Biblia Tysiąclecia

Księga Zachariasza

Wezwanie do nawrócenia się

1 Ósmego miesiąca, w drugim roku panowania Dariusza¹, Pan skierował to słowo do proroka Zachariasza, syna Berekiasza, syna Iddo: 2 «Pan był bardzo zagniewany na waszych przodków. 3 Powiedz im więc: Tak mówi Pan Zastępów: Nawróćcie się do Mnie - wyrocznia Pana Zastępów - a Ja nawrócę się do was - mówi Pan Zastępów. 4 Nie bądźcie jak wasi przodkowie, których napominali dawniejsi prorocy: "Porzućcie drogi złe i swoje złe czyny - wyrocznia Pana Zastępów"². Ale oni nie usłuchali i zlekceważyli Mnie - mówi Pan. 5 Gdzież są teraz wasi przodkowie? A może prorocy żyją wiecznie? 6 A jednak czyż słowa moje i moje rozkazy, które wydałem sługom moim, prorokom, nie spełniły się³ na waszych przodkach? I nawracając się, przyznali: Jak zamierzył Pan Zastępów postąpić z nami stosownie do czynów i złości naszych - tak wobec nas postąpił».

Wizje o odnowieniu Izraela

Wizja pierwsza: jeźdźcy

7 Dwudziestego czwartego dnia miesiąca jedenastego⁴, czyli miesiąca Szebat, w drugim roku panowania Dariusza, Pan skierował to słowo do proroka Zachariasza, syna Berekiasza, syna Iddo.
8 Miałem widzenie w nocy: Oto jakiś jeździec na koniu kasztanowatym stał wśród mirtów w dolinie⁵, a za nim konie kasztanowate, kare i białe.
9 Zapytałem: «Co to znaczy - panie mój?» Anioł, który mówił do mnie, odpowiedział: «Wyjaśnię ci ich znaczenie». 10 W tej chwili odezwał się jeździec stojący wśród mirtów i odpowiedział tymi słowami: «To są ci, których Pan posłał, aby obiegli ziemię». 11 Lecz oni sami zwrócili się do anioła Pańskiego, który stał wśród mirtów, i oznajmili: «Przeszliśmy ziemię wzdłuż i wszerz - a oto wszędzie panuje pokój»⁶.
12 Wtedy anioł Pański zapytał tymi słowami: «Panie Zastępów, czy długo jeszcze nie przebaczysz Jerozolimie i miastom Judy, na które gniewasz się już lat siedemdziesiąt?»⁷ 13 W odpowiedzi danej aniołowi, który mówił do mnie, słowa Pana zabrzmiały zmiłowaniem i pociechą.
14 Po czym anioł, który mówił do mnie, takie dał mi polecenie: «Rozgłaszaj, że tak powiedział Pan Zastępów: Darzę Jeruzalem i Syjon ogromną miłością, 15 lecz gniew mój zaciążył nad narodami pysznymi, bo gdy Ja się gniewałem tylko trochę, one przesadziły w karaniu. 16 Dlatego tak mówi Pan: Ze zmiłowaniem wracam do Jeruzalem, dom mój tam stanie znowu - wyrocznia Pana Zastępów - i sznur mierniczy będzie rozciągany w Jerozolimie.
17 I to jeszcze głoś: Tak mówi Pan Zastępów: Miasta moje znowu zakwitną dobrobytem, Pan pocieszy Syjon i znowu wybierze sobie Jeruzalem».

Wstęp

Za 1, 1 - Dariusz I: 521-485; drugi rok panowania - 520, miesiąc ósmy - koniec października i połowa listopada.

Za 1, 4 - Por. Iz 55,7; Jr 25,5.

Za 1, 6 - Dosł.: "dosięgły". Por. Za 8,14.

Za 1, 7 - Styczeń/luty.

Za 1, 8 - Inni tłum.: "w głębi", mając na myśli korzenie mirtów sięgające w głąb ku morzu.

Za 1, 11 - Dosł.: "Cała ziemia jest zamieszkana i spokojna". Tzn. nadeszła już pora łaski dla Judy, chociaż w świecie nic na to nie wskazuje.

Za 1, 12 - Liczba ogólna od upadku Jerozolimy; por. Jr 25,11; Jr 29,10.

Wizja druga: rogi i czterech rzemieślników

1 Później podniósłszy oczy patrzyłem. I oto zobaczyłem cztery rogi¹. 2 «Co one oznaczają?» - zapytałem anioła, który mówił do mnie. A on odpowiedział: «To są rogi, które przygniotły Judę, <Izraela> i Jeruzalem».
3 Następnie pokazał mi Pan czterech rzemieślników². 4 A kiedy zapytałem: «Do jakiej pracy oni spieszą?» - odpowiedział: «Tamte rogi przygniotły Judę, tak iż nikt nie mógł podnieść głowy, ci zaś przyszli, aby napełnić je trwogą i strącić rogi narodów, które powstały przeciw ziemi judzkiej, aby ją zniszczyć».

Wizja trzecia: młodzieniec ze sznurem mierniczym

5 Później podniósłszy oczy patrzyłem. I oto zobaczyłem człowieka ze sznurem mierniczym w ręku. 6 «Dokąd idziesz?» - zapytałem. A on rzekł: «Chcę przemierzyć Jerozolimę, aby poznać jej szerokość i długość»³. 7 I wystąpił anioł, który do mnie mówił, a przed nim stanął inny anioł, 8 któremu on nakazał: «Spiesz i powiedz temu młodzieńcowi: Jerozolima pozostanie bez murów, gdyż tak wiele ludzi i zwierząt w niej będzie. 9 Ja będę dokoła niej murem ognistym⁴ - wyrocznia Pana - a chwała moja zamieszka pośród niej».

Orędzie do wygnańców

10 «Biada, biada! Uciekajcie z kraju północy - wyrocznia Pana. Na cztery strony świata rozproszyłem was. 11 Biada ci, chroń się, Syjonie, który jeszcze przebywasz w Babilonii».
12 Tak mówi Pan Zastępów, Przesławny⁵, do narodów, które was ograbiły: «Kto was dotyka, dotyka źrenicy mojego oka. 13 Już prawica moja nad nimi wyciągnięta i staną się łupem swoich niewolników, a wy poznacie, że Pan Zastępów mnie posłał.
14 Ciesz się i raduj, Córo Syjonu, bo już idę i zamieszkam pośród ciebie - wyrocznia Pana. 15 Wówczas liczne narody przyznają się do Pana i będą ludem Jego, i zamieszkają pośród ciebie, a ty poznasz, że Pan Zastępów mnie posłał do ciebie».
16 Tak więc Pan zawładnie Judą jako swoim dziedzictwem w Ziemi Świętej i wybierze sobie znów Jeruzalem. 17 Zamilknij, wszelkie ciało, przed obliczem Pana, bo już powstaje ze świętego miejsca swego⁶.

Za 2, 1 - Róg tu oznacza wrogów narodu żydowskiego; "cztery" - oznaczają całość jako liczba stron świata.

Za 2, 3 - Są to wysłańcy Boga - aniołowie.

Za 2, 6 - Sens: postanowiona przez Pana odbudowa Jerozolimy niebawem nastąpi.

Za 2, 9 - Tzn. będę jej bronił (por. Ez 43,1-9; Ap 21,3).

Za 2, 12 - Tekst skażony. Inni popr.: "który mnie już posłał".

Za 2, 17 - Tzn. zstępuje z nieba, aby zamieszkać w świątyni.

Wizja czwarta: przebranie arcykapłana Jozuego w czyste szaty¹

1 Potem [Pan] ukazał mi arcykapłana Jozuego, który stał przed aniołem Pańskim, a po jego prawicy stał szatan oskarżając go. 2 [Anioł]² Pański tak przemówił do szatana: «Pan zakazuje ci tego, szatanie, zakazuje ci tego Pan, który wybrał Jeruzalem. Czyż nie jest on² niby głownia² wyciągnięta z pożogi?»
3 A Jozue, stojący przed aniołem, miał szaty brudne³. 4 I zwrócił się anioł do tych, którzy stali przed nim: «Zdejmijcie z niego brudne szaty!» Do niego zaś rzekł: «Patrz - zdejmuję z ciebie twoją winę i przyodziewam cię szatą wspaniałą». 5 I tak mówił jeszcze: «Włóżcie mu na głowę czysty zawój». I włożyli mu na głowę czysty zawój, i przyodziali go wspaniale. A działo się to w obecności anioła Pańskiego.
6 Po czym anioł Pański napomniał uroczyście Jozuego: 7 «Tak mówi Pan Zastępów: Jeżeli wytrwasz na moich drogach, jeżeli wierny będziesz posłudze dla Mnie, uczynię cię przełożonym mojego domu i opiekunem moich przedsionków i policzę cię w poczet tych, którzy tutaj stoją⁴. 8 Arcykapłanie Jozue, słuchaj ty i twoi towarzysze, którzy są twoimi doradcami, gdyż przez tych mężów spełni się cudowna obietnica, albowiem ześlę sługę mego - Odrośl⁵. 9 Patrz - oto kamień⁶, który kładę przed Jozuem: na tym kamieniu jest siedem oczu⁶, Ja sam na nim wyrzeźbię napis i w jednym dniu zgładzę winę tego kraju - wyrocznia Pana Zastępów. 10 W owym dniu - wyrocznia Pana Zastępów - będziecie się wzajemnie zapraszać, [by odpoczywać] w cieniu winorośli i drzew figowych».

Za 3, 1-10 - Sens: rehabilitacja kapłaństwa. Jozue był pierwszym arcykapłanem po okresie niewoli.

Za 3, 2 - "Anioł" - dod. za syr.; "on" = Jozue; "głownia..." - por. Am 4,11.

Za 3, 3 - Oznaczają one winę całej klasy kapłańskiej; szaty zaś czyste - przywrócenie do łaski.

Za 3, 7 - Tzn. spełnianie funkcji kapłańskich jest udziałem w służbie aniołów. Jozue stanie się doskonałym pośrednikiem między Panem a ludem.

Za 3, 8 - Por. Za 6,12; Jr 23,5. Mowa o Zorobabelu, który pochodził z rodu królewskiego. Jako odnowiciel dynastii będzie miał udział w obietnicach mesjańskich, danych Dawidowi. Por. Iz 11,1.10; Iz 53,2.

Za 3, 9 - "Kamień" oznacza świątynię; "siedem oczu" - symbol opieki Boga nad budową świątyni, w której będzie pełniło funkcje kapłaństwo oczyszczone (por. Za 4,10).

Wizja piąta: świecznik i dwie oliwki

1 Anioł, który mówił do mnie, zbudził mnie znowu, jak budzi się kogoś śpiącego. 2 I zapytał mnie: «Co widzisz?» Odpowiedziałem: Widzę świecznik, cały ze złota, a u jego szczytu zbiornik, podtrzymujący siedem lamp, a każda lampa ma siedem palników. 3 I dwie oliwki stoją, jedna z prawej strony, a druga z lewej strony zbiornika.
4 Zapytałem anioła, który mówił do mnie: «Co to wszystko znaczy, panie mój?» 5 Anioł, który do mnie mówił, odpowiedział: «Nie wiesz, co to wszystko znaczy?» Odrzekłem: «Nie, panie mój!»
6 W odpowiedzi przemówił do mnie: «Oto słowo Pańskie do Zorobabela: Nie siła, nie moc, ale Duch mój [dokończy dzieła] - mówi Pan Zastępów. 7 Czymże ty jesteś, góro wysoka¹, dla Zorobabela? On położy kamień na szczycie, wśród radosnych okrzyków: Dzięki, dzięki¹ za nią!»
8 Potem Pan skierował do mnie to słowo: 9 «Ręce Zorobabela położyły fundamenty tego domu i jego ręce go dokończą. Po tym poznacie, że Pan Zastępów posłał mnie do was. 10 Bo któż by lekceważył chwilę skromnego początku, skoro z radością patrzą na pion ołowiany w ręku Zorobabela. Siedem owych [lamp] to oczy Pana, które przypatrują się całej ziemi»².
11 I zwróciłem się do niego z takim zapytaniem: «Co oznaczają te dwie oliwki z prawej i z lewej strony świecznika? 12 Powtórnie tak go zapytałem: Co oznaczają te dwie gałązki oliwne, z których złotymi rurkami płynie złota oliwa³?» 13 «Nie wiesz - odpowiedział mi - co one oznaczają?» Odrzekłem: «Nie, panie mój!» 14 I wyjaśnił: «To są dwaj pomazańcy⁴, którzy stoją przed Panem całego świata».

Za 4, 7 - "Górą wysoką" jest stos gruzów dawnej świątyni lub symbol trudności w budowie nowej. "Dzięki" - dosł.: "Łaska". Okrzyk różnie bywa tłumaczony: jako pochwała budowniczego lub budowli.

Za 4, 10 - Por. Ap 5,6.

Za 4, 12 - Hebr.: "złoto".

Za 4, 14 - Są to Jozue i Zorobabel jako przedstawiciele władzy kapłańskiej i świeckiej. Por. Za 6,13.

Wizja szósta: latający zwój

1 Potem znowu podniósłszy oczy patrzyłem. I oto [ukazał się] zwój latający¹. 2 I zapytał mnie [anioł]: «Co widzisz?» Odpowiedziałem: «Widzę zwój, długości dwudziestu łokci i szerokości dziesięciu łokci, unoszący się w powietrzu». 3 Wytłumaczył mi znowu: «To jest przekleństwo, które zawisło nad całym krajem. Według niego zostanie każdy złodziej i każdy krzywoprzysięzca stąd wytępiony². 4 Pozwolę mu działać - wyrocznia Pana Zastępów - a spadnie ono na dom złodzieja i na dom tego, kto fałszywą przysięgą bezcześci moje Imię, wtargnie do wnętrza i w zgliszcza zamieni przyciesie i mury».

Wizja siódma: dzban

5 Potem ukazał się anioł, który mówił do mnie, i rzekł: «Podnieś oczy i popatrz na zbliżający się przedmiot». 6 Zapytałem: «Co to jest?» Odpowiedział: «Zbliża się dzban³». I dodał: «To zresztą można zobaczyć w każdym zakątku świata»³. 7 Potem podniosła się ołowiana pokrywa i zobaczyłem we wnętrzu dzbana siedzącą kobietę. 8 I rzekł: «To jest bezbożność», i zepchnął ją z powrotem do wnętrza dzbana, a otwór zakrył ołowianą płytą.
9 Potem podniósłszy oczy patrzyłem. I oto zobaczyłem dwie kobiety. Zbliżały się na skrzydłach, rozpostartych na wietrze niby skrzydła bociana, i poniosły dzban wysoko między niebem a ziemią. 10 Zwróciłem się do anioła, który do mnie mówił, z zapytaniem: «Dokąd one poniosą ten dzban?» 11 Odpowiedział: «Do kraju Szinear⁴, by tam zbudować dla niego dom. Tam złożą⁴ dzban na ustalonej dla niego podstawie».

Za 5, 1 - Formę zwoju miała księga. Wizja ta zapowiada oczyszczenie moralne kraju z różnych grzechów.

Za 5, 3 - Tekst niejasny, różnie poprawiany. Inni: "pozostanie bezkarny, uniewinniony".

Za 5, 6 - "Dzban", dosł. Efa ; "To... świata" - LXX: "To jest ich nieprawość na całym świecie".

Za 5, 11 - "Szinear" - Tu jest symbolem świata pogańskiego; "złożą"; zapowiedź usunięcia bezbożności z kraju przez wydalenie jej do ziemi pogan.

Wizja ósma: cztery rydwany

1 Potem znowu podniósłszy oczy patrzyłem. I oto [zobaczyłem] cztery rydwany wybiegające spomiędzy dwóch gór, a góry były miedziane. 2 Pierwszy rydwan ciągnęły konie kasztanowate, drugi rydwan - konie kare, 3 białe konie - rydwan trzeci, wreszcie czwarty - konie srokate, silne¹.
4 Anioła zaś, który mówił do mnie, tak zapytałem: «Co one oznaczają, panie mój?» 5 I dał mi taką odpowiedź: «To wyruszają cztery wichry nieba, które się stawiły przed Panem całej ziemi². 6 Kare rumaki popędzą na północ, za nimi białe wyruszą, a srokate popędzą na południe»³. 7 Silne rumaki wychodziły, niecierpliwie rwąc się do biegu, by okrążyć ziemię. I rozkazał: «Ruszajcie i obiegnijcie ziemię wokoło!» I popędziły na krańce ziemi. 8 Zawołał do mnie: «Patrz na te, które pędzą w kierunku północnym: one sprawią, że Duch mój⁴ spocznie w krainie Północy».

Koronacja arcykapłana

9 Pan skierował do mnie słowa: 10 «Zbierz [dary] od wygnańców: od Cheldaja, Tobiasza i Jedajasza - ludzi z wygnania. Udaj się więc dziś do domu Jozjasza, syna Sofoniasza, dokąd oni przybyli z Babilonii. 11 Weź srebro i złoto, każ sporządzić koronę⁵ i uwieńcz nią głowę Jozuego, syna Josadaka, arcykapłana. 12 Powiedz mu tak: Tak mówi Pan Zastępów: Przyjdzie mąż, a imię jego Odrośl⁶. Na miejscu swoim wyrośnie i zbuduje świątynię Pańską. 13 On zbuduje świątynię Pańską i będzie nosił odznaki majestatu. Jako panujący zasiądzie na tronie swoim⁷. A kapłan również zasiądzie na swoim tronie. Zgoda i jednomyślność połączy obydwóch». 14 Korona niech będzie w świątyni Pańskiej pamiątką i znakiem łaski dla Cheldaja, Tobiasza, Jedajasza i dla synów Sofoniasza. 15 Z dalekich stron przybędą ludzie i będą budować świątynię Pańską, i przekonacie się, że Pan Zastępów posłał mnie do was. A spełni się to, jeżeli pilnie słuchać będziecie głosu Pana, Boga waszego.

Za 6, 3 - Inni tłum.: "czerwonawe".

Za 6, 5 - Inni: "Te polecą na cztery strony świata".

Za 6, 6 - Stosując analogię do Za 6,2n uzupełniają niektórzy: "Kasztanowate rumaki pobiegną na wschód, kare na północ, białe pobiegną na zachód, srokate na południe".

Za 6, 8 - "Mój" - niektórzy popr.: "Pański".

Za 6, 11 - Hebr.: "korony".

Za 6, 12 - Por. Za 3,8.

Za 6, 13 - LXX dod.: "po jego prawicy", co zapewne wypadło z tekstu hebr.

Zagadnienia moralne

Sprawa postu

1 W czwartym roku panowania króla Dariusza, czwartego dnia miesiąca dziesiątego, czyli Kislew¹, Pan skierował słowo do Zachariasza.
2 Z Betel posłano Sar-Esera i Regem-Meleka² z ich ludźmi, aby przebłagać Pana, 3 a kapłanów ze świątyni Pana Zastępów oraz proroków zapytać: «Czy w piątym miesiącu powinienem trwać w smutku i postach, jak to czyniłem dotychczas, od wielu lat?»³
4 Pan Zastępów skierował do mnie to słowo: 5 «Powiedz ludowi całego kraju i kapłanom: Jeżeli przez siedemdziesiąt lat pościliście w żałobie w piątym i siódmym miesiącu - czy pościliście ze względu na Mnie? 6 A kiedy jecie i pijecie - czy to nie dla siebie jecie i pijecie?⁴ 7 Czy nie znacie słów, które Pan głosił przez dawnych proroków, kiedy jeszcze Jerozolima i okoliczne miasta tętniły życiem i kwitły pokojem, kiedy jeszcze Negeb i Szefela były zamieszkane?»
8 Potem Pan skierował to słowo do Zachariasza: 9 «To mówi Pan Zastępów: Wydawajcie wyroki sprawiedliwe, okazujcie sobie wzajemnie miłość i miłosierdzie. 10 Nie krzywdźcie wdowy i sieroty, cudzoziemca i biednego! Nie żywcie w sercach waszych złości względem bliźniego!» 11 Ale oni nie chcieli słuchać. Przybrali postawę oporną i zatkali uszy, aby nie słyszeć. 12 Serca ich stały się twarde jak diament - nie zwracali uwagi na Prawo i na słowa Pana Zastępów, którymi napominał przez Ducha swojego za pośrednictwem dawnych proroków. I Pan Zastępów zapłonął wielkim gniewem. 13 I tak się stało: «Ponieważ oni nie słuchali, kiedy wołałem - i Ja nie wysłucham, kiedy oni wołać będą - mówi Pan Zastępów⁵. 14 I rozproszyłem ich po wszystkich narodach, których dotychczas nie znali. Kraj zaś po nich pozostaje pustynny, bez przechodnia. Tak doprowadzili kwitnący kraj do ruiny».

Za 7, 1 - Listopad r. 518 przed Chr.

Za 7, 2 - Niektórzy tłum.: "urzędnika królewskiego".

Za 7, 3 - Post w piątym miesiącu na pamiątkę zburzenia świątyni; por. 2 Krl 25,8nn. W siódmym miesiącu na pamiątkę zamordowania Godoliasza; por. Jr 41,1nn.

Za 7, 6 - Posty zachowywano nie z pobożności, ale dla celów osobistych - odwrócenia kary. Podobnie było i ze świątecznym ucztowaniem. Właściwą odpowiedzią jest zapewne Za 8,18n.

Za 7, 13 - Tekst nieco popr.

Obrazy czasów mesjańskich

1 Pan Zastępów skierował następujące słowo:
2 «Tak mówi Pan Zastępów:
Zazdrosna miłość moja obejmuje Syjon
i broni go mój gniew potężny».
3 To mówi Pan:
«Powrócę znowu na Syjon
i zamieszkam znowu w Jeruzalem.
I znowu Jeruzalem nazwą Miastem Wiernym,
a górę Pana Zastępów - Górą Świętą».
4 Tak mówi Pan Zastępów:
«I znowu staruszkowie i staruszki zasiądą
na placach Jeruzalem,
wszyscy z laskami w ręku
z powodu podeszłego wieku.
5 I zaroją się place miasta
od bawiących się tam chłopców i dziewcząt».
6 Tak mówi Pan Zastępów:
«Jeżeli uchodzić to będzie za coś niezwykłego
w oczach Reszty tego ludu
w owych dniach,
czy Ja również mam to uważać za coś niezwykłego?» -
wyrocznia Pana Zastępów.
7 Tak mówi Pan Zastępów:
«Oto Ja wybawię lud mój
z krainy wschodu
i z krainy zachodu słońca.
8 Sprowadzę ich
i mieszkać będą w Jeruzalem.
I będą moim ludem,
a Ja będę ich Bogiem,
wiernym i sprawiedliwym».
9 Tak mówi Pan Zastępów: «Niech nabiorą siły ręce, was, którzy w tych dniach słuchaliście słów, jakie prorocy głosili, gdy zakładano fundamenty domu Pana Zastępów dla odbudowania świątyni¹. 10 Albowiem dotychczas ani ludzie nie otrzymali wynagrodzenia za pracę, ani zwierzęta. Każdy przechodzień był zagrożony przez wroga - podburzyłem wszystkich ludzi nawzajem przeciw sobie. 11 Ale teraz nie będę dla Reszty tego ludu taki jak poprzednio - wyrocznia Pana Zastępów.
12 Teraz zasiewy jego będą rosły w spokoju,
winnice okryją się owocami,
ziemia wyda plony,
niebiosa dostarczą rosy.
Daję to wszystko jako dziedzictwo Reszcie tego ludu.
13 I tak jak byliście, narodzie judzki i narodzie izraelski, przekleństwem wśród narodów, tak, [gdy] was wybawię, będziecie błogosławieństwem². Nie lękajcie się, niech wasze ręce nabiorą siły!»
14 Tak mówi Pan Zastępów: «Jak ścigałem was nieszczęściami, kiedy przodkowie wasi przyprowadzali Mnie do gniewu - rzekł Pan Zastępów - i nie żałowałem tego, 15 tak teraz zamierzam świadczyć dobro Jerozolimie i narodowi judzkiemu, nie lękajcie się!
16 A takie przykazania powinniście zachować:
Bądźcie prawdomówni wobec bliźnich,
w bramach waszych ogłaszajcie wyroki sprawiedliwe, zapewniające zgodę!
17 Nie knujcie w sercu zła względem bliźnich,
nie przysięgajcie fałszywie,
gdyż tego wszystkiego nienawidzę» -
wyrocznia Pana.
18 I Pan Zastępów skierował do mnie to słowo: 19 «Tak mówi Pan Zastępów: Post z czwartego, post z piątego, post z siódmego i post z dziesiątego miesiąca niech się zamieni dla narodu judzkiego w radość, wesele i święto przyjemne³. Ale miłujcie prawdę i pokój!»
20 Tak mówi Pan Zastępów: «W przyszłości przyjdą ludy i mieszkańcy wielu miast. 21 Mieszkańcy jednego miasta, idąc do drugiego, będą mówili: Pójdźmy zjednać przychylność Pana i szukać Pana Zastępów! - i ja idę także». 22 I tak liczne ludy i mnogie narody przychodzić będą, aby szukać Pana Zastępów w Jeruzalem i zjednać sobie przychylność Pana.
23 Tak mówi Pan Zastępów: «W owych dniach dziesięciu mężów ze wszystkich narodów i języków uchwyci się skraju płaszcza⁴ człowieka z Judy, mówiąc: Chcemy iść z wami, albowiem zrozumieliśmy, że z wami jest Bóg⁴».

Za 8, 9 - Por. Ag 1,14n.

Za 8, 13 - Por. Rdz 12,2.

Za 8, 19 - Por. Za 7,3. Post w czwartym miesiącu na pamiątkę zdobycia Jerozolimy; por. 2 Krl 25,3nn; w dziesiątym miesiącu początek oblężenia Jerozolimy; por. Jr 52,4. Gdy świątynia odbudowana - nie należy pościć, ale się weselić.

Za 8, 23 - "Skraju płaszcza" - na znak prośby o pomoc: por. Iz 4,1; "z wami jest Bóg" - aluzja do imienia "Emmanuel": Iz 7,14.

Mesjasz - czasy ostateczne

Narody pod panowaniem Pańskim

1 Wyrok. Słowo Pana:
W krainie Chadraku¹ i Damaszku będzie Jego odpoczynek,
gdyż do Pana należy Oko Aramu¹,
jak i wszystkie pokolenia Izraela.
2 Zarówno Chamat², które z nim graniczy,
jak Tyr i Sydon, bo mądrość [Jego] jest wielka.
3 Tyr otoczył się wałem obronnym,
nagromadził srebra jak piasku -
i złota - jak błota na drogach.
4 Jednak zawładnie nim Pan
i jego bogactwo strąci w głębie morza;
a jego samego w ogniu strawi.
5 ³ Aszkelon, widząc to, z bojaźni zadrży,
podobnie Gaza pogrąży się w trwodze
i Ekron zawiedzie się w nadziei.
Król z Gazy będzie usunięty,
opustoszeje z mieszkańców Aszkelon.
6 A lud mieszany osiedli się w Aszdodzie.
Na proch zetrę pychę Filistyna.
7 I z krwi oczyszczę mu usta,
i jego zęby z ofiary plugawej,
wówczas i on stanie się Resztą, która należy do Boga naszego,
jak jeden z rodów Judy,
Ekron zaś będzie jak Jebusyta⁴.
8 Sam będę dla domu mego strażą i obroną
przed przechodniami.
I przemoc wroga już go nie dosięgnie,
gdyż wejrzałem na niego w jego nędzy⁵.

Król Pokoju

9 Raduj się wielce, Córo Syjonu,
wołaj radośnie, Córo Jeruzalem!
Oto Król twój idzie do ciebie,
sprawiedliwy i zwycięski.
Pokorny - jedzie na osiołku,
na oślątku, źrebięciu oślicy⁶.
10 On zniszczy rydwany w Efraimie
i konie w Jeruzalem,
łuk wojenny strzaska w kawałki⁷,
pokój ludom obwieści.
Jego władztwo sięgać będzie od morza do morza,
od brzegów Rzeki aż po krańce ziemi.

Ocalenie Izraela i jego świetność

11 Także ze względu na krew przymierza⁸ zawartego z tobą
wypuszczę więźniów twoich z bezwodnej cysterny⁸.
12 Wróćcie do warownego miejsca, wygnańcy, oczekujący z nadzieją!
Dzisiaj cię o tym zapewniam,
że cię nagrodzę w dwójnasób.
13 Albowiem Judę trzymam w pogotowiu,
jak łuk napinam Efraima,
jak włócznią kieruję synami twymi, Syjonie,
przeciwko synom twoim, Jawanie⁹,
i miecz mocarza z ciebie uczynię.
14 Pan się zjawi nad nimi.
Jak błyskawice wzlecą Jego strzały
i Pan, Bóg wszechmogący, zadmie w róg.
Nadciągnie w szumie wichru z południa.
15 Pan Zastępów będzie ich osłaniał,
zniszczą i zdepczą kamienie z proc,
i krew będą pili jak wino,
i będą jej pełni jak czara,
jak rogi ołtarza.
16 W owym dniu Pan, ich Bóg, da im zwycięstwo <jak klejnoty w koronie>
i poprowadzi swój lud niby trzodę.
Bo są jak drogie kamienie w ozdobnej koronie,
co błyszczą światłem ponad Jego ziemią.
17 Jak dobry i jak uroczy będzie [ten kraj] -
zboże da wzrost młodzieńcom,
a młode wino - dziewicom¹⁰.

Za 9, 1 - "Chadrak" - nie wspomniane poza tym miasto syryjskie; "Oko Aramu" = Damaszek; tekst popr., hebr.: "oko człowieka". Inni tłum.: "potomkowie Aramu".

Za 9, 2 - Zob. Lb 13,21.

Za 9, 5 - Następuje wyliczenie miast Filistei.

Za 9, 7 - Mowa o włączeniu do Izraela - Joz 15,63; 2 Sm 5,6nn. Pojęcie "Reszty" rozciąga się też na pogan.

Za 9, 8 - Tekst popr.; hebr.: "bo teraz patrzą moje oczy".

Za 9, 9 - Przyjście Mesjasza, Króla Pokoju - Za 3,14-17; por. Mt 21,1-7; J 12,15.

Za 9, 10 - Zniszczenie oręża to znamię czasów mesjańskich; por. Iz 2,4; Iz 9,3; Mi 5,9.

Za 9, 11 - "Krew przymierza" - zob. Wj 24,8; por. Mk 14,24 par.; "cysterny" - jak w Rdz 37,24-28. Tu symbol zesłania.

Za 9, 13 - Biblijna nazwa Greków.

Za 9, 17 - Tak ma hebr. Z niewielką poprawką można uzyskać sens: "W górach róść będzie zboże, na wzgórzach - gaj winnic".

Tylko Pan wspomaga

1 Proście Pana o deszcz w porze wiosennej,
bo Pan władcą gromów
i On zsyła deszcze obfite,
daje każdemu zieleń na polu.
2 Posążki bóstw¹ natomiast mówią tylko brednie,
wróżbici widzą tylko kłamstwa,
i złudne są sny, które wyjaśniają,
pocieszają zwodniczo.
Dlatego pójdą dalej, podobni do trzody
błądzącej ciągle, bo nie ma pasterza.

Wyzwolenie i powrót Izraela

3 Przeciw pasterzom gniew mój się rozpala,
moja kara ściga już kozły,
bo Pan Zastępów wejrzał na trzodę swoją dom Judy,
uczyni ją sławną jak swego rumaka w boju.
4 Z niej będzie kamień węgielny,
z niej więź
i z niej łuki bojowe,
z niej dzielni wodzowie².
5 Ci wszyscy będą jak bohaterowie,
co w bitwie depcą błoto na drodze.
Będą walczyć, bo Pan jest z nimi,
a jeźdźcy na koniach okryją się hańbą.
6 Ja naród Judy umocnię, wesprę naród Józefa.
Sprowadzę ich z powrotem, litując się nad nimi.
I będzie znowu tak, jakbym ich nigdy nie odrzucił,
albowiem Ja jestem Pan, ich Bóg, Ja ich wysłucham.
7 Efraim będzie podobny do mocarza,
serce się w nim rozweseli jak gdyby od wina -
ich synowie będą to oglądać z radością
i serce ich rozraduje się w Panu.
8 Ja dam im znak i ich zgromadzę,
bo ich wykupiłem -
i tak, jak dawniej byli, będą znowu liczni.
9 Między narodami ich rozproszyłem
i na obczyźnie o Mnie pamiętać będą,
wychowają swych [synów], a potem powrócą.
10 Sprowadzę ich z ziemi egipskiej,
zgromadzę ich z krainy Aszszur.
Przywiodę ich do ziemi Gilead i Libanu,
tak że miejsca dla nich nie wystarczy.
11 Przez Morze Egipskie będą przechodzić,
zawładną morską tonią,
a głębia Rzeki wyschnie.
Upokorzony będzie pyszny Aszszur,
a panowanie Egiptu ustanie.
12 Pan będzie ich mocą,
w Jego imię będą chodzili -
wyrocznia Pana.

Za 10, 2 - Hebrajskie terafim służyły do wróżb; por. Ez 21,26. Zarzuty często powtarzane przez proroków przed niewolą babilońską; por. Jr 23,16.

Za 10, 4 - Określenia przenośne urzędników i wodzów ludu.

1 Otwórz twe bramy, Libanie,
niech twoje cedry strawi ogień!
2 Rozpaczaj, cyprysie, że cedr upadł,
że to, co najpiękniejsze, uległo zagładzie.
Jęczcie, dęby Baszanu,
że las dziewiczy zwalony na ziemię.
3 Słychać skargi pasterzy,
bo najlepsze pastwiska już ogołocone,
głośne ryki lwów słychać,
bo ozdoba Jordanu zmieniona w pustynię.

Dwaj pasterze¹

4 Pan tak do mnie powiedział: «Paś owce przeznaczone na zabicie, 5 które kupcy zabijają bezkarnie, a handlarze mówią: "Wzbogaciłem się, niech będą dzięki Panu", a pasterze nie mają dla nich litości. 6 Ja też nie będę dłużej litościwy dla mieszkańców kraju - wyrocznia Pana - ale każdego z nich wydam w ręce jego sąsiada i w ręce jego króla. Oni doprowadzą kraj do upadku, a Ja nikogo nie uwolnię z ich ręki».
7 Tak więc pasłem owce przeznaczone na zabicie dla handlarzy. I wziąłem dwie laski: Jedną nazwałem "Łaskawość", drugą "Zjednoczenie". I pasłem owce. 8 Jednak w ciągu miesiąca usunąłem trzech pasterzy². Straciłem także cierpliwość względem owiec, one również zniechęciły się do mnie. 9 Dlatego powiedziałem: Nie chcę was paść dłużej: co ma umrzeć, niech umiera, co ma zginąć, niech ginie, a te, co pozostaną, niech się wzajemnie pożrą! 10 Wziąłem moją laskę "Łaskawość" i złamałem ją na znak zerwania przymierza, które zawarłem z wszystkimi ludami. 11 I w tym właśnie dniu zostało ono zerwane, a handlarze owiec, którzy mnie podglądali, przekonali się, że to było słowo Pana. 12 Potem zwróciłem się do nich: Jeżeli to uznacie za słuszne, dajcie mi zapłatę, a jeżeli nie - zostawcie ją sobie! I odważyli mi trzydzieści srebrników³. 13 Jednak Pan rzekł do mnie: «Wrzuć do skarbony⁴ tę nadzwyczajną zapłatę, której w ich przekonaniu byłem godzien». Wziąłem więc trzydzieści srebrników i wrzuciłem je do skarbony domu Pańskiego. 14 Następnie złamałem moją drugą laskę "Zjednoczenie" na znak zerwania braterstwa Judy z Izraelem.
15 Później rzekł Pan do mnie: «Weź powtórnie wyposażenie głupiego pasterza! 16 Albowiem sprowadzę temu krajowi pasterza, który nie będzie się troszczył o to, co ginie; nie będzie szukał tego, co błądzi; nie będzie leczył tego, co zranione; nie będzie karmił tego, co zdrowe. Ale będzie zajadał mięso tłustych zwierząt, a ich kopyta będzie obrywał.
17 Biada złemu pasterzowi,
który trzodę porzuca.
Miecz niech spadnie na jego ramię
i na jego prawe oko!
Niech uschnie jego ramię,
a prawe oko niech całkiem zagaśnie!»

Za 11, 4-12 - Por. Jr 23,1-4; Ezd rozdz. 34 [->Ezd 34,1]. Trzoda - to Izrael, handlarze - to zdrajcy narodu, zaprzedający go obcym.

Za 11, 8 - Trzej pasterze - źli przedstawiciele władzy.

Za 11, 12 - Cena niewolnika; por. Mt 27,9.

Za 11, 13 - Popr. wg Targumu; hebr.: "do garncarza", co niektórzy zatrzymują w sensie pieca do wytapiania.

Ocalenie Jerozolimy i nawrócenie ludu

1 Wyrok. Słowo Pana o Izraelu.
Wyrocznia Pana, który rozpostarł niebiosa i założył fundamenty ziemi, i ducha tchnął we wnętrze człowieka.
2 Oto uczynię Jeruzalem upajającą czarą¹ dla wszystkich postronnych narodów. Na Judę również ześlę doświadczenie w czasie oblężenia Jeruzalem. 3 W owym dniu uczynię Jeruzalem ciężkim głazem² dla wszystkich ludów. Każdy, kto go spróbuje podnieść, dotkliwie się pokaleczy. Wszystkie narody się zgromadzą przeciw niemu.
4 W owym dniu - wyrocznia Pana - porażę każdego konia trwogą, a jeźdźca obłędem³. Lecz na naród judzki spojrzę łaskawie, wszystkie zaś <konie> pogan porażę ślepotą. 5 Wówczas przywódcy judzcy pomyślą sobie: Potężną pomoc otrzymują mieszkańcy Jeruzalem od swego Boga, Pana Zastępów.
6 ⁴ W owym dniu sprawię, że przywódcy judzcy będą jak kocioł na ogniu i jak żagiew płonąca wśród snopów; i wyniszczą wszystkie sąsiednie ludy na prawo i lewo. Jednak Jeruzalem pozostanie nadal na swoim miejscu.
7 Najpierw wesprze Pan rody judzkie, aby sława domu Dawida i sława mieszkańców Jeruzalem nie przewyższała Judy. 8 W owym dniu Pan będzie obroną mieszkańców Jeruzalem, a każdy z nich, kto jest słaby, będzie jak Dawid, a dom Dawida jak bóstwo, jak anioł Pański na ich czele⁵.
9 W owym dniu sprawię, że wszystkie ludy, które targnęły się na Jeruzalem, będą zniszczone. 10 Na dom Dawida i na mieszkańców Jeruzalem wyleję Ducha pobożności⁶. Będą patrzeć na tego⁶, którego przebili, i boleć będą nad nim, jak się boleje nad jedynakiem, i płakać będą nad nim, jak się płacze nad pierworodnym. 11 W owym dniu będzie wielki płacz w Jeruzalem, podobny do płaczu w Hadad-Rimmon na równinie Megiddo⁷.
12 I płakać będzie [cały] kraj, każda rodzina oddzielnie.
Rodziny z domu Dawida oddzielnie -
i ich niewiasty oddzielnie.
Rodziny z domu Natana⁸ oddzielnie -
i ich niewiasty oddzielnie.
13 Rodziny z domu Lewiego oddzielnie -
i ich niewiasty oddzielnie.
Rodziny z domu Szimejego⁹ oddzielnie -
i ich niewiasty oddzielnie.
14 I wszystkie pozostałe rodziny, każda rodzina oddzielnie -
i ich niewiasty oddzielnie.

Za 12, 2 - Obrazowe przedstawienie gniewu Bożego i kary.

Za 12, 3 - Zob. Syr 6,21.

Za 12, 4 - Por. 2 Krl 6,18n.

Za 12, 6 - Obraz pierwotny por. Ab 0,18; hebr. dodaje zbędne: "Jeruzalem".

Za 12, 8 - Por. 2 Sm 14,17.20.

Za 12, 10 - "Ducha pobożności" (dosł.: "łaski i przebłagania") - tzn. będą się Bogu podobać i prosić Go. Prawdziwa więc skrucha jest dziełem łaski Bożej; "na tego" - popr. wg gr.; hebr.: "na Mnie". Sens mesjański: por. J 19,37; Ap 1,7.

Za 12, 11 - Aluzja do śmierci Jozjasza. Por. 2 Krl 23,29; 2 Krn 35,20-25; Jr 22,10.18.

Za 12, 12 - Por. 2 Sm 5,14. Okolicznik "oddzielnie", powtarzający się parokrotnie, nawiązuje do zwyczajów orientalnych (por. Jl 2,16; 2 Krn 35,25) i jest może nadto aluzją do liczebności tych rodzin po wygnaniu.

Za 12, 13 - Por. Lb 3,21.

1 ¹ W owym dniu wytryśnie źródło, dostępne dla domu Dawida i dla mieszkańców Jeruzalem, na obmycia grzechu i zmazy.
2 Wówczas - wyrocznia Pana Zastępów - wyniszczę imiona bożków w kraju, aby już nikt o nich nie wspomniał. I wypędzę z kraju wróżbitów i ducha nieczystego. 3 A jeśli wystąpi ktoś jako prorok, wówczas ojciec i matka, rodzice jego, powiedzą mu: «Nie możesz pozostać przy życiu, bo głosisz kłamstwa w imię Pana». I ojciec z matką, jego rodzice, przebiją go, gdyby prorokował.
4 Wówczas prorocy będą okryci pogardą za swoje widzenia prorockie; i nie będą już więcej nosić płaszcza z sierści w celu okłamywania. 5 Każdy będzie mówił: «Nie jestem prorokiem, ale rolnikiem, od młodości trudnię się uprawą roli». 6 A gdy go ktoś zapyta: «Cóż to za rany² masz na twoim ciele?»² Wówczas odpowie: «Tak mnie pobito w domu moich najmilszych»².

Śmierć pasterza i sąd nad trzodą

7 Mieczu, podnieś się na mego Pasterza,
na Męża, który jest Mi bliski - wyrocznia Pana Zastępów.
Uderz Pasterza, aby się rozproszyły owce,
bo prawicę moją zwrócę przeciwko słabym³.
8 W całym kraju - wyrocznia Pana -
dwie części zginą i śmierć poniosą,
trzecia część tylko ocaleje.
9 I tę trzecią część poprowadzę przez ogień,
oczyszczę ją, jak oczyszcza się srebro,
i wypróbuję tak, jak złoto próbują.
I wzywać będzie mego imienia - a Ja wysłucham,
i będę mówił: «Oto mój lud»,
a on powie: «Pan moim Bogiem».

Za 13, 1 - Woda do rytualnych oczyszczeń (por. Lb 8,7) - obraz duchowego oczyszczenia w czasach mesjańskich; por. Iz 58,11; Ez 47,1-12; Jl 4,18; J 4,10; J 7,38n. O kulcie bożków por. Oz 2,19.

Za 13, 6 - "Rany" - samokaleczenie w ekstazie u fałszywych proroków; por. 1 Krl 18,28; "na twoim ciele" - dosł.: "między rękami"; "tak mnie pobito..." - tzn. raczej przyzna się on do złego życia w rodzinie niż do imienia proroka.

Za 13, 7 - Groźba pod adresem trzody - warstw kierowniczych i prostego ludu - że utraci dobrego pasterza. Mesjański sens stwierdza Mt 26,31.

Ostateczna walka - wywyższenie Jerozolimy¹

1 Oto nadejdzie dla Pana dzień, kiedy twoje bogactwa rozdzielać będą u ciebie.
2 Wszystkie ludy zgromadzę do walki z Jerozolimą; miasto zostanie zdobyte, domy zrabowane, kobiety zhańbione; połowa miasta pójdzie na wygnanie, jednak Reszta mieszkańców nie ulegnie zagładzie. 3 Wtedy Pan wyruszy do boju i będzie walczył przeciw ludom, jak niegdyś walczył w dniu bitwy. 4 W owym dniu dotknie stopami Góry Oliwnej, która jest naprzeciw Jerozolimy od strony wschodniej², a Góra Oliwna rozstąpi się w połowie od wschodu ku zachodowi i powstanie wielka dolina. Połowa góry przesunie się na północ, a połowa na południe. 5 I będziecie uciekać na dolinę wśród moich gór, bo dolina gór sięgać będzie aż po Asal³; a wy uciekać będziecie, jak uciekaliście w czasie trzęsienia ziemi za dni króla Judy, Ozjasza. Wtenczas nadciągnie Pan, mój Bóg, i z Nim wszyscy święci³. 6 W owym dniu nie będzie światła ani zimna, ani mrozu⁴.
7 Będzie to jeden jedyny dzień - Pan tylko wie o nim - nie będzie to dzień ani noc, wieczorną porą będzie jasno. 8 W owym dniu wypłyną z Jerozolimy strumienie wód, połowa z nich [popłynie] do morza wschodniego, a połowa do morza zachodniego. I w lecie, i w zimie tak będzie⁵. 9 A Pan będzie królem nad całą ziemią. Wówczas Pan będzie jeden i jedno będzie Jego imię⁶. 10 Cały kraj zmieni się w równinę, od Geba aż po Rimmon na południe od Jerozolimy. Ona jednak będzie wzniesiona i zamieszkana na swoim miejscu: od Bramy Beniamina aż do miejsca dawnej bramy, do Bramy Narożnej, od wieży Chananela aż do tłoczni królewskich. 11 Będą w niej mieszkali, a klątwa już jej nie dosięgnie. Jerozolima żyć będzie bezpiecznie.
12 A taką klęską porazi Pan wszystkie narody, które ruszyły do walki z Jerozolimą: rozpadnie się ich ciało, chociaż jeszcze trzymać się będą na nogach; oczy zaćmią się w oczodołach, a język zeschnie w ustach.
13 W owym czasie za sprawą Pana ogarnie ich wielkie przerażenie, jeden drugiego uchwyci za bary i pięść podniesie jeden na drugiego. 14 Juda także będzie walczył w Jerozolimie, gdzie zebrane zostaną bogactwa wszystkich okolicznych ludów: złoto, srebro i ubrania ponad wszelką miarę⁷. 15 Zagłada, podobna do tamtej plagi, wyniszczy konie, muły, wielbłądy, osły, i wszystkie zwierzęta, znajdujące się w tym obozie.
16 Wszyscy ci, którzy ocaleją spośród wszystkich ludów, biorących udział w wyprawie na Jerozolimę, rokrocznie pielgrzymować będą, by oddać pokłon Królowi - Panu Zastępów - i obchodzić Święto Namiotów⁸. 17 A te z ludów ziemi, które nie pospieszą do Jerozolimy oddać pokłon Królowi - Panu Zastępów - będą pozbawione deszczu. 18 A jeśli lud Egiptu tam się nie wybierze i tam się nie pokaże, spadną na niego nieszczęścia, jakimi Pan doświadczy narody, które nie przyjdą na obchód Święta Namiotów. 19 Taka więc kara spotka Egipt i wszystkie narody, które nie pójdą na obchód Święta Namiotów. 20 Wówczas nawet na dzwoneczkach koni umieszczą napis: «Poświęcone Panu»⁹, a kotły [zwyczajne] w domu Pańskim będą jak kropielnice przed ołtarzem. 21 Każdy kocioł w Jerozolimie i w Judzie będzie poświęcony Panu Zastępów. I będą przychodzić wszyscy, którzy mają składać ofiarę, będą brać je i w nich gotować. Nie będzie już w owym dniu przekupnia w domu Pana Zastępów.

Za 14, 1-6 - Eschatologiczna walka o Jerozolimę i sąd (por. Ez 38,7-39,20; Jl 4,2). Obraz jest apokaliptyczny, stąd opis zmian w otaczającym świecie. Nie trzeba ich brać dosłownie.

Za 14, 4 - Por. Ez 11,23.

Za 14, 5 - "Asal" - inni popr.: "Jasol" lub "Ge-Hinnom"; "święci" - tutaj aniołowie (por. 2 Krl 6,16n).

Za 14, 6 - Tekst popr. wg LXX. Inni zamiast "ani" tłum. "lecz".

Za 14, 8 - Symbol błogosławieństwa Bożego; por. Ez 47,1-12.

Za 14, 9 - Bóg Izraela uznany królem całego świata; por. Ps 22[21],21; Iz 2,11.17; Ml 1,11-14; Ap 11,15.

Za 14, 14 - Por. Jr 30,16.

Za 14, 16 - Jako poświęcone władzy królewskiej Boga, radosne, związane z dziękczynieniem za zbiory i prośbą o deszcz.

Za 14, 20 - Napis na diademie arcykapłana; por. Wj 28,36-38. Ustanie więc rozróżnienie między naczyniami świętymi a pospolitymi przy sprawowaniu kultu - zapowiedź uświęcenia wszystkich dziedzin życia.