Wydawnictwo Pallottinum Pismo Święte Starego i Nowego Testamentu
 
Księga Jonasza
Posłannictwo, bunt i kara
1
Pan skierował do Jonasza, syna Amittaja, te słowa: «Wstań, idź do Niniwy1 - wielkiego miasta - i upomnij ją, albowiem nieprawość jej dotarła przed moje oblicze». A Jonasz wstał, aby uciec do Tarszisz przed Panem. Zszedł do Jafy2, znalazł okręt płynący do Tarszisz, uiścił należną opłatę i wsiadł na niego, by udać się nim do Tarszisz, daleko od Pana.
Ale Pan zesłał na morze gwałtowny wiatr, i powstała wielka burza na morzu, tak że okrętowi groziło rozbicie. Przerazili się więc żeglarze i każdy wołał do swego bóstwa; rzucili w morze ładunek, który był na okręcie, by uczynić go lżejszym. Jonasz zaś zszedł w głąb wnętrza okrętu, położył się i twardo zasnął. Przystąpił więc do niego dowódca żeglarzy i rzekł mu: «Dlaczego ty śpisz? Wstań, wołaj do Boga twego, może wspomni Bóg na nas i nie zginiemy».
Mówili też [żeglarze] jeden do drugiego: «Chodźcie, rzućmy losy3, a dowiemy się, z powodu kogo to właśnie nieszczęście [spadło] na nas». I rzucili losy, a los padł na Jonasza. Rzekli więc do niego: «Powiedzże nam, <z jakiego powodu ta klęska przyszła na nas?>4 Jaki jest twój zawód? Skąd pochodzisz? Jaki jest twój kraj? Z którego jesteś narodu?» A on im odpowiedział: «Jestem Hebrajczykiem i czczę Pana, Boga nieba, który stworzył morze i ląd». 10 Wtedy wielki strach zdjął mężów i rzekli do niego: «Dlaczego to uczyniłeś?» - albowiem wiedzieli mężowie, że on ucieka przed Panem, bo im to powiedział. 11 I zapytali go: «Co powinniśmy ci uczynić, aby morze przestało się burzyć dokoła nas?» Fale bowiem w dalszym ciągu się podnosiły. 12 Odpowiedział im: «Weźcie mnie i rzućcie w morze, a przestaną się burzyć wody przeciw wam, ponieważ wiem, że z mojego powodu tak wielka burza powstała przeciw wam». 13 Ludzie ci starali się, wiosłując, zawrócić ku lądowi, ale nie mogli, bo morze coraz silniej burzyło się przeciw nim. 14 Wołali więc do Pana i mówili5: «O Panie, prosimy, nie dozwól nam zginąć ze względu na życie tego człowieka i nie obciążaj nas odpowiedzialnością za krew niewinną, albowiem Ty jesteś Pan, jak Ci się podoba, tak czynisz». 15 I wzięli Jonasza, i wrzucili go w morze, a ono przestało się srożyć. 16 Ogarnęła wtedy tych ludzi bojaźń przed Panem. Złożyli Panu ofiarę i uczynili śluby.
 
Wstęp
 

Jon 1, 2 - Jeden z dwóch pagórków, na których była położona dawna Niniwa, nosi dziś nazwę Nebi Yunus (prorok Jonasz).

Jon 1, 3 - Hebr.: Jafo (LXX i Wlg: Joppe), miasto portowe najbliższe Jerozolimy.

Jon 1, 7 - Por. Joz 7,13nn; Joz 14,2; 1 Sm 10,20nn; 1 Sm 14,40nn; Prz 16,33; Dz 1,26.

Jon 1, 8 - Słów tych brak w niektórych rkp.

Jon 1, 14 - Żeglarze proszą Boga, aby ich nie karał za śmierć Jonasza. Albowiem z jednej strony są przekonani, że jest on niewinny (por. Jr 26,15). Z drugiej zaś strony są przeświadczeni, że zagniewany Bóg domaga się jego śmierci.

Ocalenie Jonasza
2
Pan zesłał wielką rybę1, aby połknęła Jonasza. I był Jonasz we wnętrznościach ryby trzy dni i trzy noce. Z wnętrzności ryby modlił się Jonasz do swego Pana Boga. 2 I mówił:
«W utrapieniu moim wołałem do Pana,
a On mi odpowiedział.
Z głębokości Szeolu3 wzywałem pomocy,
a Ty usłyszałeś mój głos.
Rzuciłeś mnie na głębię, we wnętrze morza,
i nurt mnie ogarnął.
Wszystkie Twe morskie bałwany i fale Twoje
przeszły nade mną.
Rzekłem do Ciebie: Wygnany daleko od oczu Twoich,
<jakże choć tyle osiągnę, by móc> wejrzeć na Twój święty przybytek?
Wody objęły mnie zewsząd, aż po gardło,
ocean mnie otoczył,
sitowie okoliło mi głowę.
Do posad gór4 zstąpiłem,
zawory ziemi zostały poza mną na zawsze.
Ale Ty wyprowadziłeś życie moje z przepaści,
Panie, mój Boże!
Gdy gasło we mnie życie,
wspomniałem na Pana,
a modlitwa moja dotarła do Ciebie,
do Twego świętego przybytku.
Czciciele próżnych marności5
opuszczają Łaskawego dla nich.
10 Ale ja złożę Tobie ofiarę,
z głośnym dziękczynieniem.
Spełnię to, co ślubowałem.
Zbawienie jest u Pana».
11 Pan nakazał rybie i wyrzuciła Jonasza na ląd.

Jon 2, 1 - LXX: "wieloryba". Dawniej komentatorzy widzieli w tej rybie pewien gatunek rekina (Squalus carcharius).

Jon 2, 3-10 - Pieśń Jonasza nosi wyraźnie cechy psalmu i ma wiele miejsc paralelnych z psalmami kanonicznymi (por. Ps 18[17],7; Ps 30[29],3; Ps 142[141],5; Ps 120[119],1; Ps 130[129],1n; Ps 62[61],8 itd.). Wielu egzegetów uważa tę pieśń za późniejszy dodatek. Ich zdaniem jest to modlitwa, w której Jonasz dziękuje Bogu za to, że nie zatonął w morzu. Bóg posłużył się wnętrznościami ryby, aby go ocalić (por. Lb 22,33; 1 Krl 17,4.6).

Jon 2, 3 - Mowa o niebezpieczeństwie życia.

Jon 2, 7 - Dosł.: "do korzeni"; wg przekonania starożytnych Hebrajczyków góry są jakby wkorzenione w morze.

Jon 2, 9 - Tj. bałwochwalcy. Wiersz się zachował jako niekompletny.

Powtórna misja i nawrócenie Niniwy
3
Pan przemówił do Jonasza po raz drugi tymi słowami: «Wstań, idź do Niniwy, wielkiego miasta, i głoś jej upomnienie, które Ja ci zlecam». Jonasz wstał i poszedł do Niniwy, jak powiedział Pan. Niniwa była miastem bardzo rozległym1 - na trzy dni drogi. Począł więc Jonasz iść przez miasto jeden dzień drogi i wołał, i głosił: «Jeszcze czterdzieści dni, a Niniwa zostanie zburzona»2. I uwierzyli mieszkańcy Niniwy Bogu, ogłosili post3 i oblekli się w wory od największego do najmniejszego. Doszła ta sprawa do króla Niniwy. Wstał więc z tronu, zdjął z siebie płaszcz, oblókł się w wór i siadł na popiele4. Z rozkazu króla i jego dostojników zarządzono i ogłoszono w Niniwie co następuje: «Ludzie i zwierzęta, bydło i trzoda niech nic nie jedzą, niech się nie pasą i wody nie piją. Niech obloką się w wory - <ludzie i zwierzęta> - niech żarliwie wołają do Boga! Niech każdy odwróci się od swojego złego postępowania i od nieprawości, którą [popełnia] swoimi rękami. Kto wie, może się odwróci i ulituje Bóg, odstąpi od zapalczywości swego gniewu, a nie zginiemy?» 10 Zobaczył Bóg czyny ich, że odwrócili się od swojego złego postępowania5. I ulitował się Bóg nad niedolą, którą postanowił na nich sprowadzić, i nie zesłał jej.

Jon 3, 3 - Hebr. Dosł.: "... miasto wielkie dla Boga...", zwrot zastępujący stopień najwyższy przymiotnika.

Jon 3, 4 - Tu niektórzy umieszczają Jon 4,5.

Jon 3, 5 - Nakaz postu, jak np. W Jr 36,9; Jl 1,14.

Jon 3, 6 - Oznaki zewnętrzne pokuty znane na Bliskim Wschodzie.

Jon 3, 10 - Por. pochwałę w Łk 11,32.

Egoizm Proroka a wspaniałomyślność Boga
4
Nie podobało się to Jonaszowi i oburzył się. Modlił się przeto do Pana i mówił: «Proszę, Panie, czy nie to właśnie miałem na myśli, będąc jeszcze w moim kraju? Dlatego postanowiłem uciec do Tarszisz, bo wiem, żeś Ty jest Bóg łagodny i miłosierny, cierpliwy i pełen łaskawości, litujący się nad niedolą. Teraz Panie, zabierz, proszę, duszę moją ode mnie, albowiem lepsza dla mnie śmierć niż życie»1. Pan odrzekł: «Czy uważasz, że słusznie jesteś oburzony?»
Jonasz wyszedł z miasta, zatrzymał się po jego stronie wschodniej, tam uczynił sobie szałas i usiadł w cieniu, aby widzieć, co się będzie działo w mieście2. A Pan Bóg sprawił, że krzew rycynusowy3 wyrósł nad Jonaszem po to, by cień był nad jego głową i żeby mu ująć jego goryczy. Jonasz bardzo się ucieszył [tym] krzewem. Ale z nastaniem brzasku dnia następnego Bóg zesłał robaczka, aby uszkodził krzew, tak iż usechł. A potem, gdy wzeszło słońce, zesłał Bóg gorący, wschodni wiatr. Słońce prażyło Jonasza w głowę, tak że osłabł. Życzył więc sobie śmierci i mówił: «Lepiej dla mnie umrzeć aniżeli żyć». Na to rzekł Bóg do Jonasza: «Czy słusznie się oburzasz z powodu tego krzewu?» Odpowiedział: «Słusznie gniewam się śmiertelnie». 10 Rzekł Pan: «Tobie żal krzewu, którego nie uprawiałeś i nie wyhodowałeś, który w nocy wyrósł i w nocy zginął. 11 A czyż Ja nie powinienem mieć litości nad Niniwą, wielkim miastem, gdzie znajduje się więcej niż sto dwadzieścia tysięcy ludzi, którzy nie odróżniają swej prawej ręki od lewej4, a nadto mnóstwo zwierząt?»

Jon 4, 3 - Por. 1 Krl 19,4.

Jon 4, 5 - Wiersz ten niekiedy umieszcza się po Jon 3,4.

Jon 4, 6 - LXX: "ogórek, dynia"; Wlg: "bluszcz, powój". Najprawdopodobniej mowa tu o roślinie rycynusowej, zwanej przez Egipcjan kiki, którą spotyka się bardzo często w krajach Bliskiego Wschodu, Wysoka 1-4 m, ma szerokie liście, a zraniona, szybko więdnie i usycha.

Jon 4, 11 - Tak jak dzieci przed wiekiem rozeznania lub jak ten, co z jednakową sprawnością posługuje się obydwoma rękami. Ten drugi sens wydaje się prawdopodobniejszy.