiego krewnego, broniącego z obowiązku praw wdowy (zob. Rt 2,20). Psalmy i Iz rozdz. 40-55 [->Iz 40,1] nazywają tak Boga mściciela i oswobodziciela swego ludu z uciemiężenia. W NT Chrystus jest Odkupicielem, Oswobodzicielem ludzkości z grzechu i z niewoli szatana.

Iz 41, 15 - Zob. Iz 28,27-29.

Iz 41, 17 - Zob. przypis do Iz 40,3 (por. Iz 43,16-21).

Iz 41, 19 - Żyzność ziemi symboliczna jest obrazem błogosławionych czasów mesjańskich.

Iz 41, 21-24 - Ścisły monoteizm, czyli wiara w jedynego Boga, z wielką mocą podkreślana w objawieniu danym Mojżeszowi na Synaju i u starszych proroków, od czasów niewoli babilońskiej przybiera nieraz formę polemiki z bałwochwalstwem i wykazywania nicości bożków pogańskich. Tu dowodem ich nicości jest ich niemożność przepowiedzenia przyszłości i oddziaływania na świat: por. Iz 44,6nn; Iz 45,21; Iz 48,5. Przeciwnie, wieczność i wszechwiedza Pana są dowodem, że tylko On jest Bogiem.

Iz 41, 22 - Bóg dowodzi prawdy swego istnienia przez to, że zna i objawia rzeczy przeszłe i przyszłe, podając proroctwa, z których jedne już się spełniły ("pierwsze, dawne"), drugie dopiero się spełnią ("następne, świeże"). Wzywa też bogów pogańskich, by w podobny sposób wykazali swe istnienie. Tego uczynić nie mogą, więc są niczym, nie istnieją (por. Ba rozdz. 6 [->Ba 6,1]).

Iz 41, 26 - Tj. bogów.

Iz 41, 29 - Hebr. dosł.: "wiatr".

Pierwsza pieśń Sługi Pańskiego¹

1 Oto mój Sługa, którego podtrzymuję.
Wybrany mój, w którym mam upodobanie.
Sprawiłem, że Duch mój⁴ na Nim spoczął;
On przyniesie narodom Prawo⁴.
2 Nie będzie wołał ni podnosił głosu,
nie da słyszeć krzyku swego na dworze.
3 Nie złamie trzciny nadłamanej,
nie zagasi knotka o nikłym płomyku.
On niezachwianie przyniesie Prawo.
4 Nie zniechęci się ani nie załamie,
aż utrwali Prawo na ziemi,
a Jego pouczenia wyczekują wyspy.
5 Tak mówi Pan Bóg,
który stworzył i rozpiął niebo,
rozpostarł ziemię wraz z jej plonami,
dał ludziom na niej dech ożywczy
i tchnienie tym, co po niej chodzą.
6 «Ja, Pan, powołałem Cię słusznie,
ująłem Cię za rękę i ukształtowałem,
ustanowiłem Cię przymierzem dla ludzi,
światłością dla narodów,
7 abyś otworzył oczy niewidomym,
ażebyś z zamknięcia wypuścił jeńców,
z więzienia tych, co mieszkają w ciemności.
8 Ja, któremu na imię jest Jahwe⁵,
chwały mojej nie odstąpię innemu
ani czci mojej bożkom.
9 Pierwsze wydarzenia oto już nadeszły,
nowe zaś Ja zapowiadam,
zanim się rozwiną,
[już] wam je ogłaszam».

Hymn o zwycięstwie Pana

10 Śpiewajcie Panu pieśń nową,
chwałę Jego od krańców ziemi!
Niech Go sławi morze i co je napełnia,
wyspy wraz z ich mieszkańcami!
11 Niech głos podniesie pustynia z miastami,
osiedla, które zamieszkuje Kedar.
Mieszkańcy Sela⁶ niech wznoszą okrzyki,
ze szczytów gór niech nawołują radośnie!
12 Niech oddają chwałę Panu
i niechaj głoszą cześć Jego na wyspach!
13 Jak bohater posuwa się Pan,
i jak wojownik pobudza waleczność;
rzuca hasło, okrzyk wydaje wojenny,
góruje męstwem nad nieprzyjaciółmi.
14 «Milczałem od długiego czasu,
w spokoju wstrzymywałem siebie,
teraz jakby rodząca zakrzyknę,
dyszeć będę z gniewu, zabraknie mi tchu.
15 Wypalę góry i wzgórza,
sprawię, że wyschnie wszystka ich zieleń,
przemienię rzeki na stawy,
a jeziora osuszę.
16 Sprawię, że niewidomi pójdą po nieznanej drodze,
powiodę ich ścieżkami, których nie znają,
ciemności zmienię przed nimi w światło,
a wyboiste miejsca w równinę.
Oto są rzeczy, których dokonam
i nie zaniecham.
17 Wstecz się odwrócą z wielkim zawstydzeniem
ci, którzy w bożkach pokładają ufność,
którzy mówią ulanym posągom:
"Jesteście bogami naszymi"».

Zaślepienie narodu i kara⁷

18 Głusi, słuchajcie!
Niewidomi, natężcie wzrok, by widzieć!
19 Kto jest niewidomy, jeżeli nie mój sługa,
i głuchy, jak posłaniec, którego posyłam?
Kto jest niewidomy, jak mój wysłannik
i głuchy, jak Sługa⁸ Pański?
20 Widzeń mnóstwo, lecz ich nie przestrzegają;
otwarte mają uszy, ale nikt nie słucha.
21 Spodobało się Panu w Jego sprawiedliwości
okazać wielkość i wspaniałość Prawa.
22 A jednak jest to naród złupiony i ograbiony:
wszystkich spętano po jaskiniach
oraz zamknięto w więzieniach;
na łup zostali wydani i nikt ich nie ratuje;
na rabunek, i nikt nie powie: «Oddaj!»
23 Kto między wami daje temu posłuch?
Kto uważnie słucha o przyszłości?
24 Kto wydał Jakuba na rabunek
i Izraela - łupieżcom?
Czyż nie przeciw Panu myśmy zgrzeszyli
i nie chcieli postępować Jego drogami
ani słuchać Jego Prawa?⁹
25 Więc wylał na Izraela żar swego gniewu
i okropności wojny.
Wybuchła ona zewsząd pożogą,
a on się nie spostrzegł,
obróciła go w perzynę,
lecz on nie wziął tego do serca.

Iz 42, 1 - Cztery "Pieśni Sługi Pańskiego", Iz 42,1-9; Iz 49,1-7; Iz 50,4-9(-11); Iz 52,13-53,12, opisują tajemniczą postać "Sługi Bożego", który pod pewnymi względami przypomina Izraela - sługę Pańskiego z wielu innych tekstów (zob. Iz 41,8), natomiast pod względem innych swoich rysów jest kimś zupełnie różnym, osobistością bardzo wybitną i charakterystyczną; por. Iz 49,5b n, nie mającą równej sobie.

Iz 42, 1 - "Sługa Pański" jest wybrany przez Boga do swego posłannictwa jeszcze w łonie matki, ukształtowany przez Niego, napełniony Jego duchem (Pieśń I i II); jest uległym, uważnym i wiernym uczniem Pańskim, pilnie słuchającym Jego nauk, aby z kolei móc uczyć ludzi (Pieśń II). Zadaniem i rolą tego Sługi jest ogłosić nowe Prawo religijne dla wszystkich narodów, nie tylko dla Izraela, być światłością dla narodów, a przymierzem dla Izraela, przynieść ludziom dobra mesjańskie i zbawienie (Pieśń I, II, III). Chociaż prześladowany i wzgardzony przez ludzi, Sługa nie ulęknie się i mężnie wykona swą misję, ufny w moc Boga, który Go stale wspierać będzie i otaczać swą opieką, a w końcu Go wynagrodzi i uwielbi (Pieśń III i IV). Czwarta pieśń przedstawia i rozważa cierpienia Sługi Pańskiego. Choć niewinny, cierpi On srogie katusze fizyczne i upokorzenia duchowe, zadane Mu przez ludzi, włącznie do haniebnej śmierci, jakby był najgorszym złoczyńcą. On jednak cierpi te męki dobrowolnie jako ekspiację za grzechy cudze, mianowicie wszystkich grzesznych ludzi, bo je przyjął na siebie. Pan uznał i przyjął Jego mękę jako powszechne zadośćuczynienie. Toteż Sługa Pański w nagrodę otrzyma wieczną chwałę i olbrzymie potomstwo na wieki, to jest odkupionych przez siebie ludzi tak z Izraela, jak z innych narodów.

Iz 42, 1 - NT w różnych swoich tekstach uznaje i widzi w Izajaszowym "Słudze Pańskim" proroczą zapowiedź - typ samego Jezusa Chrystusa, Mesjasza i Zbawiciela: por. Mt 3,17; Mt 8,17 (Iz 53,4); Mt 12,17-21 (Iz 1,4); Łk 2,31n; Łk 4,17-21; Dz 3,13; częściej użyto lub zacytowano słowa czwartej Pieśni Sługi Pańskiego, (Iz rozdz. 53 [->Iz 53,1]) w: Mk 9,12; J 12,38; Dz 8,32-35; Rz 4,25; Rz 10,16; Rz 15,21; 1 Kor 15,3; 2 Kor 5,21; 1 P 2,22-25. Chrystus łączy w swojej osobie zarówno cechy chwalebnego Króla mesjańskiego z rodu Dawidowego (por. 2 Sm 7,12-17; Iz 7,14n; Iz 9,5n; Iz 11,1-5), jak i cierpiącego Sługi Pańskiego (por. Iz 52,13-53,12; Ps 22[21] [->Ps 22[21],1]). Chrystus sam też utożsamił się ze Sługą Pańskim (por. Łk 22,37).

Iz 42, 1 - "Duch mój" - por. Iz 11,2n. "Prawo" - w hebr. wyraz ten obejmuje całą naukę religijno-moralną i prawa, na podobieństwo Prawa Mojżeszowego, a więc zawiera: 1. prawdy wiary o Bogu; 2. naukę moralną; 3. przepisy o kulcie.

Iz 42, 8 - Prawdopodobnie: "Ten, który jest" - zob. Wj 3,14n.

Iz 42, 11 - Tj. Petra; zob. Iz 16,1.

Iz 42, 18 - Zapowiedziane w proroczej wizji na początku działalności Proroka: Iz 6,9n; por. Iz 48,4.

Iz 42, 19 - Tu Izrael. Wiersz 19cd jest uważany za interpolację, gdyż powtarza myśl z 19ab.

Iz 42, 24 - Tekst skażony.

Wyzwolenie Izraela dziełem wszechmocy Bożej

1 Ale teraz tak mówi Pan,
Stworzyciel twój, Jakubie,
i Twórca twój, o Izraelu:
«Nie lękaj się, bo cię wykupiłem,
wezwałem cię po imieniu; tyś moim!
2 Gdy pójdziesz przez wody, Ja będę z tobą,
i gdy przez rzeki, nie zatopią ciebie.
Gdy pójdziesz przez ogień, nie spalisz się,
i nie strawi cię płomień.
3 Albowiem Ja jestem Pan, twój Bóg,
Święty Izraela, twój Zbawca.
Daję Egipt jako twój okup,
Kusz i Sabę w zamian za ciebie.
4 Ponieważ drogi jesteś w moich oczach,
nabrałeś wartości i Ja cię miłuję,
przeto daję ludzi za ciebie
i narody za życie twoje.
5 Nie lękaj się, bo jestem z tobą.
Przywiodę ze Wschodu twe plemię
i z Zachodu cię pozbieram.
6 Północy powiem: "Oddaj!"
i Południowi: "Nie zatrzymuj!"
Przywiedź moich synów z daleka
i córki moje z krańców ziemi.
7 Wszystkich, którzy noszą me imię
i których stworzyłem dla mojej chwały,
ukształtowałem ich i moim są dziełem.

Pan sam jest jedynym Bogiem

8 Wyprowadź lud ślepy, choć mający oczy,
i głuchy, choć obdarzony uszami.
9 Niech wszystkie ludy zbiorą się razem
i niech się zgromadzą narody!
Który z nich może to ogłosić
i oznajmić nam minione rzeczy?
Niech pozostawią swych świadków na usprawiedliwienie,
aby ich słuchano i przytaknięto: "To prawda!"
10 Wy jesteście moimi świadkami - wyrocznia Pana -
i moimi sługami, których wybrałem,
abyście mogli poznać i uwierzyć Mi,
oraz zrozumieć, że tylko Ja istnieję.
Boga utworzonego przede Mną nie było
ani po Mnie nie będzie.
11 Ja, Pan¹, tylko Ja istnieję
i poza Mną nie ma żadnego zbawcy.
12 To Ja zapowiedziałem, wyzwoliłem i obwieściłem,
a nie ktoś obcy wśród was.
Wy jesteście świadkami moimi - wyrocznia Pana -
że Ja jestem Bogiem, 13 owszem, od wieczności Nim jestem.
I nikt się nie wymknie z mej ręki.
Któż może zmienić to, co Ja zdziałam?»

Babilon w ruinie

14 Tak mówi Pan,
wasz Odkupiciel, Święty Izraela:
«Ze względu na was posłałem do Babilonu [zdobywcę]:
i sprawię, że opadną wszystkie zawory więzień,
a Chaldejczycy wybuchną biadaniem².
15 Ja jestem Pan, wasz Święty,
Stworzyciel Izraela, wasz Król!

Cuda nowego wyjścia

16 ³ Tak mówi Pan,
który otworzył drogę przez morze
i ścieżkę przez potężne wody;
17 który wiódł na wyprawę wozy i konie,
także i potężne wojsko;
upadli, już nie powstaną,
zgaśli, jak knotek zostali zdmuchnięci.
18 Nie wspominajcie wydarzeń minionych,
nie roztrząsajcie w myśli dawnych rzeczy.
19 Oto Ja dokonuję rzeczy nowej:
pojawia się właśnie. Czyż jej nie poznajecie?
Otworzę też drogę na pustyni,
ścieżyny na pustkowiu.
20 Sławić Mnie będą zwierzęta polne,
szakale i strusie,
gdyż na pustyni dostarczę wody
i rzek na pustkowiu,
aby napoić mój lud wybrany.
21 Lud ten, który sobie utworzyłem,
opowiadać będzie moją chwałę.

Niewdzięczność Izraela

22 Lecz ty, Jakubie, nie wzywałeś Mnie,
bo się Mną znudziłeś, Izraelu!
23 Nie przyniosłeś Mi baranka na całopalenie
ani Mnie nie uczciłeś krwawymi ofiarami.
Nie zmuszałem cię do ofiary niekrwawej
ani cię nie trudziłem ofiarą kadzidła.
24 Nie kupiłeś Mi wonnej trzciny za pieniądze
ani Mnie nie upoiłeś tłuszczem twoich ofiar;
raczej Mi przykrość zadałeś twoimi grzechami,
występkami twoimi Mnie zamęczasz.
25 Ja, właśnie Ja przekreślam twe przestępstwa
i nie wspominam twych grzechów.
26 Obudź Mą pamięć, rozprawmy się wspólnie,
mów ty, ażeby się usprawiedliwić.
27 Zgrzeszył twój pierwszy ojciec⁴,
pośrednicy⁴ twoi wykroczyli przeciw Mnie.
28 Więc sponiewierałem książąt mego przybytku,
obłożyłem klątwą Jakuba.
Izraela [wydałem] na zniewagi.

Iz 43, 11 - Zob. Iz 42,8 z przypisem.

Iz 43, 14 - Tekst popr. wg hebr.: "Chaldejczycy na ich okrzyczanych okrętach". Inni popr.: "Sprawię, że padną wszyscy doborowi żołnierze, także Chaldejczycy na okrętach, przedmiocie ich chluby".

Iz 43, 16 - Por. Wj 14,23-30.

Iz 43, 27 - "Ojciec" - Jakub, por. Rdz 27,1-29; Rdz 30,25-42; Oz 12,4n; "pośrednicy" - fałszywi prorocy.

Błogosławieństwo Izraela

1 Teraz więc słuchaj, Jakubie, mój sługo,
Izraelu, którego wybrałem!
2 Tak mówi Pan, twój sprawca,
twój twórca od narodzenia, twój wspomożyciel:
Nie bój się, sługo mój, Jakubie,
Jeszurunie¹, którego wybrałem.
3 Bo rozleję wody po spragnionej glebie
i zdroje po wyschniętej ziemi.
Przeleję Ducha mego na twoje plemię
i błogosławieństwo moje na twych potomków.
4 Wyrastać będą jak trawa wśród wody,
jak topole nad bieżącymi wodami.
5 Jeden powie: "Należę do Pana",
a drugi się nazwie imieniem Jakuba,
inny zaś napisze na swej ręce: "Pan"²
i otrzyma imię Izrael.

Pan tylko jest prawdziwym Bogiem

6 Tak mówi Pan, Król Izraela
i Odkupiciel jego, Pan Zastępów:
Ja jestem pierwszy i Ja ostatni³;
i nie ma poza Mną boga.
7 Któż jest do Mnie podobny? - Niech woła,
niech to ogłosi i niech Mi dowiedzie!
Kto przepowiedział przyszłość od wieków
i to, co ma nadejść, niech nam obwieści!
8 Nie lękajcie się ani nie przerażajcie!
Czyż nie przepowiedziałem z dawna i nie oznajmiłem?
Wy jesteście moimi świadkami: czy jest jaki Bóg oprócz Mnie?
albo inna Skała? - Ja nie znam takiego!

Satyra na bałwochwalstwo

9 Wszyscy rzeźbiarze bożków są niczym; dzieła ich ulubione na nic się nie zdadzą; ich czciciele sami nie widzą ani nie zdają sobie sprawy, że się okrywają hańbą. 10 Kto rzeźbi bożka i odlewa posąg, żeby nie mieć pożytku? 11 Oto wszyscy czciciele tego bożka zawstydzą się; jego wykonawcy sami są ludźmi. Wszyscy oni niechaj się zbiorą i niech staną! Razem się przestraszą i wstydem okryją. 12 Wykonawca posągu urabia żelazo na rozżarzonych węglach i młotami nadaje mu kształty; wykańcza je swoim silnym ramieniem; oczywiście, jest głodny i brak mu siły; nie pił wody, więc jest wyczerpany. 13 Rzeźbiarz robi pomiary na drzewie, kreśli rylcem kształt, obrabia je dłutami i stawia znaki cyrklem; wydobywa z niego kształty ludzkie na podobieństwo pięknej postaci człowieka, aby postawić go w domu. 14 ⁴ Narąbał sobie drzewa cedrowego, wziął drzewa cyprysowego i dębowego - a upatrzył je sobie między drzewami w lesie - zasadził jesion, któremu ulewa zapewnia wzrost. 15 [To wszystko] służy człowiekowi na opał: część z nich bierze na ogrzewanie, część na rozpalenie ognia do pieczenia chleba, na koniec z reszty wykonuje boga, przed którym pada na twarz, tworzy rzeźbę, przed którą wybija pokłony. 16 Jedną połowę spala w ogniu i na rozżarzonych węglach piecze mięso; potem zajada pieczeń i nasyca się. Ponadto grzeje się i mówi: "Hej! Ale się zagrzałem i korzystam ze światła!" 17 Z tego zaś, co zostanie, czyni swego boga, bożyszcze swoje, któremu oddaje pokłon i pada na twarz, i modli się, mówiąc: "Ratuj mnie, boś ty bogiem moim!"
18 [Tacy] nie mają świadomości ani zrozumienia, gdyż [mgłą] przesłonięte są ich oczy, tak iż nie widzą, i serca ich, tak iż nie rozumieją. 19 Taki się nie zastanawia; nie ma wiedzy ani zrozumienia, żeby sobie powiedzieć: "Jedną połowę spaliłem w ogniu, nawet chleb upiekłem na rozżarzonych węglach, i upiekłem mięso, które zajadam, a z reszty zrobię rzecz obrzydliwą. Będę oddawał pokłon kawałkowi drzewa".
20 Taki się karmi popiołem; zwiedzione serce wprowadziło go w błąd. On nie może ocalić swej duszy i powiedzieć: "Czyż nie jest fałszem to, co trzymam w ręku?"

Orędzie Boże do Izraela

21 Pamiętaj o tych rzeczach, Jakubie,
i żeś sługą moim, Izraelu!
Ukształtowałem ciebie, jesteś moim sługą.
Izraelu, nie pójdziesz u Mnie w niepamięć.
22 Usunąłem twe grzechy jak chmurę
i twoje wykroczenia jak obłok.
Powróć do Mnie, bom cię odkupił».

Pieśń radości

23 Wznoście okrzyki, niebiosa, bo Pan zaczął działać!
Wykrzykujcie, podziemne krainy!
Góry, zabrzmijcie okrzykami,
i ty, lesie, z każdym twoim drzewem!
Bo Pan odkupił Jakuba
i chwałę swą okazał w Izraelu.

Wszechmoc Boga

24 Tak mówi Pan, twój Odkupiciel,
Twórca twój jeszcze w łonie matki:
«Jam jest Pan, uczyniłem wszystko,
Sam rozpiąłem niebiosa,
rozpostarłem ziemię; a któż był ze Mną?
25 Jam jest ten, który niweczy znaki wróżów
i wykazuje głupotę wieszczków,
wstecz odrzuca mędrców
i wiedzę ich czyni głupstwem,
26 potwierdza mowę swojego sługi
i spełnia radę swoich wysłanników.
To Ja mówię Jeruzalem: "Będziesz zaludnione",
i miastom judzkim: "Będziecie odbudowane".
Ja podniosę je z ruin.
27 To Ja mówię otchłani wód: "Wyschnij!"
i wysuszam twoje rzeki.
28 Ja mówię o Cyrusie⁵: "Mój pasterz",
i spełni on wszystkie moje pragnienia,
mówiąc do Jeruzalem: "Niech cię odbudują!",
i do świątyni: "Wznieś się z fundamentów!"»

Iz 44, 2 - Nazwa dana Izraelowi: por. Pwt 32,15; Pwt 33,5.26.

Iz 44, 5 - Tj. Jahwe.

Iz 44, 6 - Zob. Iz 41,4.

Iz 44, 14-19 - Por. Mdr 13,11-19.

Iz 44, 28 - Cyrus (hebr.: Koresz, perskie: Kurusz), król perski (', zdobywszy Babilon, zezwolił w r. 538 Izraelitom na powrót do Judei i odbudowę Jerozolimy i świątyni.

Przepowiednia o posłannictwie Cyrusa

1 Tak mówi Pan o swym pomazańcu¹ Cyrusie:
«Ja mocno ująłem go za prawicę,
aby ujarzmić przed nim narody
i królom odpiąć broń od pasa,
aby otworzyć przed nim podwoje,
żeby się bramy nie zatrzasnęły.
2 Ja pójdę przed tobą
i nierówności wygładzę.
Skruszę miedziane podwoje
i połamię żelazne zawory.
3 Przekażę ci skarby schowane
i bogactwa głęboko ukryte,
ażebyś wiedział, że Ja jestem Pan,
który cię wołam po imieniu, Bóg Izraela.
4 Z powodu sługi mego Jakuba,
Izraela, mojego wybrańca,
nazwałem ciebie twoim imieniem,
pełnym zaszczytu, chociaż Mnie nie znałeś.
5 Ja jestem Pan, i nie ma innego.
Poza Mną nie ma Boga.
Przypaszę ci broń, chociaż Mnie nie znałeś,
6 aby wiedziano od wschodu słońca aż do zachodu,
że beze Mnie nie ma niczego.
Ja jestem Pan, i nie ma innego.

Proroctwo o zbawieniu

7 Ja tworzę światło i stwarzam ciemności,
sprawiam pomyślność i stwarzam niedolę.
Ja, Pan, czynię to wszystko.
8 ² Niebiosa, wysączcie z góry sprawiedliwość
i niech obłoki z deszczem ją wyleją!
Niechajże ziemia się otworzy,
niechaj zbawienie wyda owoc
i razem wzejdzie sprawiedliwość!
Ja, Pan, jestem tego Stwórcą».

Najwyższa władza Boga-Stwórcy

9 Biada temu, kto spiera się ze swoim twórcą,
dzbanowi spomiędzy dzbanów glinianych!³
Czyż powie glina temu, co ją kształtuje:
«Co robisz?»
albowiem jego dzieło powie mu: «Niezdara!»
10 Biada temu, kto mówi ojcu: «Coś spłodził?»
albo niewieście mówi: «Co urodziłaś?»
11 Tak mówi Pan,
Święty Izraela i jego Twórca:
«Czyż wy Mnie będziecie pytać o moje dzieci
i dawać Mi rozkazy co do dzieła rąk moich?
12 To Ja uczyniłem ziemię
i na niej stworzyłem człowieka,
Ja własnoręcznie rozpiąłem niebo
i rozkazuję wszystkim jego zastępom.
13 To Ja wzbudziłem go⁴ słusznie
i wygładzę wszystkie jego drogi.
On moje miasto odbuduje
i odeśle moich wygnańców,
bez okupu i odszkodowania» -
mówi Pan Zastępów.

Nawrócenie pogan⁵

14 Tak mówi Pan:
«Pracownicy Egiptu i kupcy Kusz,
i Sabejczycy, ludzie o rosłej postawie,
przejdą do ciebie i będą twoimi;
chodzić będą za tobą w kajdanach;
na twarz przed tobą będą upadać
i mówić do ciebie błagalnie:
"Tylko u ciebie jest Bóg, i nie ma innego.
Bogowie nie istnieją"».
15 Prawdziwie Tyś Bogiem ukrytym,
Boże Izraela, Zbawco!
16 Wszyscy, co się zżymają⁶ na Niego,
okryją się wstydem i hańbą;
odejdą pohańbieni
wytwórcy rzeźb bożków.
17 Izrael zostanie zbawiony przez Pana
zbawieniem wiecznym.
Nie doznacie zawstydzenia ni hańby
po wszystkie wieki.

Dowody Bożego działania

18 Albowiem tak mówi Pan,
Stworzyciel nieba, On Bóg,
który ukształtował i wykończył ziemię,
który ją mocno osadził,
który nie stworzył jej bezładną,
lecz przysposobił na mieszkanie:
«Ja jestem Pan i nie ma innego.
19 Nie przemawiałem potajemnie,
w ciemnym zakątku ziemi.
Nie powiedziałem potomstwu Jakuba:
"Szukajcie Mnie bezskutecznie!"
Ja jestem Pan, który mówi to, co słuszne,
oznajmia to, co godziwe.

Pan jest Bogiem wszystkich

20 Zbierzcie się i wyjdźcie, przystąpcie wszyscy,
wy ocaleni z narodów!⁷
Nie mają rozeznania ci, co obnoszą
swe drewno rzeźbione
i modły zanoszą do boga
nie mogącego ich zbawić.
21 Przedstawcie i przytoczcie dowody,
owszem, naradźcie się wspólnie:
kto zapowiedział to już od dawna
i od owej chwili objawił?
Czyż nie Ja jestem Pan,
a nie ma innego Boga prócz Mnie?
Bóg sprawiedliwy i zbawiający
nie istnieje poza Mną.
22 Nawróćcie się do Mnie, by się zbawić,
wszystkie krańce świata,
bo Ja jestem Bogiem,
i nikt inny!
23 Przysięgam na Siebie samego,
z moich ust wychodzi sprawiedliwość,
słowo nieodwołalne.
Tak, przede Mną się zegnie wszelkie kolano,
wszelki język na Mnie przysięgać będzie,
24 mówiąc: "Jedynie u Pana
jest sprawiedliwość i moc".
Do Niego przyjdą zawstydzeni wszyscy,
którzy się na Niego zżymali.
25 W Panu uzyska swe prawo i chwały dostąpi
całe plemię Izraela».

Iz 45, 1 - Zaszczytny tytuł "pomazaniec Pański" przysługiwał dawniej tylko królom izraelskim lub judzkim; tutaj jest dany Cyrusowi ze względu na wybór Boga, który z niego uczynił narzędzie do wykonania swych planów.

Iz 45, 8 - Mesjański tekst, znany z liturgii adwentowej; Wlg uściśla jego mesjańskie znaczenie: "Spuśćcie rosę, niebiosa, z wierzchu, a obłoki niech zleją z deszczem Sprawiedliwego; niech się otworzy ziemia i zrodzi Zbawiciela, a sprawiedliwość niechaj wzejdzie społem". Ważna myśl mesjańska: Ziemia ma wydać owoc, mianowicie Mesjasza, którego gdzie indziej nazywa się Odroślą z korzenia Jessego z pnia Dawidowego. Por. Iz 4,2; Iz 6,13; Iz 11,1; Jr 23,5; Jr 33,15; Za 3,8; Za 6,12.

Iz 45, 9 - Tekst skażony. Inni tłum.: "Czy spierać się będzie kto ze swoim twórcą, dzban z tym, który go ulepił z gliny?" Por. Rz 9,20-29.

Iz 45, 13 - Tj. Cyrusa.

Iz 45, 14 - Powszechność religii i zbawienia mesjańskiego. Por. Iz 2,2-4; Jr 12,14-17; Jr 16,19n; Mi 4,1-3; So 3,9n; Za 2,15; Za 8,20n; Za 14,9.16 (Jon [->Jon 1,1]; Ps 87[86] [->Ps 87[86],1]). Jest to jedna z głównych nauk Księgi Pocieszenia: Iz 42,1n; Iz 49,6; Iz 55,3n; Iz rozdz. 60 [->Iz 60,1].

Iz 45, 16 - Popr. wg LXX; wg hebr.: "wszyscy razem".

Iz 45, 20 - Uniwersalizm mesjański.

Upadek Bela

1 Ugiął się Bel¹, Nebo¹ runął!
Posągi ich włożono na zwierzęta juczne i pociągowe;
ciężary ich załadowane -
to brzemię dla zmęczonego zwierzęcia.
2 Runęły [bożki], ugięły się wszystkie,
nie mogły ocalić niosącego.
One same poszły również w niewolę.
3 «Posłuchajcie Mnie, domie Jakuba,
i wszyscy pozostali z domu Izraela!
Nosiłem [was] od urodzenia,
piastowałem od przyjścia na świat.
4 Aż do waszej starości Ja będę ten sam
i aż do siwizny Ja was podtrzymam.
Ja tak czyniłem i Ja nadal noszę,
Ja też podtrzymam was i ocalę».

Bóg niezrównany

5 Komu Mnie podobnym i równym uczynicie?
Z kim Mię zestawicie, jakoby z podobnym?
6 Wyrzucają złoto z sakiewki
i ważą srebro na wadze.
Opłacają złotnika, żeby ulał bożka,
którego potem czczą, padając nawet na twarz.
7 Podnoszą go na barki, dźwigają,
potem go umieszczają na podstawie.
I stoi, z miejsca swego się nie ruszy.
Wołają do niego, on nie odpowiada,
nie wybawi nikogo z ucisku.

Pan włada przyszłością

8 Pamiętajcie o tym i okryjcie się wstydem!
Grzesznicy, nawróćcie się sercem!
9 Wspomnijcie rzeczy minione od wieków!
Tak, Ja jestem Bogiem i nie ma innego,
Bogiem, i nikogo nie ma jak Ja.
10 Obwieszczam od początku to, co ma przyjść,
i naprzód to, co się jeszcze nie stało.
Mówię: Mój zamiar się spełni
i uczynię wszystko, co zechcę.
11 Przyzywam ze Wschodu drapieżcę²,
człowieka upatrzonego z dalekiej krainy.
Ledwie co wypowiem, już w czyn wprowadzone,
ledwie myśl powziąłem, już wykonana.
12 Słuchajcie Mnie, wy, którzy tracicie odwagę,
którym daleko do sprawiedliwości.
13 Zbliżyłem moją sprawiedliwość: już jest niedaleko,
nie opóźni się moje zbawienie.
Złożę w Syjonie zbawienie
dla Izraela, mojej ozdoby.

Iz 46, 1 - Imiona bóstw babilońskich.

Iz 46, 11 - Tj. Cyrusa.

Pieśń o zagładzie Babilonu

1 Zstąp i usiądź w prochu,
Dziewico, Córo Babilońska!
Usiądź na ziemi, zrzucona z tronu,
Córo Chaldejska!
Bo przestaną cię nazywać
rozpieszczoną i rozkoszną.
2 Uchwyć żarna i miel [zboże] na mąkę,
zdejm twoją zasłonę,
podkasz suknię, odkryj nogi,
brnij przez strumienie!
3 Nagość twoją odsłoń,
niech widzą twą hańbę!
Wezmę pomstę, nie oszczędzę nikogo. -
4 [Mówi] nasz Odkupiciel,
na imię Mu Pan Zastępów,
Święty Izraela. -
5 Usiądź w milczeniu i wejdź w ciemności,
Córo Chaldejska!
Bo nie nazwą ciebie ponownie
władczynią królestw.
6 Rozgniewałem się na mój naród,
sponiewierałem moje dziedzictwo.
Wydałem je w twoje ręce,
ty nie miałaś dla niego litości.
Sprawiłaś, że starcom twe jarzmo
zaciążyło ogromnie.
7 Mówiłaś: "To już na wieki
będę zawsze władczynią".
Nie wzięłaś sobie do serca tych zdarzeń,
nie rozpamiętywałaś ich końca.
8 A teraz posłuchaj tego, Wykwintna,
siedząca sobie bezpiecznie,
która mówisz w sercu swoim:
"Tylko ja i nikt inny!¹
Nie zostanę wdową
i nie zaznam sieroctwa".
9 Lecz spadnie na ciebie jedno i drugie
w jednym dniu, niespodzianie.
Sieroctwo i wdowieństwo
w pełni spadną na ciebie,
pomimo wielu twoich czarów
i mnóstwa twoich zaklęć.
10 Polegałaś na twojej złości,
mówiłaś: "Nikt mnie nie widzi".
Twoja mądrość i twoja wiedza
sprowadziły cię na manowce.
Mówiłaś w sercu swoim:
"Tylko ja, i nikt inny!"
11 Lecz przyjdzie na ciebie nieszczęście,
którego nie potrafisz zażegnać,
i spadnie na ciebie klęska,
której nie zdołasz odwrócić,
i przyjdzie na cię zguba znienacka,
ani się spostrzeżesz.
12 Trwajże przy twoich zaklęciach
i przy mnogich twych czarach,
którymi się próżno trudzisz
od swej młodości.
Może zdołasz odnieść korzyść?
Może zdołasz wzbudzić postrach?
13 Masz już dosyć mnóstwa twoich doradców.
Niechaj się stawią,
by cię ocalić, owi opisywacze nieba,
którzy badają gwiazdy,
przepowiadają na każdy miesiąc,
co ma się z tobą wydarzyć.
14 Oto będą jak źdźbła słomiane,
ogień ich spali.
Nie uratują własnego życia
z mocy płomieni.
Nie będą to węgle do ogrzewania,
to nie ognisko, by przy nim posiedzieć.
15 Takimi będą dla ciebie twoi czarownicy,
z którymi się próżno trudzisz od młodości.
Każdy sobie pójdzie w swoją stronę,
nikt cię nie ocali.

Iz 47, 8 - Por. Iz 47,10; So 2,15; Ap 18,7n.

Tylko Bóg panuje nad przyszłością

1 Słuchajcie tego, domie Jakuba,
którzy nosicie imię Izraela
i którzy pochodzicie¹ z nasienia Judy.
Wy, którzy przysięgacie na imię Pana
i wysławiacie Boga Izraela,
lecz bez szczerości i bez rzetelności¹.
2 Bo bierzecie imię od Miasta Świętego
i opieracie się na Bogu Izraela,
którego imię jest Pan Zastępów.
3 Oznajmiłem od dawna minione wydarzenia,
z moich ust one wyszły i ogłosiłem je;
w jednej chwili zacząłem działać i spełniły się.
4 Ponieważ wiedziałem, że jesteś uparty
i kark twój jest drągiem z żelaza,
a twoje czoło miedziane,
5 przeto zapowiedziałem ci naprzód,
ogłosiłem ci przyszłość, zanim nadeszła,
żebyś nie mówił: "Mój bożek to sprawił,
moja rzeźba, mój posąg zarządził".
6 Tyś słyszał i widział to wszystko;
czy więc ty tego nie przyznasz?
Od tej chwili ogłaszam ci rzeczy nowe,
tajemne i tobie nieznane.
7 Dopiero co zostały stworzone, a nie od dawna;
i przed dniem dzisiejszym nie słyszałeś o nich,
żebyś nie mówił: "Właśnie je znałem".
8 Wcale nie słyszałeś ani nie widziałeś,
ani twe ucho nie było przedtem otwarte,
bo wiedziałem, jak bardzo jesteś wiarołomny
i że od powicia zwą cię buntownikiem.
9 Przez wzgląd na moje imię powstrzymam oburzenie
i pohamuję się przez wzgląd na moją chwałę,
ażeby cię nie zatracić.
10 Oto jak srebro przetopiłem cię ogniem
i wypróbowałem cię w piecu utrapienia.
11 Przez wzgląd na Mnie, na Mnie samego, tak postępuję,
bo czyż mogę być znieważony?
Chwały mojej nie oddam innemu.

Cyrus powołany przez Pana

12 Słuchaj mnie, Jakubie,
Izraelu, którego wezwałem:
Ja sam, Ja jestem pierwszy
i Ja również ostatni.
13 Moja to ręka założyła ziemię
i moja prawica rozciągnęła niebo.
Gdy na nie zawołam,
stawią się natychmiast.
14 Zbierzcie się wy wszyscy i słuchajcie:
Kto z nich² przepowiedział te rzeczy?
Ulubieniec Pana² spełni Jego wolę
co do Babilonu i jego plemienia - Chaldejczyków.
15 To Ja, Ja mówiłem i Ja go powołałem;
przywiodłem go i poszczęściłem jego drodze.
16 Zbliżcie się ku Mnie, słuchajcie tego:
Ja nie w skrytości mówiłem od początku;
odkąd się to spełniało, tam byłem.
«[Tak] więc teraz Pan Bóg,
posłał mnie ze swoim Duchem»³.

Pan przewodnikiem Izraela

17 Tak mówi Pan, twój Odkupiciel,
Święty Izraela:
«Jam jest Pan, twój Bóg,
pouczający cię o tym, co pożyteczne,
kierujący tobą na drodze, którą kroczysz.
18 O gdybyś zważał na me przykazania,
stałby się twój pokój jak rzeka,
a sprawiedliwość twoja jak morskie fale.
19 Twoje potomstwo byłoby jak piasek,
i jak jego ziarnka twoje latorośle.
Nigdy by nie usunięto ani wymazano
twego imienia sprzed mego oblicza!

Pieśń na wyjście z Babilonu

20 Wychodźcie z Babilonu,
uciekajcie z Chaldei!
Wśród okrzyków wesela zwiastujcie to i głoście!
Rozgłaszajcie aż po krańce ziemi!
Mówicie: "Pan wykupił swego sługę Jakuba"».
21 Nie czuli pragnienia, gdy On ich wiódł przez pustynię;
zdrojom ze skały kazał dla nich trysnąć:
rozłupał skałę, wypłynęła woda⁴.
22 «Nie ma pokoju dla bezbożnych» - mówi Pan⁵.

Iz 48, 1 - "Pochodzicie" - to i inne słowa w w. 1-2 - w hebr. forma 3 os. 1 mn., i tak inni tłum.: "pochodzą... przysięgają... biorą imię"; "rzetelności" - por. Am 5,21.

Iz 48, 14 - "Z nich" - tj. bogów; inni popr. na: "z was", Izraelitów, do których Bóg przemawia. "Ulubieniec Pana" - jest tu nim Cyrus. Tekst w. 14 cd skażony. Niektórzy go tak popr. za tekstami z Qumran i LXX: "Przyjaciel mój spełni wolę moją".

Iz 48, 16 - Jest to oświadczenie Proroka o swej misji; wg innych są to słowa Cyrusa.

Iz 48, 21 - Zob. przypis do Iz 40,3.

Iz 48, 22 - Wiersz nie harmonizujący z kontekstem: być może glosa. por. Iz 57,21.

Sługa Pański i jego dzieło

Druga pieśń Sługi Pańskiego¹: Boski jego wybór i trudne zadanie

1 Wyspy, posłuchajcie Mnie!
Ludy najdalsze, uważajcie!
Powołał Mnie Pan już z łona mej matki,
od jej wnętrzności wspomniał moje imię.
2 Ostrym mieczem uczynił me usta,
w cieniu swej ręki Mnie ukrył.
Uczynił ze mnie strzałę zaostrzoną,
utaił mnie w swoim kołczanie.
3 I rzekł mi: «Tyś Sługą moim, <Izraelu>²,
w tobie się rozsławię».
4 Ja zaś mówiłem: Próżno się trudziłem,
na darmo i na nic zużyłem me siły.
Lecz moje prawo jest u Pana
i moja nagroda u Boga mego.
5b Wsławiłem się w oczach Pana,
Bóg mój stał się moją siłą.
5a teraz przemówił Pan,
który mnie ukształtował od urodzenia
na swego Sługę,
bym nawrócił do Niego Jakuba
i zgromadził Mu Izraela.
6 A mówił: «To zbyt mało, iż jesteś Mi Sługą
dla podźwignięcia pokoleń Jakuba
i sprowadzenia ocalałych z Izraela!
Ustanowię cię światłością dla pogan,
aby moje zbawienie dotarło
aż do krańców ziemi»³.
7 Tak mówi Pan,
Odkupiciel Izraela, jego Święty,
do wzgardzonego w swej osobie,
do budzącego odrazę pogan,
do niewolnika przemożnych:
«Królowie zobaczą cię i powstaną,
książęta padną na twarz,
przez wzgląd na Pana, który jest wierny,
na Świętego Izraelowego, który cię wybrał».

Cudowny powrót Izraela z wygnania

8 Tak mówi Pan:
«Gdy nadejdzie czas mej łaski, wysłucham cię,
w dniu zbawienia przyjdę ci z pomocą⁴.
<A ukształtowałem cię i ustanowiłem
przymierzem dla ludu>⁴,
aby odnowić kraj,
aby rozdzielić spustoszone dziedzictwa,
9 aby rzec więźniom: "Wyjdźcie na wolność!"
[marniejącym] w ciemnościach: "Ukażcie się!"
Oni będą się paśli⁵ przy wszystkich drogach,
na każdym bezdrzewnym wzgórzu będzie ich pastwisko.
10 Nie będą już łaknąć ni pragnąć,
i nie porazi ich wiatr upalny ni słońce,
bo ich poprowadzi Ten, co się lituje nad nimi,
i zaprowadzi ich do tryskających zdrojów.
11 Wszystkie me góry zamienię na drogę,
i moje gościńce wzniosą się wyżej.
12 Oto ci przychodzą z daleka,
oto tamci z Północy i z Zachodu,
a inni z krainy Sinitów⁶.
13 Zabrzmijcie weselem, niebiosa! Raduj się, ziemio!
Góry, wybuchnijcie radosnym okrzykiem!
Albowiem Pan pocieszył swój lud,
zlitował się nad jego biednymi.
14 Mówił Syjon: "Pan mnie opuścił,
Pan o mnie zapomniał⁷".
15 Czyż może niewiasta zapomnieć o swym niemowlęciu,
ta, która kocha syna swego łona?
A nawet, gdyby ona zapomniała,
Ja nie zapomnę o tobie⁸.
16 Oto wyryłem cię na obu dłoniach,
twe mury są ustawicznie przede Mną.
17 Spieszą twoi budowniczowie,
a którzy burzyli cię i pustoszyli,
odchodzą precz od ciebie.
18 Podnieś oczy wokoło i popatrz:
Wszyscy się zebrali, przyszli do ciebie.
Na moje życie! - wyrocznia Pana.
Tak, w tych wszystkich ustroisz się jakby w klejnoty
i jak oblubienica opaszesz się nimi.
19 Bo twe miejscowości zniszczone i wyludnione
i kraj twój, pełen zniszczenia,
teraz zbyt ciasne będą dla twoich mieszkańców,
a twoi niszczyciele odejdą daleko.
20 Znowu szeptać ci będą na ucho
synowie, których byłaś pozbawiona:
"Zbyt ciasna jest dla mnie ta przestrzeń,
dajże mi miejsce, bym się mógł rozłożyć".
21 Wtedy powiesz w swym sercu:
"Któż mi zrodził tych oto?
Byłam bezdzietna, niepłodna,
<wygnana, w niewolę uprowadzona>,
więc kto ich wychował?
Oto pozostałam sama,
więc skąd się ci wzięli?"»
22 Tak mówi Pan Bóg:
«Oto skinę ręką na pogan
i między ludami podniosę mój sztandar.
I odniosą twych synów na rękach,
a córki twoje na barkach przyniosą.
23 I będą królowie twymi żywicielami,
a księżniczki ich twoimi mamkami.
Twarzą do ziemi pokłon ci będą oddawać
i lizać będą kurz z twoich nóg.
Wtedy się przekonasz, że Ja jestem Pan;
kto we Mnie pokłada nadzieję, wstydu nie dozna.
24 ⁹ Czyż można odebrać łup bohaterowi?
Albo czy jeńcy okrutnika zdołają się wymknąć?»
25 Zaiste, tak mówi Pan:
«Nawet jeńcy bohatera zostaną mu wydarci,
i zdobycz okrutnika się wymknie.
Z twoim przeciwnikiem Ja się rozprawię,
a twoich synów Ja sam ocalę.
26 Twoim ciemięzcom dam na pokarm własne ich ciało,
własną krwią się upiją jak moszczem.
Wówczas wiedzieć będzie każdy człowiek,
że Ja jestem Pan, twój Zbawca,
i twój Odkupiciel, Wszechmocny Jakuba».

Iz 49, 1 - Zob. Iz 42,1. Niepewna jest jej rozciągłość. Jedni urywają na wierszu 6, inni włączają wiersz 7 albo nawet wiersze 7-9a.

Iz 49, 3 - Wyraz "Izrael" tu jest niewątpliwie glosą.

Iz 49, 6 - Powszechność zbawienia i królestwa mesjańskiego. Por. Łk 2,32; Dz 13,47. Poza tym w. 6n opisuje proroczo zadanie Mesjasza.

Iz 49, 8 - "Gdy... pomocą": por. 2 Kor 6,2. "Ukształtowałem... ludu": przypuszczalnie dodatek z Iz 42,6.

Iz 49, 9 - Klasyczny obraz: Izraelici powracający do ojczyzny to jakby Boża trzoda owiec.

Iz 49, 12 - Dziś Assuan w południowym Egipcie.

Iz 49, 14 - Por. Iz 40,27; Iz 54,8; Oz 11,8n.

Iz 49, 15 - Por. Iz 66,13; Oz 11,8n; Ps 27[26],10.

Iz 49, 24 - Por. Łk 11,21n.

Wybawienie zawsze gotowe

1 Tak mówi Pan:
«Gdzie ten list rozwodowy waszej matki,
na mocy którego ją odprawiłem?
Albo któryż to jest z moich wierzycieli,
któremu was zaprzedałem?
Oto za wasze winy zostaliście sprzedani
i za wasze zbrodnie odprawiona¹ wasza matka.
2 Czemu, gdy przyszedłem, nie było nikogo?
wołałem, a nikt nie odpowiadał?
Czyż zbyt krótka jest moja ręka, żeby wyzwolić?
Czy nie ma siły we Mnie, ażeby ocalić?
Oto [jedną] moją groźbą osuszam morze,
zamieniam rzeki w pustynię;
cuchną ich ryby skutkiem braku wody
i giną z pragnienia.
3 Przyodziewam kirem niebiosa
i wór im wkładam jako okrycie».

Trzecia pieśń Sługi Pańskiego: Pan wspiera Sługę w prześladowaniach

4 Pan Bóg Mnie obdarzył
językiem wymownym,
bym umiał przyjść z pomocą
strudzonemu, przez słowo krzepiące.
Każdego rana pobudza me ucho,
bym słuchał jak uczniowie.
5 Pan Bóg otworzył Mi ucho,
a Ja się nie oparłem
ani się cofnąłem.
6 Podałem grzbiet mój bijącym
i policzki moje rwącym Mi brodę.
Nie zasłoniłem mojej twarzy
przed zniewagami i opluciem².
7 Pan Bóg Mnie wspomaga,
dlatego jestem nieczuły na obelgi,
dlatego uczyniłem twarz moją jak głaz
i wiem, że wstydu nie doznam.
8 Blisko jest Ten, który Mnie uniewinni.
Kto się odważy toczyć spór ze Mną?
Wystąpmy razem!
Kto jest moim oskarżycielem?
Niech się zbliży do Mnie!
9 Oto Pan Bóg Mnie wspomaga.
Któż Mnie potępi?
Wszyscy razem pójdą w strzępy jak odzież,
mól ich zgryzie.

Naśladowanie Sługi Pańskiego

10 Kto między wami boi się Pana,
niech słucha głosu Jego Sługi!
Kto chodzi w ciemnościach
i bez przebłysku światła,
niechaj imieniu Pana zaufa
i niech na swoim Bogu się oprze!
11 Oto wy wszyscy, którzy rozniecacie ogień,
którzy zapalacie strzały ogniste,
idźcie w płomienie waszego ognia,
wśród strzał ognistych, któreście zapalili.
Z mojej ręki przyjdzie to na was:
będziecie powaleni w boleściach.

Iz 50, 1 - Izrael jest oblubienicą Pana nieraz niewierną, ale mimo to nie odrzuconą przez Boga. Porównanie to częste u proroków: Iz 49,14-21; Iz 54,1-8 itd.; Jr rozdz. 3 [->Jr 3,1]; Ez rozdz. 16 [->Ez 16,1]; Oz 1,2; Oz 2,4-9 (por. Pwt 24,1-4).

Iz 50, 6 - Sprawdziło się to na Jezusie: por. Mt 26,67; Mt 27,30.

Ocalenie synów Abrahama pewne

1 Słuchajcie Mnie, wy, co się domagacie sprawiedliwości¹,
którzy szukacie Pana.
Wejrzyjcie na skałę, z której was wyciosano,
i na gardziel studni, z której was wydobyto.
2 Wejrzyjcie na Abrahama, waszego ojca,
i na Sarę, która was zrodziła.
Bo powołałem jego jednego,
lecz pobłogosławiłem go i rozmnożyłem.
3 Zaiste, zlituje się Pan nad Syjonem,
zlituje się nad wszelką jego ruiną.
Na Eden zamieni jego pustynię,
a jego stepy na ogród Pana.
Zapanują w nim radość i wesele,
pienia dziękczynne przy dźwięku muzyki.

Sąd Pana nad światem

4 Ludy, słuchajcie Mnie z uwagą,
narody, nastawcie ku Mnie uszu!
Bo ode Mnie wyjdzie pouczenie,
i Prawo moje wydam jako światłość dla ludów.
5 Bliska jest moja sprawiedliwość,
zbawienie moje się ukaże.
Ramię moje sądzić będzie ludy.
Wyspy położą we Mnie nadzieję
i liczyć będą na moje ramię.
6 Podnieście oczy ku niebu
i na dół popatrzcie ku ziemi!
Zaiste, niebo jak dym się rozwieje
i ziemia zwiotczeje jak szata,
a jej mieszkańcy wyginą jak komary.
Lecz moje zbawienie będzie wieczne,
a sprawiedliwość moja zmierzchu nie zazna.
7 Słuchajcie Mnie, znawcy sprawiedliwości²,
narodzie biorący do serca moje Prawo!
Nie lękajcie się zniewagi ludzkiej,
nie dajcie się zastraszyć ich obelgami!
8 Bo robak stoczy ich jak odzież,
i mole zgryzą ich jak wełnę;
moja zaś sprawiedliwość przetrwa na wieki
i zbawienie moje z pokolenia w pokolenie.

Przebudzenie się ramienia Pańskiego

9 Przebudź się, przebudź! Przyoblecz się w moc,
o ramię Pańskie!
Przebudź się, jak za dni minionych,
w czasie zamierzchłych pokoleń.
Czyżeś nie Ty poćwiartowało Rahaba,
przebiło Smoka?
10 Czyżeś nie Ty osuszyło morze,
wody Wielkiej Otchłani³,
uczyniło drogę z dna morskiego,
aby przejść mogli wykupieni?³
11 Odkupieni więc przez Pana powrócą
i przybędą na Syjon z radosnym śpiewaniem,
ze szczęściem wiecznym na twarzach.
Osiągną radość i szczęście;
ustąpi smutek i wzdychanie⁴.

Pan wszechmocnym pocieszycielem

12 Ja i tylko Ja jestem twym pocieszycielem.
Kimże ty jesteś, że drżysz
przed człowiekiem śmiertelnym i przed synem człowieczym,
z którym się obejdą jak z trawą?
13 Zapomniałeś o Panu, twoim Stwórcy,
który rozciągnął niebiosa
i założył ziemię; a ciągle
po całych dniach jesteś w obawie
przed wściekłością ciemięzcy,
gdy ten się uwziął, by niszczyć.
Lecz gdzież jest wściekłość ciemięzcy?

Wybawienie

14 Jeniec wnet zostanie uwolniony,
nie umrze on w podziemnym lochu
ni braku chleba nie odczuje.
15 Lecz Ja jestem Pan, twój Bóg,
który gromi morze,
tak iż się burzą jego odmęty.
- Pan Zastępów - to moje imię. -
16 Włożyłem moje słowa w twe usta
i w cieniu mej ręki cię skryłem,
bym mógł rozciągnąć niebo i założyć ziemię,
i żeby powiedzieć Syjonowi: «Tyś moim ludem».

Pobudka dla Jerozolimy⁵

17 Przebudź się, przebudź nareszcie!
Powstań, o Jerozolimo!
Ty, któraś piła z ręki Pana
puchar⁵ Jego gniewu.
Wypiłaś kielich⁵, co sprawia zawrót głowy,
do dna go wychyliłaś.
18 Nie ma nikogo, kto by cię prowadził,
ze wszystkich synów, którychś urodziła;
ze wszystkich synów, którychś wychowała,
nie ma żadnego, co by cię trzymał za rękę.
19 Dwie rzeczy cię spotkały:
- któż się użali nad tobą? -
spustoszenie i zagłada, głód i miecz -
- któż cię pocieszy?
20 Twoi synowie leżą bez zmysłów
na rogach wszystkich ulic,
jak antylopa w sidle,
obezwładnieni gniewem Pana,
groźbami twojego Boga.
21 Przeto posłuchaj tego, nieszczęsna
i upojona, chociaż nie winem.
22 Tak mówi twój Pan, <Pan>
i twój Bóg, obrońca swego ludu:
«Oto Ja odbieram ci z ręki
puchar, co sprawia zawrót głowy;
już nigdy więcej nie będziesz piła
kielicha mego gniewu.
23 Włożę go w rękę twych oprawców,
którzy mówili do ciebie:
"Nachyl się, żebyśmy przeszli!"
I czyniłaś z twego grzbietu jakby podłogę
i jakby drogę dla przechodzących».

Iz 51, 1 - Por. Mt 5,6; Mt 6,33.

Iz 51, 7 - Izraelici znający i zachowujący Prawo i przykazania Boże. Wiedza to praktyczna, połączona z odpowiednim życiem według zasad religii.

Iz 51, 10 - "Wielka Otchłań" - tutaj aluzja do przejścia przez Morze Czerwone; "wykupieni" - por. Wj 14,5-31; Iz 63,13.

Iz 51, 11 - Wiersz powtórzony z Iz 35,10.

Iz 51, 17 - Dalszy ciąg poematu Iz 51,9-11. "Puchar" lub "kielich" wina czy innego napoju upajającego jest obrazem przenośnym gniewu Bożego, często stosowanym u proroków: Jr 13,13; Jr 25,15n; Jr 51,7; Ez 23,32n; Ab 0,16; Ha 2,15n; Za 12,2; por. Ps 75[74],9; Lm 4,21; Ap 14,10; Ap 16,19; Ap 19,15.

1 Przebudź się, przebudź!
Przyodziej moc twą, Syjonie!
Oblecz się w szaty najokazalsze,
o Święte Miasto, Jeruzalem!
Bo już nie wejdzie nigdy do ciebie
żaden nieobrzezany ani nieczysty.
2 Otrząśnij się z prochu, powstań,
o Branko Jerozolimska!
Rozwiąż sobie więzy na szyi,
pojmana Córo Syjonu!

Niewola narodu izraelskiego

3 Albowiem tak mówi Pan:
«Za darmo zostaliście sprzedani
i bez pieniędzy zostaniecie wykupieni.
4 Tak bowiem mówi Pan Bóg: Mój lud udał się niegdyś do Egiptu, aby tam zamieszkać; następnie Asyria uciskała go nadmiernie. 5 A teraz, cóż Ja mam tutaj [zrobić]? - wyrocznia Pana. Ponieważ lud mój został bez powodu wzięty i ci, co panują nad nim, wydają okrzyki zwycięstwa - wyrocznia Pana - moje zaś imię stale, każdego dnia bywa znieważane, 6 dlatego lud mój pozna moje imię, zrozumie w ów dzień, że Ja jestem Tym, który mówi: Otom Ja!»¹

Budzi się Pan i Jerozolima²

7 O jak są pełne wdzięku na górach
nogi zwiastuna radosnej nowiny,
który ogłasza pokój, zwiastuje szczęście,
który obwieszcza zbawienie,
który mówi do Syjonu:
«Twój Bóg zaczął królować».
8 Głos! Twoi strażnicy podnoszą głos,
razem wznoszą okrzyki radosne,
bo oglądają na własne oczy
powrót Pana na Syjon.
9 Zabrzmijcie radosnym śpiewaniem,
wszystkie ruiny Jeruzalem!
Bo Pan pocieszył swój lud,
odkupił Jeruzalem.
10 Pan obnażył już swe ramię święte
na oczach wszystkich narodów;
i wszystkie krańce ziemi zobaczą
zbawienie naszego Boga.
11 «Dalej, dalej! Wyjdźcie stąd!
Nie dotykajcie nic nieczystego!
Wyjdźcie spośród niego³! Oczyśćcie się,
wy, którzy niesiecie naczynia Pańskie!
12 Bo wyjdziecie nie jakby w nagłym pośpiechu
ani nie pójdziecie jakby w ucieczce⁴.
Raczej Pan pójdzie przed wami
i Bóg Izraela zamknie wasz pochód».

Czwarta pieśń Sługi Pańskiego: Jego cierpienia, śmierć i chwała⁵

13 Oto się powiedzie mojemu Słudze,
wybije się, wywyższy i wyrośnie bardzo⁵.
14 Jak wielu osłupiało na Jego widok -
- tak nieludzko został oszpecony Jego wygląd
i postać Jego była niepodobna do ludzi⁶ -
15 tak mnogie narody się zdumieją,
królowie zamkną przed Nim usta,
bo ujrzą coś, czego im nigdy nie opowiadano,
i pojmą coś niesłychanego⁷.

Iz 52, 6 - Doświadczalne poznanie imienia Bożego oznacza doznanie obecności i opieki Bożej (por. Iz 49,26). Bóg, wzywany przez Izraela na pomoc, natychmiast z nią spieszy. Wlg tłumacząc: "że to Ja sam, który mówiłem, oto jestem", czyni aluzję do konkretnej obietnicy Bożej (por. Wj 3,12.14; Wj 19,4nn; Wj 20,20-24; Wj 33,14-20).

Iz 52, 7 - Dalszy ciąg poematu malującego wyzwolenie Jerozolimy i Izraela, przerwanego w wierszu 2. Już nie jakiś ziemski król, ale sam Pan Bóg ma królować z Syjonu nad całą ziemią. Idea króla i królestwa mesjańskiego, częsta u proroków i w psalmach "królewskich": Iz 24,23; Iz 43,15; Jr 3,17; Jr 8,19; Ez 20,33; Ab 0,21; Mi 2,13; Mi 4,7; So 3,15; Za 14,9; Ps 47[46] [->Ps 47[46],1]; Ps 96[95]-99[98] [->Ps 96[95],1]. Sam wiersz 7 stosuje się do Apostołów (por. Rz 10,15).

Iz 52, 11 - Tj. Babilonu. Por. Jr 51,45; 2 Kor 6,17; Ap 18,4.

Iz 52, 12 - Inaczej niż przy wyjściu z Egiptu (por. Wj 12,11.31-34.39; Wj 14,5-14).

Iz 52, 13 - Zob. Iz 42,1. Ma ona formę pewnego dialogu: najpierw jest wypowiedź Pana: Iz 52,13; potem słowa królów pogańskich: w. 14n; wreszcie same narody opisują cierpienia i los Sługi Pańskiego: Iz 53,1-10; na koniec nowa wypowiedź Pana: Iz 53,11n. "Wyrośnie bardzo" - por. J 12,32; Ef 1,20n; Flp 2,9.

Iz 52, 14 - Taki był Jezus w męce. Por. Mt 27,29-31; J 19,5.

Iz 52, 15 - Por. Rz 15,21.

1 Któż uwierzy temu, cośmy usłyszeli?
na kimże się ramię Pańskie objawiło?¹
2 On wyrósł przed nami jak młode drzewo
i jakby korzeń² z wyschniętej ziemi.
Nie miał On wdzięku ani też blasku,
aby na Niego popatrzeć,
ani wyglądu, by się nam podobał.
3 Wzgardzony i odepchnięty przez ludzi,
Mąż boleści, oswojony z cierpieniem,
jak ktoś, przed kim się twarze zakrywa³,
wzgardzony tak, iż mieliśmy Go za nic.
4 Lecz On się obarczył naszym cierpieniem,
On dźwigał nasze boleści⁴,
a myśmy Go za skazańca⁴ uznali,
chłostanego przez Boga i zdeptanego.
5 Lecz On był przebity za nasze grzechy,
zdruzgotany za nasze winy.
Spadła Nań chłosta zbawienna dla nas,
a w Jego ranach jest nasze zdrowie⁵.
6 Wszyscyśmy pobłądzili jak owce,
każdy z nas się obrócił ku własnej drodze⁶,
a Pan zwalił na Niego
winy nas wszystkich.
7 ⁷ Dręczono Go, lecz sam się dał gnębić,
nawet nie otworzył ust swoich.
Jak baranek na rzeź prowadzony,
jak owca niema wobec strzygących ją,
tak On nie otworzył ust swoich.
8 Po udręce i sądzie został usunięty⁹;
a kto się przejmuje Jego losem?¹⁰
Tak! Zgładzono Go z krainy żyjących;
za grzechy mego ludu¹¹ został zbity na śmierć.
9 Grób Mu wyznaczono między bezbożnymi,
i w śmierci swej był [na równi] z bogaczem¹²,
chociaż nikomu nie wyrządził krzywdy
i w Jego ustach kłamstwo nie postało.
10 Spodobało się Panu zmiażdżyć Go cierpieniem.
Jeśli On wyda swe życie na ofiarę za grzechy,
ujrzy potomstwo, dni swe przedłuży¹³,
a wola Pańska spełni się przez Niego.
11 Po udrękach swej duszy,
ujrzy światło¹⁴ i nim się nasyci.
Zacny mój Sługa usprawiedliwi wielu,
ich nieprawości On sam dźwigać będzie.
12 Dlatego w nagrodę przydzielę Mu tłumy,
i posiądzie możnych jako zdobycz,
za to, że Siebie na śmierć ofiarował
i policzony został pomiędzy przestępców¹⁵.
A On poniósł grzechy wielu,
i oręduje za przestępcami.

Iz 53, 1 - Por. J 12,38; Rz 10,16.

Iz 53, 2 - Obraz użyty już w Iz 11,1 na oznaczenie Mesjasza. Opis Iz 53,2-9 porównany z Ps 22[21],7n, doskonale maluje proroczo mękę Chrystusa.

Iz 53, 3 - Ze zgrozy, jak przed trędowatym.

Iz 53, 4 - "Dźwigał nasze boleści" - bardzo ważna i po raz pierwszy w pismach ST występująca idea o zastępczym zadośćuczynieniu, odpokutowaniu Sługi Pańskiego za cudze, tj. za winy wszystkich ludzi. Por. Mt 8,17. "Skazańca" - hebr. wyrażenie "skaranego i dotkniętego przez Boga" zdaje się tu oznaczać trędowatego (por. Kpł rozdz. 13 [->Kpł 13,1]; 2 Krl 15,5); tak też Wlg, Wujek.

Iz 53, 5 - Myśl i słowa zastosowane w NT do Chrystusa i do nas: por. Rz 4,25; 2 Kor 5,21; Ga 3,13; 1 P 2,24.

Iz 53, 6 - Por. Ez rozdz. 34 [->Ez 34,1]; 1 P 2,25.

Iz 53, 7 - Obraz w pełni stosuje się do Chrystusa: por. Mt 26,63; J 1,29; Dz 8,32n. Wlg inaczej ma wiersz 7a: "Ofiarowan jest, bo sam chciał".

Iz 53, 8 - Myśl tego tekstu skażonego i różnie przekładanego jest następująca: Sługa Pański przeszedł więzienie i sąd, który Go skazał na śmierć; wyrok wykonano. Z ludzi zaś współczesnych Słudze nikt się nie przejmuje Jego sprawą i losem ani nie dba o niego w czasie i po wyroku sądowym. Sługa Pański zaś został zgładzony za grzechy ludzkie. O tym mówią jeszcze w. 10 i 12.

Iz 53, 8 - "Usunięty" - inny przekład możliwy: "Poprzez udrękę i sąd sprzątnięto go"; według Wlg: "Z ucisku [więzów] i z sądu został porwany [na śmierć]".

Iz 53, 8 - "Jego losem" - poprawka. Hebr. ma: "pokoleniem", LXX i Wlg czytają: "Rodzaj Jego kto wypowie?", i stąd wielu dawniejszych komentatorów wyjaśniało tekst o narodzeniu Chrystusa, już to Boskim, odwiecznym z Boga Ojca, już to ludzkim, doczesnym z Najświętszej Maryi Panny. Wyraz hebr. jednak tu użyty nie posiada takiego znaczenia. Inni popr. na "sprawą".

Iz 53, 8 - "Za grzechy mego ludu" - słowa wyrażające osobistą myśl proroka. Niektórzy popr. za tekstem z Qumran na "Jego ludu", tj. Pana, lub "grzechy nasze".

Iz 53, 9 - Tekst skażony. Można przełożyć: "Urządzono mu pogrzeb razem z łotrami [pomiędzy bezbożnymi], lecz grób jego był z bogaczami" (por. Iz qumrański); lub: "i grób Jego był ze złoczyńcami", bo często w tekstach biblijnych bogacz jest synonimem człowieka złego, występnego. Albo stosując lekką poprawkę tego wyrazu, można czytać: "w śmierci swej był na równi [zrównany] ze złoczyńcami". Sprawdziło się to na Jezusie. Por. Mt 27,38.60 par.; 1 P 2,22.

Iz 53, 10 - Nagroda dla Sługi Pańskiego za poniesioną mękę i śmierć ekspiacyjną obejmuje: 1. liczne potomstwo i nowe życie wieczne (długowieczność) oraz światłość i szczęście (w. 11); 2. władzę królewską nad wszystkimi ludźmi (w. 12). Liczne potomstwo w odniesieniu do Chrystusa to wszyscy odkupieni i zbawieni przez Niego, Jego Kościół.

Iz 53, 11 - Dod. wg LXX i tekstu z Qumran. Brak w hebr.

Iz 53, 12 - Por. Mk 15,28; Łk 22,37; Łk 23,34; J 1,29; J 19,18.

Chwalebna przyszłość Jerozolimy

1 Śpiewaj z radości, niepłodna, któraś nie rodziła,
wybuchnij weselem i wykrzykuj,
któraś nie doznała bólów porodu!
Bo liczniejsi są synowie porzuconej
niż synowie mającej męża¹, mówi Pan.
2 Rozszerz przestrzeń twego namiotu,
rozciągnij płótna twego <mieszkania>, nie krępuj się,
wydłuż twe sznury, wbij mocno twe paliki!
3 Bo się rozprzestrzenisz na prawo i lewo,
twoje potomstwo posiądzie narody
oraz zaludni opuszczone miasta.

Miłość Pańska

4 Nie lękaj się, bo już się nie zawstydzisz,
nie wstydź się, bo już nie doznasz pohańbienia.
Raczej zapomnisz o wstydzie twej młodości.
I nie wspomnisz już hańby twego wdowieństwa.
5 Bo małżonkiem twoim jest twój Stworzyciel,
któremu na imię - Pan Zastępów;
Odkupicielem twoim - Święty Izraela,
nazywają Go Bogiem całej ziemi.
6 Zaiste, jak niewiastę porzuconą
i zgnębioną na duchu, wezwał cię Pan.
I jakby do porzuconej żony młodości
mówi twój Bóg:
7 Na krótką chwilę porzuciłem ciebie,
ale z ogromną miłością cię przygarnę.
8 W przystępie gniewu ukryłem
przed tobą na krótko swe oblicze,
ale w miłości wieczystej
nad tobą się ulitowałem,
mówi Pan, twój Odkupiciel².
9 Dzieje się ze Mną tak, jak za dni Noego,
kiedy przysiągłem, że wody Noego³
nie spadną już nigdy na ziemię;
tak teraz przysięgam, że się nie rozjątrzę na ciebie
ani cię gromić nie będę.
10 Bo góry mogą ustąpić
i pagórki się zachwiać,
ale miłość moja nie odstąpi od ciebie
i nie zachwieje się moje przymierze pokoju,
mówi Pan, który ma litość nad tobą.

Nowa Jerozolima

11 O nieszczęśliwa, wichrami smagana, niepocieszona!
Oto Ja osadzę twoje kamienie na malachicie
i fundamenty twoje na szafirach.
12 Uczynię blanki twych murów z rubinów,
bramy twoje z górskiego kryształu,
a z drogich kamieni - cały obwód twych murów.
13 Wszyscy twoi synowie będą uczniami Pana⁴,
wielka będzie szczęśliwość twych dzieci.
14 Będziesz mocno osadzona na sprawiedliwości.
Daleka bądź od trwogi, bo nie masz się czego obawiać,
i od przestrachu, bo nie ma on przystępu do ciebie.
15 Oto jeśli nastąpi napaść, nie będzie to ode Mnie.
Kto na ciebie napada, potknie się z twej przyczyny.
16 Oto Ja stworzyłem kowala,
który dmie na ogień rozżarzonych węgli
i wyciąga z niego broń, by ją obrobić.
Ja też stworzyłem niszczyciela, aby siał zgubę.
17 Wszelka broń ukuta na ciebie będzie bezskuteczna.
Potępisz wszelki język, który się zmierzy z tobą w sądzie.
Takie będzie dziedzictwo sług Pana
i nagroda ich słuszna ode Mnie -
wyrocznia Pana.

Iz 54, 1 - Por. Ga 4,27: Jerozolimą jest Kościół.

Iz 54, 8 - Odwieczna miłość Pana ku swemu wybranemu ludowi wzmiankowana nieraz w ST: Pwt 4,37; Pwt 7,8; Pwt 10,15; Iz 43,4; Jr 31,3; So 3,17, przedstawiana była na podobieństwo miłości ojca ku swym dzieciom: Iz 49,14n; Jr 31,20; Oz 1,7; Oz 2,3.25; Oz rozdz. 11 [->Oz 11,1], lub miłości małżeńskiej, męża ku swej żonie: Iz 62,4n; Jr 2,2; Jr 31,21n; Ez 16,8.60; Oz 2,16n; Oz 3,1. Tutaj ujawnia się jako dar Boży całkiem niezasłużony przez człowieka, także jako nie zawodząca nigdy wierność Boga i jako jego twórcza wszechmoc. W NT por. Rz 11,29; 1 J 3,1n; 1 J 4,10.

Iz 54, 9 - Skrót zamiast: "wody potopu, który był w czasach Noego". Zob. Rdz 9,11.

Iz 54, 13 - Por. Jr 31,34; J 6,45.

Pokarm dla biednych

1 O, wszyscy spragnieni, przyjdźcie do wody¹,
przyjdźcie, choć nie macie pieniędzy!
Kupujcie i spożywajcie, <dalejże, kupujcie> bez pieniędzy
i bez płacenia za wino i mleko!
2 Czemu wydajecie pieniądza na to, co nie jest chlebem?
I waszą pracę - na to, co nie nasyci?
Słuchajcie Mnie, a jeść będziecie przysmaki
i dusza wasza zakosztuje tłustych potraw.
3 Nakłońcie wasze ucho i przyjdźcie do Mnie,
posłuchajcie Mnie, a dusza wasza żyć będzie.

Nowe Przymierze

Zawrę z wami wieczyste przymierze:
są to niezawodnie łaski dla Dawida².
4 Oto ustanowiłem cię świadkiem dla ludów,
dla ludów wodzem i rozkazodawcą.
5 Oto zawezwiesz naród, którego nie znasz,
i ci, którzy cię nie znają, przybiegną do ciebie
ze względu na Pana, twojego Boga,
przez wzgląd na Świętego Izraelowego,
bo On cię przyozdobi.

Bliskość i wielkość Pana

6 Szukajcie Pana, gdy się pozwala znaleźć,
wzywajcie Go, dopóki jest blisko!
7 Niechaj bezbożny porzuci swą drogę
i człowiek nieprawy swoje knowania.
Niech się nawróci do Pana, a Ten się nad nim zmiłuje,
i do Boga naszego, gdyż hojny jest w przebaczaniu.
8 Bo myśli moje nie są myślami waszymi
ani wasze drogi moimi drogami -
wyrocznia Pana.
9 Bo jak niebiosa górują nad ziemią,
tak drogi moje - nad waszymi drogami
i myśli moje - nad myślami waszymi.

Skuteczność słowa Pańskiego⁴

10 Zaiste, podobnie jak ulewa i śnieg
spadają z nieba
i tam nie powracają,
dopóki nie nawodnią ziemi,
nie użyźnią jej i nie zapewnią urodzaju,
tak iż wydaje nasienie dla siewcy
i chleb dla jedzącego,
11 tak słowo, które wychodzi z ust moich,
nie wraca do Mnie bezowocne,
zanim wpierw nie dokona tego, co chciałem,
i nie spełni pomyślnie swego posłannictwa.

Zakończenie księgi: Radosny powrót z wygnania

12 O tak, z weselem wyjdziecie
i w pokoju was przyprowadzą.
Góry i pagórki przed wami
podniosą radosne okrzyki,
a wszystkie drzewa polne klaskać będą w dłonie.
13 Zamiast cierni wyrosną cyprysy,
zamiast pokrzyw wyrosną mirty.
I będzie to Panu na chwałę,
jako znak wieczysty, niezniszczalny!

Iz 55, 1 - Chrystus stosuje te słowa do siebie, gdy zaprasza wszystkich do swej łaski: J 4,11; J 7,37-39; Ap 22,17.

Iz 55, 3 - Por. 2 Sm 7,8-16; Jr 31,31; Dz 13,34.

Iz 55, 4 - (',3) Por. 2 Sm 7,8-16; Jr 31,31; Dz 13,34.

Iz 55, 10 - Słowo Pańskie jest tutaj przedstawione jakby osobowo. Por. Mdr 18,15; Prz 8,22n.

Księga triumfu

Przyjęcie pogan przez Pana¹

1 Tak mówi Pan:
«Zachowujcie prawo i przestrzegajcie sprawiedliwości,
bo moje zbawienie już wnet nadejdzie
i moja sprawiedliwość ma się objawić.
2 Błogosławiony człowiek, który tak czyni,
i syn człowieczy, który się stosuje do tego:
czuwając, by nie pogwałcić szabatu,
i pilnując swej ręki, by się nie dopuściła żadnego zła.
3 ² Niechże cudzoziemiec, który się przyłączył do Pana, nie mówi tak: "Z pewnością Pan wykluczy mnie ze swego ludu". Rzezaniec także niechaj nie mówi: "Oto ja jestem uschłym drzewem". 4 Tak bowiem mówi Pan: "Rzezańcom, którzy przestrzegają moich szabatów i opowiadają się za tym, co Mi się podoba, oraz trzymają się mocno mego przymierza, 5 dam miejsce w moim domu i w moich murach oraz imię lepsze od synów i córek, dam im imię wieczyste i niezniszczalne. 6 Cudzoziemców zaś, którzy się przyłączyli do Pana, ażeby Mu służyć i ażeby miłować imię Pana i zostać Jego sługami - wszystkich zachowujących szabat bez pogwałcenia go i trzymających się mocno mojego przymierza, 7 przyprowadzę na moją Świętą Górę i rozweselę w moim domu modlitwy. Całopalenia ich oraz ofiary będą przyjęte na moim ołtarzu, bo dom mój będzie nazwany domem modlitwy dla wszystkich narodów³. 8 Wyrocznia Pana Boga, który gromadzi wygnańców Izraela: Jeszcze mu innych zgromadzę oprócz tych, którzy już zostali zgromadzeni.

Niegodni pasterze

9 Wszystkie zwierzęta polne,
przyjdźcie, by się napaść,
i wy, wszystkie zwierzęta leśne!
10 Stróże jego⁴ - są wszyscy ślepi,
niczego nie widzą.
Oni wszyscy to nieme psy,
niezdolne do szczekania;
marzą sennie, wylegują się,
lubią drzemać.
11 Lecz te psy są żarłoczne,
nienasycone.
Są to pasterze niezdolni do zrozumienia.
Wszyscy oni zwrócili się na własne drogi,
każdy bez wyjątku szuka swego zysku⁵.
12 «Chodźcie! Ja wezmę wina;
upijmy się sycerą!
Jutro będzie podobne do dziś,
ponad wszelką miarę».

Iz 56, 1 - Zdaniem wielu nowszych autorów ta część księgi (Iz rozdz. 56-66) zawiera różne utwory poetyckie natchnione, pochodzące, jak się zdaje, z różnych czasów. Niektórzy zaczynają część trzecią dopiero od Iz 56,9.

Iz 56, 3 - Po powrocie z niewoli babilońskiej nawróceni poganie, czyli prozelici, już mogą wejść do społeczności wiernych Izraelitów i uczestniczyć w ich kulcie. Por. Wj 12,48n; Pwt 23,2-5; Mdr 3,14n.

Iz 56, 7 - Por. Mt 21,13 i par.

Iz 56, 10 - Tj. Izraela lub Judy. Inni popr. na "stróże nasi".

Iz 56, 11 - Por. Flp 2,21.

1 Sprawiedliwy ginie,
a nikt się tym nie przejmuje.
Bogobojni ludzie znikają,
a na to nikt nie zwraca uwagi.
Tak to się gubi sprawiedliwego,
2 a on odchodzi, by zażywać pokoju.
Ci, którzy postępują uczciwie,
spoczywają na swoich łożach.

Bałwochwalstwo Jerozolimy

3 Lecz wy zbliżcie się tutaj,
synowie wiedźmy,
potomstwo wiarołomnej i nierządnicy!
4 Z kogo się naśmiewacie?
Na kogo otwieracie usta
i wywieszacie język?
Czyż wy nie jesteście dziećmi przestępstwa,
potomstwem nieprawego łoża?
5 Wy, którzy płoniecie żądzą pod terebintami
i pod każdym zielonym drzewem,
mordujecie dzieci na ofiarę w jarach,
w rozpadlinach skalnych.
6 Gładkie kamienie potoku są twoim działem,
one to, one - twoją częścią wylosowaną.
Im też w ofierze wylewałaś płyny,
ofiarowałaś obiaty.
Czyż mam być z nich zadowolony?
7 Na górze wielkiej i wysokiej
tyś rozłożyła swe łoże,
tam też wstąpiłaś,
żeby składać ofiary.
8 Postawiłaś twój znak rozpoznawczy¹
za bramą i za słupami odrzwi.
Tak, z dala ode Mnie się odkrywałaś,
weszłaś i rozszerzyłaś swe łoże.
Ugodziłaś się o zapłatę z tymi,
których łoże umiłowałaś;
pomnożyłaś z nimi twój nierząd,
patrząc na stelę.
9 Udałaś się do Molocha z olejkiem,
użyłaś obficie twych wonnych olejków.
Wysłałaś daleko swych gońców²,
aż do Szeolu się zniżyłaś.
10 Utrudziłaś się tyloma podróżami,
ale nie powiedziałaś: "Dosyć!"
Odnalazłaś żywotność twej siły,
dlatego nie osłabłaś.
11 Kogo się lękasz i boisz,
że Mnie chcesz oszukać?
Nie pamiętasz o Mnie,
nie dajesz Mi miejsca w twym sercu.
Czyż nie tak? Ja milczę i przymykam oczy,
a ty się Mnie nie boisz.
12 Objawię Ja twoją sprawiedliwość
i twoje uczynki nieużyteczne.
13 Gdy będziesz wołać, niech cię ocalą twe obrzydłe [bożki]!
Ale wiatr je wszystkie rozwieje,
wicher je porwie.
Kto zaś ucieknie się do Mnie, posiądzie ziemię
i odziedziczy moją Świętą Górę.

Pociecha dla pobożnych

14 Powiedzą:
"Budujcie, budujcie, uprzątnijcie drogę,
usuńcie przeszkody z drogi mego ludu!"
15 Tak bowiem mówi Wysoki i Wzniosły,
którego stolica jest wieczna, a imię «Święty»:
Zamieszkuję miejsce wzniesione i święte,
lecz jestem z człowiekiem skruszonym i pokornym,
aby ożywić ducha pokornych
i tchnąć życie w serca skruszone.
16 Bo nie będę wiecznie prowadził Ja sporu
ani zawsze nie będę rozgniewany;
inaczej ustałyby niknąc sprzed mego oblicza
tchnienie i istoty żyjące, którem Ja uczynił.
17 Zawrzałem gniewem z powodu jego³ występnej chciwości,
ukrywszy się w moim gniewie cios mu zadałem;
on jednak szedł zbuntowany drogą swego serca,
18 a drogi jego widziałem.
Ale Ja go uleczę i pocieszę⁴,
i obdarzę pociechami jego samego
i pogrążonych z nim w smutku,
19 wywołując na wargi ich dziękczynienie:
Pokój! Pokój dalekim i bliskim!⁵ -
mówi Pan - Ja go uleczę.
20 Bezbożni zaś są jak morze wzburzone,
które się nie może uciszyć
i którego fale wyrzucają muł i błoto.
21 Nie ma pokoju - mówi Bóg mój - dla bezbożnych.

Iz 57, 8 - Dosł.: "rękę". Por. za LXX. Stela lub ręka jakoś wiązała się tu z nierządem sakralnym.

Iz 57, 9 - Aluzja do ofiar składanych z dzieci na cześć Molocha.

Iz 57, 17 - Tj. Izraela.

Iz 57, 18 - Popr. wg LXX. Hebr.: "pokieruję".

Iz 57, 19 - Por. Ef 2,17.

Prawdziwy post¹

1 Krzycz na całe gardło, nie przestawaj!
Podnoś głos twój jak trąba!
Wytknij mojemu ludowi jego przestępstwa
i domowi Jakuba jego grzechy!
2 Szukają Mnie dzień za dniem,
pragną poznać moje drogi,
jak naród, który kocha sprawiedliwość
i nie opuszcza Prawa swego Boga.
Proszą Mnie o sprawiedliwe prawa,
pragną bliskości Boga:
3 "Czemu pościliśmy, a Ty nie wejrzałeś?
Umartwialiśmy siebie, a Tyś tego nie uznał?"
Otóż w dzień waszego postu
wy znajdujecie sobie zajęcie
i uciskacie wszystkich waszych robotników.
4 Otóż pościcie wśród waśni i sporów,
i wśród bicia niegodziwą pięścią.
Nie pośćcie tak, jak dziś czynicie,
żeby się rozlegał zgiełk wasz na wysokości.
5 Czyż to jest post, jaki Ja uznaję,
dzień, w którym się człowiek umartwia?
Czy zwieszanie głowy jak sitowie
i użycie woru z popiołem za posłanie -
czyż to nazwiesz postem
i dniem miłym Panu?
6 Czyż nie jest raczej ten post, który wybieram:
rozerwać kajdany zła,
rozwiązać więzy niewoli,
wypuścić wolno uciśnionych
i wszelkie jarzmo połamać;
7 dzielić swój chleb z głodnym,
wprowadzić w dom biednych tułaczy,
nagiego, którego ujrzysz, przyodziać
i nie odwrócić się od współziomków.
8 Wtedy twoje światło wzejdzie jak zorza
i szybko rozkwitnie twe zdrowie.
Sprawiedliwość twoja poprzedzać cię będzie,
chwała Pańska iść będzie za tobą.
9 Wtedy zawołasz, a Pan odpowie,
wezwiesz pomocy, a On [rzeknie]: "Oto jestem!"
Jeśli u siebie usuniesz jarzmo,
przestaniesz grozić palcem i mówić przewrotnie,
10 jeśli podasz twój chleb zgłodniałemu
i nakarmisz duszę przygnębioną,
wówczas twe światło zabłyśnie w ciemnościach,
a twoja ciemność stanie się południem.
11 Pan cię zawsze prowadzić będzie,
nasyci duszę twoją na pustkowiach.
Odmłodzi twoje kości,
tak że będziesz jak zroszony ogród
i jak źródło wody, co się nie wyczerpie.
12 Twoi ludzie zabudują prastare zwaliska,
wzniesiesz budowle z odwiecznych fundamentów.
I będą cię nazywać naprawcą wyłomów,
odnowicielem rumowisk - na zamieszkanie.

Szabat

13 Jeśli powściągniesz twe nogi od przekraczania szabatu,
żeby w dzień mój święty spraw swych nie załatwiać,
jeśli nazwiesz szabat rozkoszą,
a święty dzień Pana - czcigodnym,
jeśli go uszanujesz przez unikanie podróży,
tak by nie przeprowadzać swej woli
ani nie omawiać spraw swoich,
14 wtedy znajdziesz twą rozkosz w Panu.
Ja cię powiodę w triumfie przez wyżyny kraju,
karmić cię będę dziedzictwem Jakuba, twojego ojca.
Albowiem usta Pańskie to wyrzekły».

Iz 58, 1 - Szczera pobożność i prawdziwa religia oraz oddawanie czci Bogu nie polegają na pewnych aktach zewnętrznych kultu i zachowaniu przepisów, lecz muszą być przede wszystkim wewnętrzne. O to walczą nieraz prorocy. Zob. Am 5,21; Jr rozdz. 7 [->Jr 7,1].

Psalm pokutny: Grzechy Izraela opóźniają zbawienie

1 Nie! Ręka Pana nie jest tak krótka,
żeby nie mogła ocalić,
ani słuch Jego tak przytępiony,
by nie mógł usłyszeć.
2 Lecz wasze winy wykopały przepaść
między wami a waszym Bogiem;
wasze grzechy zasłoniły Mu oblicze
przed wami tak, iż was nie słucha.
3 Bo krwią splamione są wasze dłonie,
a palce wasze - zbrodnią.
Wasze wargi wypowiadają kłamstwa,
a przewrotności szepce wasz język.
4 Nikt nie skarży się do sądu według słuszności
i nikt tam szczerze sprawy nie dochodzi:
byleby się oprzeć na fałszu i powiedzieć kłamstwo,
byle uknuć podstęp i spłodzić niegodziwość.
5 Tłuką jaja żmijowe
i tkają pajęczyny;
kto zjada te jaja, umiera,
gdy je stłucze, wylęga się żmija.
6 Tkaniny ich nie posłużą na ubranie,
nie można się przyodziać ich wyrobami.
Czyny ich to czyny niegodziwe,
dzieło krzywdy jest w ich rękach.
7 Nogi ich biegną do zbrodni,
spieszą się do rozlania krwi niewinnej.
Zamysły ich - zamysły zbrodnicze,
spustoszenie i zagłada są na ich drogach.
8 Nie znają drogi pokoju,
prawości nie ma w ich postępowaniu.
Uczynili krętymi dla siebie własne swoje ścieżki,
kto nimi chodzi, nie zazna spokoju.
9 Dlatego prawo jest od nas dalekie
i sprawiedliwość do nas nie dociera.
Oczekiwaliśmy światła, a oto ciemność,
jasnych promieni, a kroczymy w mrokach.
10 Jak niewidomi macamy ścianę
i jakby bez oczu idziemy po omacku.
Potykamy się w samo południe jak w nocy,
w pełni sił jesteśmy jakby umarli.
11 My wszyscy ryczymy jak niedźwiedzie
i jak gołębie ciągle jęczymy.
Spodziewaliśmy się prawa, ale go nie ma,
i wybawienia, ale dalekie jest od nas.
12 Bo rozmnożyły się występki nasze przed Tobą
i grzechy nasze przeciwko nam świadczą.
Tak, jesteśmy świadomi naszych występków
i uznajemy nasze nieprawości:
13 przestępowanie przykazań i zapieranie się Pana,
odstępstwa od Boga naszego,
namowy do przeniewierstwa i buntu,
obmyślanie i wypowiadanie z serca słów kłamliwych.
14 I tak precz odsunięto prawo,
a sprawiedliwość stoi w oddaleniu;
zachwiała się prawda na placu,
i prawość wejść tam nie może.
15 I tak zabrakło wierności,
a rzadko kto zła unika.

Urywek Apokalipsy: Zwycięstwo Pana nad złem

Pan ujrzał i złem się wydało w Jego oczach,
że nie było prawa.
16 Ujrzał też, że brakowało ludzi,
i zdumiał się, że nie było orędownika.
Wówczas Jego ramię przyniosło Mu zwycięstwo,
a Jego sprawiedliwość była Mu podporą.
17 Przywdział sprawiedliwość jak pancerz
i hełm zbawienia włożył na swą głowę¹.
Przyoblókł się w odzienie pomsty, jakby w suknię,
i jakby płaszczem okrył się zazdrosną miłością.
18 Stosownie do zasług odpłaci każdemu:
swoim przeciwnikom - gniewem, swym wrogom - odwetem.
<Wyspom też odpłaci odwetem>.
19 Od Zachodu ujrzą imię Pana
i od Wschodu słońca - chwałę Jego,
bo przyjdzie On jak gwałtowny potok,
pędzony tchnieniem Pańskim.
20 Lecz do Syjonu przyjdzie jako Odkupiciel
i do nawróconych z występków w Jakubie -
wyrocznia Pana.

Wypowiedź Boga

21 Co do Mnie, takie jest przymierze moje z nimi,
mówi Pan:
«Duch mój, który jest nad tobą,
i słowa moje, które włożyłem ci w usta,
nie zejdą z twych własnych ust
ani z ust twoich dzieci,
ani z ust potomków twoich synów,
odtąd i na zawsze - mówi Pan.

Iz 59, 17 - Obrazy, podjęte przez św. Pawła w Ef 6,14-17; 1 Tes 5,8. Por. Mdr 5,17nn.

Chwała odnowionej Jerozolimy¹

1 Powstań! Świeć, bo przyszło twe światło
i chwała Pańska rozbłyska nad tobą.
2 Bo oto ciemność okrywa ziemię
i gęsty mrok spowija ludy,
a ponad tobą jaśnieje Pan,
i Jego chwała jawi się nad tobą.
3 I pójdą narody do twojego światła,
królowie do blasku twojego wschodu.
4 Podnieś oczy wokoło i popatrz:
Ci wszyscy zebrani zdążają do ciebie.
Twoi synowie przychodzą z daleka,
na rękach niesione twe córki.
5 Wtedy zobaczysz i promienieć będziesz,
a serce twe zadrży i rozszerzy się,
bo do ciebie napłyną bogactwa zamorskie,
zasoby narodów przyjdą ku tobie.
6 Zaleje cię mnogość wielbłądów -
dromadery z Madianu i z Efy.
Wszyscy oni przybędą ze Saby,
zaofiarują złoto i kadzidło,
nucąc radośnie hymny na cześć Pana².
7 Wszystkie stada Kedaru zbiorą się przy tobie,
barany Nebajotu³ staną na twe usługi:
podążą, by je przyjęto na moim ołtarzu,
tak iż uświetnię dom mojej chwały.
8 Kto to są ci, co lecą jak chmury
i jak gołębie do okien swego gołębnika?
9 O tak, to statki zbierają się dla Mnie,
a okręty Tarszisz w pierwszym szeregu,
ażeby przywieźć twych synów z daleka,
ich srebro i złoto wraz z nimi,
przez wzgląd na imię Pana, Boga twego,
przez wzgląd na Świętego Izraelowego,
tego, który ciebie uświetnia.
10 Cudzoziemcy odbudują twe mury,
a ich królowie będą ci służyli.
Bo uderzyłem cię w moim gniewie,
lecz w mojej łasce okazałem ci litość.
11 Twe bramy zawsze stać będą otworem,
nie zamkną się we dnie ni w nocy,
by wpuszczać do środka bogactwo narodów
i królów ich, którzy je prowadzą⁴.
12 <Bo naród i królestwo, które by ci nie służyły, wyginą,
i poganie zostaną całkiem wygładzeni>.
13 Chluba Libanu przyjdzie do ciebie:
razem cyprysy, wiązy i bukszpan,
aby upiększyć moje miejsce święte.
I wsławię miejsce, gdzie stoją me nogi.
14 I pójdą do ciebie z pokłonem
synowie twoich ciemięzców,
i padną do twoich stóp wszyscy,
co tobą wzgardzili.
I nazwą cię "Miastem Pana",
"Syjonem Świętego Izraelowego"⁵.
15 Za to, iż byłoś opuszczone,
znienawidzone i bez przechodniów,
uczynię cię wieczystą chlubą,
rozradowaniem wszystkich pokoleń.
16 Ssać będziesz mleko narodów
i piersi królewskie ssać będziesz.
I uznasz, że Ja jestem Pan, twój Zbawca,
i Wszechmocny Jakuba - twój Odkupiciel.
17 Sprowadzę złoto zamiast miedzi,
a srebro - na miejsce żelaza,
sprowadzę brąz zamiast drzewa,
a żelazo - na miejsce kamieni.
Ustanowię pokój twoim zwierzchnikiem,
a sprawiedliwość twą władzą.
18 Już się nie usłyszy o krzywdzie w twym kraju,
o spustoszeniu i zagładzie w twoich granicach.
Murom twoim nadasz miano "Ocalenie",
a bramom twoim "Chwała".
19 ⁶ Już słońca mieć nie będziesz w dzień jako światła,
ani jasność księżyca nie zaświeci tobie,
lecz Pan będzie ci wieczną światłością
i Bóg twój - twoją ozdobą.
20 Twe słońce nie zajdzie już więcej
i księżyc twój się nie zaćmi,
bo Pan będzie ci światłością wieczną
i skończą się dni twej żałoby.
21 Cały twój lud będzie ludem sprawiedliwych,
którzy posiądą kraj na zawsze,
nowa odrośl z mojego szczepu,
dzieło rąk moich, abym się wsławił.
22 Z bardzo małego stanie się tysiącem,
z najnieznaczniejszego - narodem potężnym.
Ja, Pan, zdziałam to szybko
w swoim czasie».

Iz 60, 1 - Poematy Iz rozdz. 60-62 stanowią odrębną całość; stylowo i ideowo wiążą się z poprzednią częścią Iz rozdz. 40-55 [->Iz 40,1]. Tekst wykorzystany w Ap 21,9-27.

Iz 60, 6 - Liturgia od dawna łączyła to z hołdem Mędrców (por. Mt 2,1-12).

Iz 60, 7 - Szczep arabski.

Iz 60, 11 - Por. Ap 21,24n.

Iz 60, 14 - Imię nowe, symboliczne. Podobne imiona symboliczne otrzymują u Izajasza: Jerozolima, tu i zob. Iz 1,26; mury i bramy miasta: Iz 60,18; por. Ap 21,12.14; Syjon i jego kraina: Iz 62,4; lud i miasto: Iz 62,12. Por. też Ez 48,3.

Iz 60, 19 - Por. Ap 21,23.

Posłannictwo proroka

1 Duch Pana Boga nade mną¹,
bo Pan mnie namaścił.
Posłał mnie, by głosić dobrą nowinę ubogim,
by opatrywać rany serc złamanych,
by zapowiadać wyzwolenie jeńcom
i więźniom swobodę;
2 aby obwieszczać rok łaski Pańskiej,
i dzień pomsty naszego Boga;
aby pocieszać wszystkich zasmuconych,
3 <by rozweselić płaczących na Syjonie>,
aby im wieniec dać zamiast popiołu,
olejek radości zamiast szaty smutku,
pieśń chwały zamiast zgnębienia na duchu.
Nazwą ich terebintami sprawiedliwości,
szczepieniem Pana dla Jego rozsławienia.
4 Zabudują prastare rumowiska,
podniosą z gruzów dawne budowle,
odnowią miasta zburzone,
świecące pustkami od wielu pokoleń.
5 Staną obcokrajowcy, by paść waszą trzodę,
cudzoziemcy będą u was orać i uprawiać winnice.
6 Wy zaś będziecie nazywani kapłanami Pana²,
mienić was będą sługami Boga naszego.
Zużyjecie bogactwo narodów,
dobrobyt ich sobie przywłaszczycie.
7 Ponieważ hańba ich³ była zdwojona,
poniżenie i zniewagi były ich udziałem,
przeto w swej ziemi odziedziczą wszystko w dwójnasób
i zażywać będą wiecznego szczęścia.
8 Albowiem Ja, Pan, miłuję praworządność,
nienawidzę grabieży i bezprawia,
oddam im nagrodę z całą wiernością
i zawrę z nimi wieczyste przymierze.
9 Plemię ich będzie znane wśród narodów
i między ludami - ich potomstwo.
Wszyscy, co ich zobaczą, uznają,
że oni są błogosławionym szczepem Pana.
10 ⁴ «Ogromnie się weselę w Panu,
dusza moja raduje się w Bogu moim,
bo mnie przyodział w szaty zbawienia,
okrył mnie płaszczem sprawiedliwości,
jak oblubieńca, który wkłada zawój,
jak oblubienicę strojną w swe klejnoty.
11 Zaiste, jak ziemia wydaje swe plony,
jak ogród rozplenia swe zasiewy,
tak Pan Bóg sprawi, że się rozpleni sprawiedliwość
i chwała wobec wszystkich narodów».

Iz 61, 1 - Por. Łk 4,18n: Jezus stosuje ten tekst do siebie.

Iz 61, 6 - Zob. Wj 19,6; 1 P 2,5.9; Ap 1,6; Ap 20,6.

Iz 61, 7 - Tj. obywateli królestwa judzkiego.

Iz 61, 10 - Odzywa się Lud Boży lub Jerozolima.

Chwalebne powstanie Jerozolimy

1 Przez wzgląd na Syjon nie umilknę,
przez wzgląd na Jerozolimę nie spocznę,
dopóki jej sprawiedliwość nie błyśnie jak zorza
i zbawienie jej nie zapłonie jak pochodnia.
2 Wówczas narody ujrzą twą sprawiedliwość
i chwałę twoją wszyscy królowie.
I nazwą cię nowym imieniem,
które usta Pana oznaczą.
3 Będziesz prześliczną koroną w rękach Pana,
królewskim diademem w dłoni twego Boga.
4 Nie będą więcej mówić o tobie "Porzucona"¹,
o krainie twej już nie powiedzą "Spustoszona".
Raczej cię nazwą "Moje <w niej> upodobanie"¹,
a krainę twoją "Poślubiona"¹.
Albowiem spodobałaś się Panu
i twoja kraina otrzyma męża.
5 Bo jak młodzieniec poślubia dziewicę,
tak twój Budowniczy ciebie poślubi,
i jak oblubieniec weseli się z oblubienicy,
tak Bóg twój tobą się rozraduje.
6 Na twoich murach, Jeruzalem,
postawiłem straże²:
cały dzień i całą noc
nigdy milczeć nie będą.
Wy, co przypominacie [wszystko] Panu,
sami nie miejcie wytchnienia
7 i Jemu nie dajcie spokoju,
dopóki nie odnowi
i nie uczyni Jeruzalem
przedmiotem chwały na ziemi.
8 Przysiągł Pan na prawicę swoją
i na swe ramię potężne:
«Nigdy już nie dam twojego zboża
nieprzyjaciołom twoim na pokarm.
Cudzoziemcy nie będą pili twego wina,
przy którym się natrudziłeś.
9 Raczej [twoi] żeńcy będą spożywać zboże
i będą chwalili Pana;
ci zaś, co wino zbierają, pić je będą
na dziedzińcach mojej świątyni».

Zakończenie

10 Przechodźcie, przechodźcie przez bramy!
Otwórzcie drogę ludowi!
Wyrównajcie, wyrównajcie gościniec,
uprzątnijcie kamienie!
Podnieście znak dla narodów!
11 Oto co Pan obwieszcza
wszystkim krańcom ziemi:
«Mówcie do Córy Syjońskiej:
Oto twój Zbawca przychodzi.
Oto Jego nagroda z Nim idzie
i zapłata Jego przed Nim³.
12 Nazywać ich będą "Ludem Świętym",
"Odkupionymi przez Pana".
A tobie dadzą miano: "Poszukiwane",
"Miasto nie opuszczone"».

Iz 62, 4 - "Porzucona" (Azuba) i "Moje upodobanie" (Chefsiba) - znane są w Piśmie św. jako imiona własne, zob. 1 Krl 22,42; 2 Krl 21,1; "Poślubiona" - zob. Oz 2,25; por. Iz 60,14.

Iz 62, 6 - Poetycki symbol opieki Bożej, może aniołowie, jak w Ap 21,12.

Iz 62, 11 - Zob. Iz 40,10.

Apokaliptyczny poemat o pomście Bożej¹

1 Któż to jest Ten, który przybywa z Edomu,
z Bosry idzie w szatach szkarłatnych?
Ten wspaniały w swoim odzieniu,
który kroczy z wielką swą mocą?
- To Ja jestem tym, który mówi sprawiedliwie,
potężny w wybawianiu.
- 2 Dlaczego krwawa jest Twoja suknia
i szaty Twe jak u tego, co wygniata winogrona w tłoczni?
- 3 Sam jeden wygniatałem je do kadzi,
z narodów - ani jednego nie było ze Mną.
Tłoczyłem je w moim gniewie
i deptałem je w mojej porywczości.
Posoka ich obryzgała Mi szaty
i poplamiłem sobie całe odzienie.
4 Albowiem dzień pomsty był w moim sercu
i nadszedł rok mojej odpłaty.
5 Rozglądałem się: nikt nie pomagał.
Zdumiewałem się, a nie było, kto by podtrzymał.
Wówczas moje ramię przyszło Mi w pomoc
i podtrzymała Mnie moja zapalczywość.
6 Zdeptałem ludy w moim rozgniewaniu,
starłem je w mojej zapalczywości,
sprawiłem, że krew ich spłynęła na ziemię.

Psalm dziękczynny i błagalny

7 Sławić będę dobrodziejstwa Pańskie,
chwalebne czyny Pana,
wszystko, co nam Pan wyświadczył,
i wielką dobroć dla domu Izraela,
jaką nam okazał w swoim miłosierdziu
i według mnóstwa swoich łask.
8 Powiedział On: «Na pewno ci są moim ludem,
synami, którzy Mnie nie zawiodą!»
I stał się dla nich wybawicielem
9 w każdym ich ucisku.
To nie jakiś wysłannik lub anioł,
lecz Jego oblicze ich wybawiło.
W miłości swej i łaskawości
On sam ich wykupił.
On wziął ich na siebie i nosił
przez wszystkie dni przeszłości.
10 Lecz oni się zbuntowali i zasmucili
Jego Świętego Ducha.
Więc zmienił się dla nich w nieprzyjaciela;
On zaczął z nimi walczyć.
11 Wtedy wspomnieli o dniach przeszłości²,
o słudze Jego, Mojżeszu.
Gdzież Ten, który wydobył z wody
pasterza swej trzody?
Gdzież Ten, który tchnął w jego wnętrze
swego Świętego Ducha?
12 Ten, który sprawił, że szło po prawicy Mojżesza
Jego ramię chwalebne,
i który rozdzielił wody przed nimi,
zyskując sobie imię wieczyste,
13 który ich prowadził przez morskie głębiny
jak konia na stepie,
tak że się nie potknęli?
14 Jak bydłu schodzącemu na dół na nizinę
Duch Pański dał im wypoczynek.
Tak prowadziłeś Twój lud,
zyskując sobie imię chwalebne.
15 Spojrzyj z nieba i patrz z Twej stolicy,
świętej i wspaniałej!
Gdzie Twoja zazdrosna miłość i Twoja potęga?
Gdzie poruszenie Twych uczuć?
Miłosierdzia Twego nie powstrzymuj, proszę:
16 Boś Ty naszym Ojcem!
Zaiste, nie poznaje nas Abraham,
Izrael³ nas nie uznaje;
Tyś, Panie, naszym Ojcem,
"Odkupiciel nasz" to Twoje imię odwieczne.
17 Czemuż, o Panie, dozwalasz nam błądzić
z dala od Twoich dróg,
tak iż serce nasze staje się nieczułe
na bojaźń przed Tobą?
Odmień się przez wzgląd na Twoje sługi
i na pokolenia Twojego dziedzictwa.
18 Czemu bezbożni wtargnęli w Twoje święte miejsce,
wrogowie nasi podeptali Twoją świątynię?⁴
19 Staliśmy się od dawna jakby ci,
nad którymi Ty nie panujesz
i którzy nie noszą Twego imienia.
Obyś rozdarł niebiosa i zstąpił -
przed Tobą skłębiły się góry,

Iz 63, 1 - Dialog między Bogiem a prorokiem. Alegoria: Ogrodnikiem w winnicy wygniatającym winogrona jest Bóg. Winogrona wygniatane w tłoczni to narody nieprzyjacielskie, karane przez Boga, głównie zaś ich typ - Edomici. Szaty Boga, dokonującego sprawiedliwej pomsty na wrogim Edomie, uczerwienione krwią, podobnie jak szaty wygniatającego winogrona w tłoczni, poplamione czerwonym sokiem winnym. Tekst różnie popr. i przekładany. Wg Wlg: "Któż to jest, co idzie uczerwieniony w szatach splamionych purpurowo bardziej niż winobraniec?" Tak przełożony tekst łatwo zastosowano do męki Chrystusa. Por. Ap 14,20; Ap 19,13.15.

Iz 63, 11 - Tekst popr.; hebr.: "Wtedy wspomniał... lud Jego".

Iz 63, 16 - Tzn. Jakub.

Iz 63, 18 - Aluzja do zburzenia Jerozolimy i świątyni przez wojsko Nabuchodonozora w r. 587/6.

1 podobnie jak ogień pali chrust
i sprawia wrzenie wody -
abyś dał poznać Twe imię wrogom.
Przed Tobą drżeć będą narody,
2 gdy dokonasz dziwów nadspodziewanych,
<Zstąpiłeś: przed Tobą skłębiły się góry>¹
3 i o których z dawna nie słyszano.
Ani ucho nie słyszało,
ani oko nie widziało²,
żeby jakiś bóg poza Tobą czynił tyle
dla tego, co w nim pokłada ufność.
4 Wychodzisz naprzeciw tych, co radośnie pełnią sprawiedliwość
i pamiętają o Twych drogach.
Oto Tyś zawrzał gniewem, bośmy grzeszyli
przeciw Tobie od dawna i byliśmy zbuntowani³.
5 My wszyscy byliśmy skalani,
a wszystkie nasze dobre czyny jak skrwawiona szmata.
My wszyscy opadliśmy zwiędli jak liście,
a nasze winy poniosły nas jak wicher.
6 Nikt nie wzywał Twojego imienia,
nikt się nie zbudził, by się chwycić Ciebie.
Bo skryłeś Twoje oblicze przed nami
i oddałeś nas w moc naszej winy.
7 A jednak, Panie, Tyś naszym Ojcem.
Myśmy gliną, a Ty naszym twórcą.
Dziełem rąk Twoich jesteśmy my wszyscy.
8 Panie, nie gniewaj się tak bezgranicznie
i nie chowaj w pamięci ciągle naszej winy!
Oto wejrzyj, prosimy:
My wszyscy jesteśmy Twym ludem.
9 ⁴ Twoje święte miasta są opustoszałe,
Syjon jest pustkowiem,
Jerozolima - odludziem.
10 Świątynia nasza, święta i wspaniała,
w której Cię chwalili nasi przodkowie,
stała się pastwą pożaru,
i wszystko, cośmy kochali, zmieniło się w zgliszcza.
11 Czyż na to wszystko możesz być nieczuły, Panie?
Czy możesz milczeć, by nas przygnębić nad miarę?

Iz 64, 2 - Por. Iz 63,19.

Iz 64, 3 - Por. 1 Kor 2,9.

Iz 64, 4 - Poprawione; hebr. ma: "nim... zbawieni".

Iz 64, 9 - Zob. przypis do Iz 63,18.

Rozprawa Boga z bałwochwalcami¹

1 «Przystępny byłem dla tych, co o Mnie nie dbali,
tym, którzy Mnie nie szukali¹, dałem się znaleźć.
Mówiłem: "Oto jestem, jestem!" do narodu,
który nie wzywał mego imienia.
2 Codziennie wyciągałem ręce
do ludu buntowniczego i niesfornego²,
który postępował drogą zła,
ze swoimi zachciankami.
3 To lud, co Mnie pobudzał do gniewu
bez ustanku a bezczelnie,
składając ofiary w gajach
i paląc kadzidło na cegłach,
4 przebywając w grobowcach
i spędzając noce w zakamarkach,
jedząc wieprzowe mięso
i nieczyste potrawy z sosem w swych misach.
5 To lud, który mówił: "Odejdź,
nie przystępuj do mnie,
bo uczyniłbym cię poświęconym"³.
To [wywołuje] dym w moich nozdrzach³,
ogień płonący przez cały dzień.
6 Oto mam przed sobą zapisane [wszystko].
Nie spocznę, dopóki im nie odpłacę,
<a odpłacę im pełną miarą>
7 za ich winy i za winy ich ojców,
za wszystkie razem, mówi Pan,
za to, że palili kadzidło na górach
i znieważali Mnie na pagórkach.
Wymierzę im należność za uczynki
przedtem wyliczone - pełną miarą.
8 Tak mówi Pan:
Gdy znajdzie się dojrzały sok w winnych jagodach,
mówią "Nie niszczyć ich, bo to błogosławieństwo".
Podobnie uczynię przez wzgląd na moje sługi,
aby nie zniszczyć wszystkiego.
9 Z Jakuba wywiodę potomstwo,
z Judy - dziedzica mych gór.
Moi wybrani odziedziczą krainę
i moi słudzy mieszkać tam będą.
10 Stanie się Saron pastwiskiem dla trzody,
a dolina Akor - wygonem dla bydła,
na korzyść mego ludu, co Mnie poszukuje.
11 Lecz was, którzy porzucacie Pana,
zapominacie o mojej świętej górze,
nakrywacie stół na cześć Gada⁴
i napełniacie czarkę wina na cześć Meniego⁴,
12 was przeznaczam pod miecz;
wszyscy padniecie w rzezi,
ponieważ wołałem, a nie odpowiedzieliście,
przemawiałem, a nie słuchaliście.
Dopuściliście się zła w moich oczach
i wybraliście to, co Mi się nie podoba.
13 Dlatego tak mówi Pan Bóg:
Oto moi słudzy jeść będą,
a wy będziecie łaknąć.
Oto moi słudzy pić będą,
a wy będziecie cierpieć pragnienie.
Oto moi słudzy weselić się będą,
a wy będziecie wstyd odczuwać.
14 Oto moi słudzy śpiewać będą
z radości serdecznej,
a wy jęczeć będziecie z bólu serdecznego
i zawodzić będziecie zgnębieni na duchu.

Odpłata ostateczna

15 Pozostawicie swe imię
moim wybranym na przekleństwo:
<Tak niechaj cię zabije Pan Bóg!>
Sługom zaś moim nadadzą inne imię.
16 Kto w kraju zechce cię pobłogosławić,
wypowie swe błogosławieństwo przez Boga prawdy.
Kto w kraju będzie przysięgał,
przysięgać będzie na Boga wiernego;
bo dawne udręki pójdą w zapomnienie
i będą zakryte przed mymi oczami.
17 Albowiem oto Ja stwarzam
nowe niebiosa i nową ziemię⁵;
nie będzie się wspominać dawniejszych dziejów
ani na myśl one nie przyjdą.
18 Przeciwnie, będzie radość i wesele na zawsze
z tego, co Ja stworzę;
bo oto Ja uczynię z Jerozolimy wesele
i z jej ludu - radość.
19 Rozweselę się z Jerozolimy
i rozraduję się z jej ludu.
Już się nie usłyszy w niej
odgłosów płaczu ni krzyku narzekania⁶.
20 Nie będzie już w niej niemowlęcia,
mającego żyć tylko kilka dni,
ani starca, który by nie dopełnił swych lat;
bo najmłodszy umrze jako stuletni,
a nie osiągnąć stu lat będzie znakiem klątwy.
21 ⁷ Zbudują domy i mieszkać w nich będą,
zasadzą winnice i będą jedli z nich owoce.
22 Nie będą budować, żeby kto inny zamieszkał,
nie będą sadzić, żeby kto inny się karmił.
Bo na wzór długowieczności drzewa
będzie długowieczność mego ludu;
i moi wybrani długo używać będą
tego, co uczynią ich ręce.
23 Nie będą się trudzić na próżno
ani płodzić dzieci na zgubę,
bo plemieniem błogosławionych przez Pana
są oni sami, i potomkowie ich wraz z nimi.
24 I będzie tak, iż zanim zawołają,
Ja im odpowiem;
oni jeszcze mówić będą,
a Ja już wysłucham.
25 Wilk i baranek paść się będą razem;
lew też będzie jadał słomę jak wół;
a wąż będzie miał proch ziemi jako pokarm.
Zła czynić nie będą ani zgubnie działać
na całej świętej mej górze» - mówi Pan⁸.

Iz 65, 1 - Iz rozdz. 65n, z wyjątkiem Iz 66,1n, tworzą pewną całość o treści apokaliptycznej. Przeplatają się tu wyrzuty i groźby kar na grzeszników, zwłaszcza na odstępców od Boga, z obietnicami nagrody i szczęścia dla wiernych czcicieli Boga. "Nie szukali Mnie" - mowa o Judzie. Por. Rz 10,20n.

Iz 65, 2 - Dodane za LXX.

Iz 65, 5 - "Poświęconym" - przez samo dotknięcie; por. Wj 29,37; Ez 44,19; Ez 46,20; Ag 2,11-14. "Dym w nozdrzach" - symbol gniewu.

Iz 65, 11 - Bóstwa semickie.

Iz 65, 17 - Por. Iz 66,22; 2 P 3,13; Ap 21,1.

Iz 65, 19 - Por. Ap 21,4.

Iz 65, 21 - Por. Pwt 28,30.

Iz 65, 25 - Cytat z Iz 11,7.9. Przyszłe odnowienie to jakby nowe stworzenie świata: Iz 65,17.

Prawdziwy kult Boga

1 Tak mówi Pan:
«Niebiosa są moim tronem,
a ziemia podnóżkiem nóg moich.
Jakiż to dom możecie Mi wystawić
i jakież miejsce dać Mi na mieszkanie?
2 Przecież moja ręka to wszystko uczyniła
i do Mnie należy to wszystko
- wyrocznia Pana.
Ale Ja patrzę na tego,
który jest biedny i zgnębiony na duchu,
i który z drżeniem czci moje słowo.

Przeciw obcym domieszkom do kultu

3 Jest taki, co zabija w ofierze wołu, a morduje człowieka;
ofiaruje barana, a psu łeb ukręca;
składa ofiarę z pokarmów, ale też z krwi wieprzowej;
pali kadzidło, ale czci bóstwo nieprawe.
Podobnie jak oni obrali sobie drogi
i dusze ich upodobały sobie obrzydłych bożków,
4 tak Ja również wybiorę dla nich utrapienia
i sprowadzę na nich zło, którego się obawiają,
ponieważ wołałem, a nikt nie odpowiadał,
mówiłem, a nie słuchali.
Owszem, czynili zło w oczach moich
i wybrali to, co Mi się nie podoba».

Poemat pocieszający

5 Słuchajcie słowa Pana,
którzy z drżeniem czcicie Jego słowo.
Powiedzieli bracia wasi, którzy was nienawidzą,
którzy was odpychają przez wzgląd na moje imię:
"Niech Pan pokaże swoją chwałę,
żebyśmy oglądali waszą radość".
Lecz oni okryją się wstydem.
6 Odgłos wrzawy z miasta,
głos ze świątyni -
to głos Pana, który oddaje zapłatę
swoim nieprzyjaciołom.
7 Zanim odczuła skurcze porodu, powiła dziecię,
zanim nadeszły jej bóle, urodziła chłopca¹.
Kto słyszał coś podobnego?
8 Kto widział takie jak te rzeczy?
Czyż kraj się rodzi jednego dnia?
Czyż naród rodzi się od razu?
Bo Syjon ledwie zaczął rodzić,
a już wydał na świat swe dzieci.
9 Czyżbym Ja, który otwieram łono matki,
nie sprawił urodzenia dziecka? - mówi Pan.
Czyżbym Ja, który sprawiam poród,
zamykał łono? - mówi twój Bóg.
10 Radujcie się wraz z Jerozolimą,
weselcie się w niej wszyscy, co ją miłujecie!
Cieszcie się z nią bardzo wy wszyscy,
którzyście się nad nią smucili,
11 ażebyście ssać mogli aż do nasycenia
z piersi jej pociech;
ażebyście ciągnęli mleko z rozkoszą
z pełnej piersi jej chwały.
12 Tak bowiem mówi Pan:
«Oto Ja skieruję do niej
pokój jak rzekę
i chwałę narodów -
jak strumień wezbrany.
Ich niemowlęta będą noszone na rękach²
i na kolanach będą pieszczone.
13 Jak kogo pociesza własna matka,
tak Ja was pocieszać będę;
w Jerozolimie doznacie pociechy».
14 Na ten widok rozraduje się serce wasze,
a kości wasze nabiorą świeżości jak murawa.
Ręka Pana da się poznać Jego sługom,
a gniew - Jego nieprzyjaciołom.
15 Bo oto Pan przybywa w ogniu,
a Jego rydwany [pędzą] jak burza,
by zaspokoić swój gniew pożogą
i groźby swoje płomieniami ognia.
16 Bo Pan dokona sądu ogniem,
i mieczem swym [ukarze] wszelkie ciało,
tak iż wielu będzie pobitych przez Pana.

Przeciw pogańskim praktykom

17 Ci, którzy się poświęcają i oczyszczają,
by wejść do ogrodów za innym, który już jest w środku,
którzy jedzą wieprzowe mięso i płazy, i myszy,
zginą razem - wyrocznia Pana.

Przepowiednie o rzeczach przyszłych

18 A Ja znam ich czyny i zamysły. Przybędę, by zebrać wszystkie narody i języki; przyjdą i ujrzą moją chwałę. 19 Ustanowię u nich znak i wyślę niektórych ocalałych z nich do narodów Tarszisz, Put, Meszek i Rosz, Tubal i Jawan, do wysp dalekich, które nie słyszały mojej sławy ani nie widziały mojej chwały. Oni ogłoszą chwałę moją wśród narodów.
20 Z wszelkich narodów przyprowadzą jako dar dla Pana wszystkich waszych braci - na koniach, na wozach, w lektykach, na mułach i na dromaderach - na moją świętą górę w Jeruzalem - mówi Pan - podobnie jak Izraelici przynoszą ofiarę z pokarmów w czystych naczyniach do świątyni Pana. 21 Z nich także wezmę sobie niektórych jako kapłanów i lewitów - mówi Pan.
22 Bo jak nowe niebiosa i nowa ziemia,
które Ja uczynię,
trwać będą przede Mną - wyrocznia Pana -
tak będzie trwało wasze potomstwo i wasze imię.
23 Sprawdzi się to, że każdego miesiąca podczas nowiu
i każdego tygodnia w szabat,
przyjdzie każdy człowiek, by Mi oddać pokłon
- mówi Pan.
24 A gdy wyjdą, ujrzą trupy ludzi,
którzy się zbuntowali przeciwko Mnie:
bo robak ich nie zginie,
i nie zagaśnie ich ogień,
i będą oni odrazą
dla wszelkiej istoty żyjącej».

Iz 66, 7 - Nowy lud. Zrodzony w Jerozolimie. Por. Ap 12,5.

Iz 66, 12 - Dosł.: "na biodrze", jak do dziś dnia bywa w Palestynie.