Mi 1, 2-7 - Najstarsze proroctwo Micheasza z okresu przed upadkiem Samarii (721 r. przed Chrystusem), prawdopodobnie z czasów Achaza (734-728) lub z początku panowania Ezechiasza (728-699), zastosowane później do Jerozolimy (podobnie Iz 28,1-6).
Mi 1, 5 - "Judy" - popr.; hebr.: "Izraela"; "grzech" wg LXX; hebr.: "wyniosłości".
Mi 1, 7 - "Dorobek" - dosł.: "wynajmowania", tzn. zapłaty brane przez nierządnice sakralne; tutaj: bogactwa przypisywane łaskawości bożków (por. Oz 2,14n); "nierządnicy": Samaria nazwana jest nierządnicą, ponieważ zdradzała Boga prawdziwego, oddając się kultowi bóstw pogańskich (Ez 16,15; Oz 1,2; Am 2,8 itd.); "są zgromadzone" wg Wlg, syr., Targ.; hebr.: "zgromadziła".
Mi 1, 8 - Ceremoniał żałoby (por. 2 Sm 15,30; Iz 20,2nn; Ez 24,17-23).
Mi 1, 10-15 - Pełna gry słów zapowiedź inwazji (armii asyryjskiej: 720-701) na dwanaście miast filistyńskich i judzkich, jako ostrzeżenie dla Jerozolimy; "zgoła" - LXX "w Akko", co lepiej odpowiada kontekstowi.
Mi 1, 13 - Por. 2 Krl 14,19.
Mi 1, 15 - Por. 1 Sm 22,1; 2 Sm 23,13. Może aluzja do ukrywania się w jaskini.
Mi 2, 4 - Por. Pwt 28,30-33.
Mi 2, 6-11
- Możni, ufni w stałość przymierza Izraela z Bogiem, protestują
przeciwko przepowiadaniu kary Bożej. Prorok odpowiada, że to przymierze
zostało złamane przez pogwałcenie Prawa Bożego.
Mi 2, 7 - Tekst popr.; hebr.: "który idzie ze sprawiedliwym".
Mi 2, 9 - Gdyż Izraelita uważa za swój zaszczyt przynależność do ludu Bożego.
Mi 2, 10 - Tekst popr.; hebr.: "ona zniszczy". Inni tłum.: "wiąże was sznur bolesny" lub "bierzecie rzecz w zastaw".
Mi 2, 12 - "W ogrodzeniu" - tekst popr.; "pastwiska" - por. Iz 4,3; Iz 11,12; Jr 3,18; Ez 34,11-16.
Mi 2, 13 - Por. Ez 34,11nn; J 10,4.
Mi 3, 4 - Por. Jr 11,11; Pwt 31,17.
Mi 3, 7 - Na znak zawstydzenia (por. Kpł 13,45; Ez 24,17.22).
Mi 3, 11 - Por. 1 Sm 9,7; Iz 1,23.
Mi 3, 12
- Bardzo obraźliwa dla Żydów groźba przeciw świątyni jerozolimskiej,
jakiej nawet Izajasz nie śmiał wypowiedzieć. Jeszcze w sto lat po tym
proroctwie Jeremiasz był osądzony na śmierć za podobną przepowiednię (Jr 26,6.9.11), a następnie ułaskawiany na podstawie przykładu Micheasza (Jr 26,18n).
Mi 4, 1 - Gdy w latach 720-700 armia asyryjska poczyniła szereg wypadów do Palestyny i zapowiedziany wyrok na Jerozolimę (zob. Mi 1,10)
już się spełnił. Micheasz wieści nowe objawienie, pełne wspaniałych
nadziei: wizję powszechnego królestwa sprawiedliwości i pokoju. Pod
obrazem Jerozolimy, wywyższonej ponad otaczające ją pagórki, Micheasz
widzi boskie źródło światła i świętości, objawionej wszystkim ludziom
(por. Iz 2,2nn; są to te same słowa: prawdopodobnie obaj prorocy cytują jakiś fragment starszej literatury; por. też Iz 60,1-22).
Mi 4, 5 - Późniejszy dodatek liturgiczny, jak Iz 2,5.
Mi 4, 6
- Zapowiedziane królestwo pokoju (w. 1-4) nastąpi dopiero po odbyciu
kary wygnania. Powrót wygnańców odbędzie się w atmosferze ciepła,
miłości i bezpieczeństwa pod skrzydłami Boga jako Dobrego Pasterza (por.
Ez 34,11-16; Iz 40,11).
Mi 4, 8 - "Wieżo Trzody" - hebr.: Migdal-Eder, nazwa miejscowości z czasów patriarchy Jakuba (Rdz 35,21);
tu przenośnie o Jerozolimie jako bezpieczniej owczarni; "Ostojo" -
hebr.: Ofel, wzgórze w południowo-wschodniej części starej Jerozolimy,
za czasów Dawida silnie ufortyfikowane, mieściło rezydencję królewską;
tutaj symbol władzy i bezpieczeństwa.
Mi 4, 10 - Wzmianka o Babilonie jest późniejszym dodatkiem.
Mi 4, 11 - W odróżnieniu od poprzednich, ta przepowiednia opisuje uwolnienie się Syjonu od oblężenia własnymi siłami (por. Iz 10,24-27
itd.). Nie można jednak stwierdzić w historii Jerozolimy takiego
oblężenia. Może chodzi tu o inwazję Sennacheryba w r. 701? Później ataki
na Jerozolimę i jej zwycięstwa staną się tematem eschatologicznym (Ez
rozdz. 38-39 [->Ez 38,1]; Jl rozdz. 4 [->Jl 4,1]; Za rozdz. 14 [->Za 14,1]).
Mi 4, 14
- W Wlg zaczyna się rozdział 5. "Córką band" nazwany Izrael dla
podkreślenia jego deprawacji; Wlg: "córko zbójcy"; inni tłum.: "Teraz
się zbieraj do wypadów, zwolenniczko wypadów" lub "Wtedy zgraja będzie
żałować". LXX: "Teraz obwaruj się, domu warowny"; Wlg: "Teraz zburzona
będziesz, córko zbójcy"; "przeciw nam": Prorok utożsamia się z
cierpiącym narodem; "sędziego Izraela": króla (Am 2,3). Tak poniżonego "sędziego Izraela", tj. króla Ezechiasza (2 Krl 18,13-16), i opłakany stan Izraela (por. Mi rozdz. 2-3 [->Mi 2,1]) Prorok zręcznie zestawia z Mesjaszem-Królem, którego narodziny zapoczątkują nową erę chwały i pokoju (por. Iz 9,5).
Mi 5, 1 - Betlejem: miasteczko 8 km na południe od Jerozolimy, zwane tu Efrata może dlatego, że taka była jego pierwotna nazwa (Rdz 35,16; Rdz 48,7; Rt 4,11) albo że leżało na obszarze Efraty (Ps 132[131],6); czasami dla odróżnienia go od innego Betlejem w Zabulonie (Joz 19,15) nazywano je też Betlejem Judzkim (Sdz 17,7.9; Sdz 19,1; 1 Sm 17,12; Mt 2,1.5). Tu urodził się Dawid i był namaszczony przez Samuela (1 Sm 16,4nn.12n). Micheasz ogłasza, że przyszły Mesjasz, "syn Dawidowy", narodzi się w Betlejem; potwierdzają to Ewangeliści (Mt 2,6; J 7,42).
Słowa: "pochodzenie Jego od początku, od dni wieczności" świadczyłyby o
odwiecznym pochodzeniu Mesjasza, lecz hebr. może też znaczyć:
"pochodzenie Jego od dawna, od najdawniejszych czasów", co wskazywałoby
raczej na starożytne początki dynastii Dawidowej, z której miał przyjść
Mesjasz tutaj zapowiedziany.
Mi 5, 2 - Prorok wskazuje tu na Matkę Mesjasza (aluzja do Iz 7,14).
Mi 5, 4 - Por. Ag 2,9; Ef 2,14.
Mi 5, 6
- Nowe królestwo zapoczątkowane przez Mesjasza i oczyszczona Reszta
Izraela oprze się w swej misji wyłącznie na Bogu i odniesie zwycięstwo
nad światem pogańskim. Por. Rdz 12,2n; Ga 3,8n.
Mi 5, 6 - Inni: "która", odnosząc do trawy.
Mi 6, 1 - Por. Mi 1,2; Iz 3,13; Oz 4,1.
Mi 6, 3
- Ta wzruszająca skarga znalazła zastosowanie w tak zwanych
Improperiach Wielkiego Piątku, by wyrazić uczucia cierpiącego
Zbawiciela; była także jedną z biblijnych podstaw ustanowienia
nabożeństwa do Najświętszego Serca Jezusa.
Mi 6, 4 - Por. Lb rozdz. 12 [->Lb 12,1]; 1 Sm 12,6.
Mi 6, 5 - "Balak" - por. Lb 22-24 [->Lb 22,1]; "Szittim" - ostatni obóz Izraelitów przed przejściem Jordanu (Joz 3,1); "Gilgal" - pierwszy obóz po cudownej przeprawie (Joz 4,20); "zbawcze dzieła", dosł.: "sprawiedliwości", chodzi tu o sprawiedliwość zbawczą Boga (Mi 7,9; Iz 45,21; Iz 46,13; Iz 51,5; Iz 56,1; Ps 36[35],7; Ps 98[97],2 itd.).
Mi 6, 7
- Na skargę Jahwe przeciw ludowi swemu odpowiada jeden z wiernych
(przez co podkreślony jest aspekt osobisty religii), wyrażając gotowość
złożenia Bogu w ofierze swego syna pierworodnego. Jest to albo
reminiscencja ofiarności Abrahama, albo może rezygnacja z przywileju
wykupu pierworodnych od służby w świątyni, którzy prawnie należeli do
Boga (Wj 13,2). Ofiary z ludzi były zabronione Prawem (Kpł 18,21; Kpł 20,2).
Mi 6, 8 - Prz 15,8n; Koh 12,13; Iz 30,15; Am 5,24; Oz 2,21.
Mi 6, 9 - Inni tłum.: "Słuchajcie, szczepie i ty, który go zebrałeś" lub popr.: "i zgromadzenie miasta".
Mi 6, 10 - Tłum. przypuszczalne.
Mi 6, 15 - Por. Pwt 28,30-33.
Mi 6, 16 - Por. 1 Krl 16,25n; 1 Krl 18,18; 1 Krl 20,42; 1 Krl 21,1-16.
Mi 7, 1-6 - Uosobiony Syjon opłakuje całkowity brak sprawiedliwości i prawdy wśród ludzi.
Mi 7, 1 - LXX: "zbierający źdźbła".
Mi 7, 2 - Por. Ps 12[11],2; Ps 14[13],1nn; Iz 57,1; Jr 5,1. Prorok wyjaśnia przenośnię z wiersza 1.
Mi 7, 3 - LXX: "ręce ich są gotowe".
Mi 7, 6 - Obraz pełen grozy dla społeczności, w której panował system patriarchalny. Zastosowanie tego tekstu zob. Mt 10,35n.
Mi 7, 8 - Zbiorowe określenie potęg wrogich Izraelowi.
Mi 7, 10 - Ps 42[41],4.11; Jl 2,17.
Mi 7, 11
- Bóg zapewnia przez Proroka, że terytorium Izraela będzie
powiększone, mury obronne Jerozolimy odbudowane i wielkie mnóstwo ludzi
przybędzie do odrodzonego królestwa; zapewne więc oprócz wygnańców
Prorok ma na myśli nawrócenie pogan.
Mi 7, 14 - Por. Mi 4,6 oraz Iz 40,11; Ez 34,11-31; Ps 95[94],7; Mt 18,12nn; Łk 15,3-7; J 10,1-18. Obraz Dobrego Pasterza zastosowany najpierw do Dawida (2 Sm 5,2; 2 Sm 24,17), później do Boga (Oz 4,16; Oz 13,5n), został na wielką skalę rozwinięty u Ezechiela (Ez rozdz. 34 [->Ez 34,1]).
Sytuacja ludu tutaj opisana przypomina najbardziej położenie Żydów po
powrocie z niewoli babilońskiej, skupionych w biednej okolicy Jerozolimy
bez dostępu do dawnych obfitych pastwisk i ogrodów.
Mi 7, 18 - Jak gdyby rozwinięcie imienia Proroka (zob. Wstęp).
Mi 7, 19 - Niektórzy stosują tu drugą osobę: "Ulituj się" itd.